ΘΩΜΑΣ ΜΠΑΚΑΛΑΚΟΣ «Βρυξέλλες καλλιμάρμαρες...»

Τo Σάββατο το βράδυ γύρισα σπίτι κατά της 2 τη νύχτα (ή το πρωί – όπως θέλετε πείτε το) κι έτσι κάπως για να χαλαρώσω (αφού απάντησα σ’ ένα-δυο σχόλια στο blog), άνοιξα ταυτοχρόνως ένα βιβλίο και την τηλεόραση. Διάβαζα κάτι-λίγο-παλαιότερες-δηλώσεις της Δαμανάκη, του Σαμαρά (και άλλων) για τον Μάη του ’68, ακούγοντας παραλλήλως τον Θωμά Μπακαλάκο στην ΝΕΤ, σε μια συνέντευξή του στη Βίκυ Φλέσσα.

Τον Καρδιτσιώτη (κάτι τρέχει με την Καρδίτσα τώρα τελευταία) Θωμά Μπακαλάκο τον εκτιμώ, ως τραγουδοποιό, από χρόνια, από τότε που ήμουν μαθητής στο Γυμνάσιο (στα τέλη του ’70) κι είχα αγοράσει (σε κασέτα) τα «Αγροτικά» του [MINOS MTCS 3141, 1975], με τις ερμηνείες του Βασίλη Παπακωνσταντίνου και τους στίχους του Διονύση Τζεφρώνη (δύο τραγούδια ήταν σε στίχους του ιδίου του Μπακαλάκου, το «Όχι δεν πουλάμε» και το «Ο γερο-αγρότης»). Σε real time, το 1979-80, άκουγα το φοβερό τραγούδι του «Το γράμμα» από τους «Προστάτες» [MINOS MSM 365] με τη φωνή της Χαρούλας Αλεξίου (ώρες-ώρες νομίζω πως δεν έχει πει καλύτερο τραγούδι η Αλεξίου) και λίγα χρόνια αργότερα το επίσης εξαιρετικό «Μυριέμ» (νομίζω πως προερχόταν από την «Ανοιχτή Επιστολή» τού ’83 – λέω «νομίζω», γιατί τον δίσκο δεν τον έχω διαθέσιμο αυτή τη στιγμή, ώστε να το εξακριβώσω).

Σε σχέση με τον Μπακαλάκο ακούγονταν διάφορες φαιδρότητες, έως και κακοήθειες στα τέλη του ’80 και τις αρχές του ’90, βασικά σε στυλ πλάκας και καλαμπουριού, καθότι τα μηνύματα έτσι περνάνε καλύτερα στα… πρόβατα («ρε τι απέγινε εκείνος ο Μπακαλάκος» και άλλα τέτοια), όταν τα… αντι-πνευματικά ηνία της χώρας είχαν αναλάβει οι διάφοροι ΚΛΙΚαδόροι και οι υπόλοιποι λιμοκοντόροι της κίβδηλης καλοπέρασης, με τις κλεμμένες/δανεισμένες τσέπες. Ο Θωμάς Μπακαλάκος θες από θέση, θες από δράση (γιατί την αντίδραση αντιπροσώπευαν οι λεμέδες) μαζί με την παραίτησή του από την Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ (την οποίαν κατέθεσε ο ίδιος, όρθιος, μπροστά στον Ανδρέα – όπως τον άκουσα να λέει στη Φλέσσα) εξαφανίζεται και από την τρέχουσα δισκογραφία, αφήνοντας για παρακαταθήκη τις εξαιρετικές «Βρυξέλλες» του. Με το LP «Απ’ την Ελλάδα γεια Χαρά» [Alpha, 1993] ο Μπακαλάκος λέει αυτά που πρέπει να πει (βλέποντας 20 χρόνια μπροστά), εγκαταλείποντας την αγωνιστική τραγουδοποιία. «Παλίρροια και ρεύματα/ σαρώνουν την Ελλάδα/ απάτητος ο Όλυμπος/ η Αθηνά η Παλλάδα./ Ευρωπαΐζοντες κι αυτοί/ ψήλωσαν προς την Δύση/ για ν’ αποφύγουν την οργή/ δεν είχαν άλλη λύση./ Εκείνο το γυψάδικο/ που βγάζει τσολιαδάκια/ μαθαίνω πως φαλίρισε/ μ’ αφεντικά ανθρωπάκια./ Συγκινημένη η Κομισιόν/ παρέχει τις πιστώσεις/ αρκεί να είμαστε πιστοί/ και συνεπείς στις δόσεις./ Βρυξέλλες καλλιμάρμαρες/ χαλάλι σας η Παλλάδα/ φυλάξτε όμως και για μας/ ολίγο από Ελλάδα».

Με το κόμμα να τον έχει στο περιθώριο –όπως είπε ο ίδιος… ποτέ από το επίσημο ΠΑΣΟΚ δεν έφυγε κασέτα με τραγούδια του για τις σχετικές μαζώξεις, ούτε ποτέ ακούστηκε μουσική του στις ρωμαϊκές προεκλογικές συγκεντρώσεις– και με τ’ «Αγροτικά» του (τα οποία δεν ήταν γραμμένα για να τα εκμεταλλευθεί το ΠΑΣΟΚ, όπως νομίζουν ορισμένοι, αφού είχαν συντεθεί το 1973) να μην περνάνε από την επιτροπή λογοκρισίας του χουντικού υπουργείου Προεδρίας (είχαν εγκριθεί μόλις δύο, από τα 12-13 τραγούδια, όπως ακούστηκε στην συνέντευξη), αλλά να αγκαλιάζονται από τον κόσμο, όταν κυκλοφόρησαν επί Μεταπολίτευσης πια το 1975, ο Θωμάς Μπακαλάκος αντιπροσώπευσε για μια 15ετία έναν τύπο καλλιτεχνικό, που θα έπρεπε να απαντήσει, εκεί στις αρχές του ’90, στο πιο μεγάλο… τρίλημμα. Ξεπούλημα (για να το πω απλά), διατήρηση εκείνου που έκανε (πράγμα που θα απαιτούσε πολύ ισχυρές εσωτερικές αντιστάσεις, ώστε να μπορεί κάποιος να ανταπεξέρχεται στη φαιδρότητα, στην κοροϊδία και την απαξίωση του έργου του από τους λακέδες) ή εξαφάνιση και αλλαγή πορείας; Ο Μπακαλάκος ας πούμε ότι επέλεξε το τρίτο. Δεν χάθηκε από τη μουσική, απλώς άλλαξε τη σχέση μαζί της. Ασχολήθηκε με το λεγόμενο «σοβαρό» κομμάτι της, αρχίζοντας να μελετά και περαιτέρω να συνθέτει επηρεασμένος π.χ. από τον Νίκο Σκαλκώτα. Διακρίθηκε και σ’ αυτό το χώρο συνθέτοντας συμφωνικά έργα μεγάλης διαρκείας («Ιπποκράτειος Όρκος»), μελετώντας τις αρχαιοελληνικές ρίζες της μουσικής και επιχειρώντας να παρουσιάσει σύγχρονα έργα, βασισμένα στο παραδοσιακό τραγούδι (κυρίως της Θεσσαλίας – του τόπου καταγωγής του).

Είπε πολλά ο Μπακαλάκος στη Βίκυ Φλέσσα. Ήταν μια ωραία συνέντευξη, ό,τι έπρεπε για τον πολύ κόσμο (αν και η ώρα ήταν ακατάλληλη για μεγάλη τηλεθέαση) –καθόλου βαρετή και αυτάρεσκη όπως π.χ. εκείνες του Στέλιου Ράμφου στην ίδια δημοσιογράφο– την οποίαν σκέπαζε, ανά στιγμές, μία ελαφρά συγκίνηση. Από τις μια-δυο φορές τους τελευταίους μήνες, που είπα πως… αξίζει να έχει κανείς τηλεόραση· έστω και άνευ αποκωδικοποιητή, έστω και με… μύγες.