ΑΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ απρόοπτο

Μεγάλος στιχουργός ο Άκος Δασκαλόπουλος (1937-1998). Μέγας. Δεν κομίζω τίποτα καινούριο – το... καινούριο θα το κομίσω σε λίγο. Απλώς συγκινούμαι βαθύτατα, ακόμη και σήμερα, όταν ακούω κάποια από τα τραγούδια του. Μερικά μου έρχονται αυτομάτως στο μυαλό… και είναι αριστουργήματα. Φάρμακα παντοτινά, για κάθε χρήση. Βασικά συνθέσεις του Σταύρου Κουγιουμτζή με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα, του Γιάννη Καλατζή ή του Κώστα Σμοκοβίτη («Χάντρα στο κομπολόι σου», «Ήσουν ωραία», «Το σακκάκι μου κι’ αν στάζει», «Κάποιον άλλον φίλησες», «Δίχως την καρδούλα σου», «Το καλοκαίρι το μορτάκι»…). Τι να λέμε τώρα; Μια πλημμυρίδα αισθημάτων (και συναισθημάτων), μπροστά στην οποία δεν πιάνουν φράγκο όλα τα tumblr και όλα τα instagram του σύμπαντος.

Τον Άκο Δασκαλόπουλο δεν πρέπει να τον ξεχνά, προσέτι, και η… ελληνορόκ κοινότητα, αφού δύο στιχουργήματά του («Ο βασιληάς της καρδιάς», «Καραγκιόζη μου χαρτονάκι μου») μελοποίησε ο Γιώργος Ρωμανός στο μνημειώδες «Δυο Μικρά Γαλάζια Άλογα» [Zodiac, 1970], ενώ δεν υπάρχει λόγος να μας διαφύγουν, ανάμεσα στα εκατοντάδες, το άψογο σέικ του Μίμη Πλέσσα «Κορίτσι στάσου να σου πω» (βασίστηκε σε στίχους του), όπως κι ένα κάπως παράξενο κομμάτι των Αγάπανθος από το LP «Επιστροφή… στις Ρίζες» [Δισκογραφικός Συνεταιρισμός Καλλιτεχνών, 1984], στο οποίον ακούμε τον Θοδωρή Τρύφωνα να τραγουδά τους εξής αποκαλυπτικούς στίχους τού Δασκαλόπουλου… «Τ’ αντρειωμένου τ’ άρματα/ κανένας πια δεν τα φοβάται!/ Όλοι φοβούνται εσένανε αστέ/ όμως, να το θυμάσαι:/ την ώρα που κοιμάσαι/ θα ’ρθει ο κατακλυσμός». Ενδιαφέρον, παρότι δεν είμαστε ακόμη ούτε στις ψιχάλες...

Πηγή: wikigreek-music

Ο Δασκαλόπουλος δεν ήταν ένας απλός λαϊκός στιχουργός (όχι πως και αυτό θα ήταν λίγο). Τα ενδιαφέροντά του ήταν πολυποίκιλα, κάτι που το αποδεικνύουν τα τέσσερα ποιητικά βιβλία που πρόλαβε να εκδώσει –Το Σχήμα της Απουσίας [Δίφρος, Αθήνα 1962], Το Φύλλωμα [Απρόοπτο, Αθήνα 1970], Ερημονήσι [Απρόοπτο, Αθήνα 1976], Διασκεδαστικός Υλισμός [Γκοβόστης, Αθήνα 1991]–, τα θεατρικά έργα του, όπως και μερικές ακόμη καταστάσεις που τονίζονται στο… akosdaskalopoulos.blogspot.gr, ένα blog που τρέχει κάποιος fan του. Από ένα βιογραφικό που παρατίθεται εκεί μαθαίνουμε ανάμεσα σε άλλα πως ο Άκος Δασκαλόπουλος... «(…) Από μικρός διάβαζε πολλή ποίηση, λογοτεχνία, φιλοσοφία, δοκίμια κ.ά.» και πως… «Ένας από τους πρώτους ανθρώπους των γραμμάτων αλλά και της φιλοσοφίας που γνώρισε ήταν ο στοχαστής Ζήσης Οικονόμου (1911-2005), μέσω του οποίου ήλθε σε επαφή με τις ανατολικές θρησκείες. Η δεύτερη προσωπικότητα που τον επηρέασε ήταν ο υπερρεαλιστής ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975). Στην διάρκεια των συχνών συνευρέσεών τους του διάβαζε επί ώρες αποσπάσματα του τολμηρού ανέκδοτου κειμένου του ‘Ο Μέγας Ανατολικός’ ή τον φωτογράφιζε. Τέλος ο Νίκος Καρούζος (1926-1990) ήταν εκτός από στενός φίλος της νεότητας του Άκου Δασκαλόπουλου και σημαντικός παράγοντας στην διαμόρφωση της σκέψης του. Είχαν πολλές συζητήσεις πάνω σε θέματα μεταφυσικής που ενδιέφεραν και τους δύο, αλλά και παθιασμένες παρτίδες τάβλι».

Το έχω ξαναγράψει, αλλά θα το πω κι εδώ. Ο Άκος Δασκαλόπουλος, πολύ νωρίς, ήδη από το 1965, παραλλήλως με την πορεία του στην στιχουργική, μεταφράζει beat ποιητές – βασικά κάποιους από εκείνους που έσκασαν μύτη στη χώρα μας. Απ’ όσα σχετικά έχουν πέσει στην αντίληψή μου ξεχωρίζω την εξαιρετική μετάφρασή του στο ποίημα του Harold Norse Classic frieze in a garage (Κλασική ζωοφόρος σ’ ένα γκαράζ), η οποία είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό/βιβλίο Καινούρια Εποχή (Δέκατος Τόμος, Αθήνα Άνοιξη-Καλοκαίρι 1965), που εξέδιδαν οι εκδόσεις Δίφρος του Γιάννη Γουδέλη. Ακόμη, στον ίδιο τόμο ανθολογείται ένα δικό του διήγημα και ακόμη οι μεταφράσεις-αποδόσεις του σε ποιήματα και κείμενα των Frederick Schleutermann, William Barker και Marko Fondse (άπαντες της beat παροικίας της Ύδρας – ας την πούμε έτσι).

Προς το τέλος του 1970 ο Άκος Δασκαλόπουλος ετοιμάζει και εκδίδει τελικώς ένα περιοδικό, που τιτλοφορήθηκε Απρόοπτο (στο εξώφυλλο έργο του Man Ray). Το περιοδικό ήταν τρίμηνο, αλλά δεν είμαι καθόλου σίγουρος αν τυπώθηκε δεύτερο τεύχος (ώστε να αιτιολογηθεί τουλάχιστον η… τριμηνία). Το μοναδικό τεύχος που γνωρίζω είναι το υπ’ αριθμόν 1 φυσικά, που κυκλοφόρησε τον χειμώνα του 1970-1971. Το Απρόοπτο, όπως διαβάζω στις μπροστινές σελίδες… εκδίδει και διευθύνει ο Κ.Ε. Δασκαλόπουλος. Με αυτή την υπογραφή ο Άκος Δασκαλόπουλος κυκλοφόρησε και δύο ποιητικές συλλογές, Το Φύλλωμα και το Ερημονήσι που αναφέρθηκαν παραπάνω, πράγμα που σημαίνει πως τα ονόματα Άκος Δασκαλόπουλος και Κ.Ε. Δασκαλόπουλος ταυτίζονται (το λέω για ’κείνους που μπορεί να αμφέβαλλαν προς στιγμήν αν ο… Κ.Ε. του περιοδικού ήταν ο… Άκος των στίχων). Εξάλλου στο σχετικό δικό του βιογραφικό που υπάρχει στο τέλος του εντύπου διαβάζουμε: «Γεννήθηκε το ’37 στην Αθήνα. Τα βιβλία του: ‘Το Σχήμα της Απουσίας’ 1962 και ‘Το Φύλλωμα’ 1970. Έχει δώσει σειρά διαλέξεων για τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον Ζήση Οικονόμου, τον Νίκο Καρούζο, τον Ρεμπώ κ.ά. Είναι γνωστός από τα λαϊκά τραγούδια του, έχει συνεργαστεί με τους συνθέτες Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο, Μίμη Πλέσσα, Σταύρο Κουγιουμτζή, Νότη Μαυρουδή, Γιώργο Κοντογιώργο κ.ά.».

Το περιοδικό ανοίγει μ’ ένα κείμενο του Ζήση Οικονόμου, μίας πολύ ιδιαίτερης αλλά κάπως περιθωριακής πνευματικής προσωπικότητας της γενιάς του ’30 (ποιητής, δοκιμιογράφος κ.λπ.), με μυστικιστικές και αντιδυτικές εν γένει αντιλήψεις (πνευματικός πατέρας του Άκου Δασκαλόπουλου), για να ακολουθήσουν ποιήματα του Τάσου Δενέγρη, του Γιάννη Γκούμα, του Νίκου Καρούζου κ.ά. Η έκπληξη όμως σ’ εκείνο το πρώτο (και μάλλον μοναδικό) τεύχος του Απρόοπτου ήταν η δημοσίευση των στίχων του «Μπάλλου» του Διονύση Σαββόπουλου, λίγους μήνες πριν την κυκλοφορία του φερώνυμου άλμπουμ (στα τέλη Μαρτίου 1971). Οι στίχοι είναι αποτυπωμένοι με εξαιρετική ακρίβεια, όπως ακριβώς ακούστηκαν στον δίσκο δηλαδή (πιθανώς ο Σαββόπουλος να τους προσέφερε γραμμένους), εκτός από ένα σημείο! Βάζω θαυμαστικό επειδή μιλάμε γα τον «Μπάλλο», όχι για ό,τι κι ό,τι…

Έτσι λοιπόν μετά το… «(…) Έρχεται καταπάνω μου/ Και με τυλίγει/ Φέρνω το δάχτυλο στα χείλη:/ Σςςςς, Σςςςς!» διαβάζουμε το ακατάληπτο σε πρώτη φάση… «Τωςς θάνα στύγκουμ μπρα/ Βρώος βίτος κουμ στυγκά-» με την υποσημείωση «χορωδία από μακρυά». Αυτό το δίστιχο, που «ακούγεται» και μετά το… «(…) Ραντίζει με αίμα/ Τις πέτρινες κερκίδες/ Κάνοντας το τοπίο να μεγαλώνει», δεν έχει αποτυπωθεί στο βινύλιο, αφού έχει αντικατασταθεί από μερικά πνευστά μέτρα, στα οποία κυριαρχεί το τρομπόνι του Σπύρου Καζιάνη (φυσικά, μπορεί να τραγουδηθεί άνετα πάνω στα συγκεκριμένα μέτρα). Τι μπορεί να συνέβη (στην ηχογράφηση) δεν ξέρω. Μόνον υποθέσεις μπορεί να γίνουν…

Κατ’ αρχάς οι λέξεις δεν φαίνονται και τόσο τυχαίες. Πιθανώς, δε, να αφορούν σε κάποια γλώσσα ή διάλεκτο… βαλκανο-ουγγρικής προέλευσης. Μην ξεχνάμε και το «ντιλεντέμ λεντιλέμ», με το θέμα των πνευστών και την διασκευή της βαλκανικής λαϊκής μελωδίας (όπως αναγράφεται και στο οπισθόφυλλο του «Μπάλλου»). Σε κάθε περίπτωση δεν είμαι σίγουρος για τίποτα, και αν κάποιος μπορεί να βγάλει κάποιαν άκρη εδώ είμαστε…
Να συμπληρώσω μόνον πως αυτοί οι δύο στίχοι «τωςς θάνα κ.λπ.» είναι καταγραμμένοι και στο βιβλίο Σαββόπουλος / Τα λόγια Από τα Τραγούδια / Με Σκίτσα του Αλέξη Κυριτσόπουλου [Ίκαρος, Αθήνα 1976]

Να κλείσω μ’ ένα πολιτικό ποίημα του W.H. Auden, το Epitaph on a Tyrant από το 1939 (παραμονές πολέμου – το επιλέγω και λόγω της αυριανής), έτσι όπως μεταφράστηκε από τον Άκο Δασκαλόπουλο στο μοναδικό(;) τεύχος του Απρόοπτου… 

ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ Σ’ ΕΝΑΝ ΤΥΡΑΝΝΟ 
ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ κάποιας μορφής ήταν αυτό που κυνηγούσε
Κι η ποίηση που εφεύρε ήταν ευκολονόητη
Κάτεχε την ανθρώπινη μωρία σαν τη ράχη του χεριού του
Και πολύ τον ενδιέφεραν οι στρατοί κι οι στόλοι
Όταν γελούσε σεβάσμιοι γερουσιαστές ξεσπούσανε στα γέλια
Και όταν έκλαιγε μικρά παιδιά πεθαίνανε στους δρόμους