WADADA LEO SMITH 80 χρόνια – δύο μνημειώδεις εκδόσεις στην φινλανδική TUM Records Oy

Ο τρομπετίστας, συνθέτης και αυτοσχεδιαστής Wadada Leo Smith, ιστορική φιγούρα τού AACM του Σικάγου (Association for the Advancement of Creative Musicians) και με άπειρες παραστάσεις, συνεργασίες και ηχογραφήσεις προς κάθε κατεύθυνση τής jazz-avant και improv-jazz, συμπληρώνει στις 18 Δεκεμβρίου τρέχοντος έτους τα 80 χρόνια του.
Μέσα στο 2021, η φινλανδική εταιρεία TUM Records Oy του Petri Haussila, με την οποίαν ο Wadada Leo Smith συνεργάζεται στενά τα τελευταία χρόνια (για τα περισσότερα από αυτά τα άλμπουμ υπάρχουν reviews στο δισκορυχείον), ετοιμάζει μία σειρά εκδόσεων, προκειμένου να τιμήσει τα γενέθλια τού κορυφαίου τρομπετίστα, κάνοντας αρχή με δύο «κουτιά», τα οποία ήδη κυκλοφορούν. Γι’ αυτές τις εκδόσεις θα γράψουμε στη συνέχεια...
Ίσως δεν χρειάζεται να ξαναπούμε πως ο Wadada Leo Smith έχει επισκεφθεί πολλές φορές τη χώρα μας για συναυλίες (είχε πρωτοπαίξει στο Jazz Club του Γιώργου Μπαράκου, τον Νοέμβριο του 1979, μαζί με τους Peter Kowald και Günter Sommer, ενώ έχει εμφανισθεί και στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, τον Νοέμβριο του 2014), έχει τυπωθεί και βιβλίο του στα ελληνικά, το Σημειώσεις για τη Φύση της Μουσικής [Περιοδικό Τζαζ/ Νεφέλη, Αθήνα 1982] και γενικώς είναι πολύ αγαπητός στο παλαιότερο κοινό της jazz, στην Ελλάδα, μα και σε νεότερους νομίζουμε...

WADADA LEO SMITH: Trumpet [TUM Records Oy TUM BOX 002, 2021]
Το άλμπουμ “Trumpet” είναι ένα «κουτί» τριών CD, με σόλο ηχογραφήσεις τού Wadada Leo Smith (σόλο για τρομπέτα εννοείται), τα οποία έχουν τίτλους “Trumpet – Disc 1”, “Trumpet – Disc 2” και “Trumpet – Disc 3”. Οι ηχογραφήσεις αυτές έλαβαν χώρα στην St. Mary’s Church, στην πόλη Pohja της νότιας Φινλανδίας, στο διάστημα 26-29 Ιουλίου 2016 και περικλείονται σ’ ένα άψογα σχεδιασμένο box-set, που περιέχει και 44σέλιδο έγχρωμο booklet, με πλήθος φωτογραφιών, πληροφοριών και στοιχείων.
Να πούμε, κατ’ αρχάς, πως η TUM έχει δώσει μερικά από τα ωραιότερα άλμπουμ τού αμερικανού μουσικού, την τελευταία δεκαετία – πράγμα που σημαίνει ότι ο Wadada Leo Smith τα έχει βρει, όπως λέμε, με τον Petri Haussila, εμπιστεύεται τις δουλειές και τις παραγωγές του (και σωστά πράττει), καθώς τα φιλανδικά άλμπουμ είναι πάντα έξτρα περιποιημένα, από πάσης πλευράς, απευθυνόμενα στους fans πρώτα-πρώτα, και από ’κει πέρα σε όποιους άλλους.
Δεν είναι τούτη η πρώτη φορά, φυσικά, όπου ο Smith προβαίνει σε σόλο εγγραφές – καθώς σόλο πρότζεκτ αναπτύσσει από το 1971 ήδη (θυμόμαστε το “Creative Music – I” στην Kabell). Παρότι λοιπόν υπάρχουν διάφορα σόλο LP και CD του (ακόμη και στην ECM, το “Kulture Jazz” από το 1993), υπάρχουν ελάχιστα, στα οποία ο Smith χειρίζεται μόνον τρομπέτα και όχι και άλλα πνευστά (φλούγκελχορν π.χ.) ή κρουστά. Κι εδώ μπορούμε να θυμηθούμε το “Solo: Reflections and Meditations on Monk”, επίσης στην TUM, από το 2017. Άρα λοιπόν, εδώ, και από πλευράς όγκου, έχουμε κάτι το μοναδικό, κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί σε τέτοιαν έκταση, σε κάθε περίπτωση, άρα και κάτι που θα πάρει μιαν ιδιαίτερη θέση, στην ούτως ή άλλως μεγάλη δισκογραφία τού αυτοσχεδιαστή και συνθέτη.
Μπαίνοντας στα της ηχογράφησης το πρώτο που αξίζει να σημειώσουμε είναι η απόδοσή της, το ηχογραφημένο αποτέλεσμα δηλαδή, που δεν είναι άμοιρο του χώρου, από το οποίον προήλθε. Λέμε για μια πέτρινη εκκλησία που χτίστηκε μεταξύ των ετών 1460 και 1480, λειτουργώντας με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούσε και πριν από αιώνες, για την τοπική κοινωνία-ενορία. Αυτός ο χώρος αποδεικνύεται ιδανικός για τον Wadada Leo Smith, ο οποίος στέκεται μόνος του, με τον τεχνικό εξοπλισμό του, στο κέντρο του ναού, μπροστά από το «ιερό», αφήνοντας τα φυσήματά του να πλημμυρίσουν το περιβάλλον. Η ακουστική τής εκκλησίας είναι πολύ καλή εννοούμε, ακούς το βάθος της, αλλά και μιαν ιδιαίτερη «αύρα», ένα «μεταίσθημα» στο τέλος κάθε φράσης, που κοντολογίς, κάνουν την εγγραφή να ακούγεται μοναδική.
Το ρεπερτόριο ανήκει φυσικά στον Wadada Leo Smith και στα τρία CD, με τους τίτλους των tracks να λειτουργούν υπό μίαν έννοια και κάπως προγραμματικά, προσδιορίζοντας και τις αναφορές του Smith – που δεν είναι μόνον μουσικές εννοείται.
Στο πρώτο από τα τρία CD, συνολικής διάρκειας σχεδόν 50 λεπτών, υπάρχουν tracks με τους τίτλους “Albert Ayler”, “Rashomon” (πενταμερής σύνθεση), “Howard and Miles”, “Metallic rainbow (For Steve McCall)” και “Sauna – A Healthy Journey (For Petri)”. Ο Smith είναι ένας άνθρωπος πνευματικός, ένας ενεργός μουσουλμάνος. Αναγνωρίζει στον Albert Ayler, στις συνθέσεις του, τις οποίες αποκαλεί «ηχητικές λιτανείες» μια πρωτοκαθεδρία, μέσα στην Sufi παράδοση, σε σχέση με την jazz, και γι’ αυτό τον τιμά αναλόγως. Στο “Rashomon” ο Smith συνθέτει ένα μετα-σάουντρακ πάνω στην φημισμένη ταινία τού Akira Kurosawa, εμπνεόμενος από ’κείνην, από τους εσωτερικούς ρυθμούς της, και την σχέση της με το χρόνο. Η τρομπέτα «στραγγαλίζεται», «βραχνιάζει», «κακαρίζει», υιοθετώντας ποικίλες μεταμορφώσεις, και μέσα από τεχνικές multiphonics, προκειμένου να αποδώσει τις ποικίλες διαστάσεις τού φιλμ. Το “Howard and Miles” αναφέρεται στους μεγάλους τρομπετίστες Howard McGhee και Miles Davis, λειτουργώντας ως φόρος τιμής, με το “Metallic rainbow (For Steve McCall)” να σχετίζεται με τον σημαίνοντα ντράμερ Steve McCall, έναν από τους ιδρυτές τού AACM, με τον οποίον ο Smith συνεργαζόταν από τα sixties. Το κομμάτι, που λειτουργεί και σαν λαμέντο, ιδίως όταν ο Smith παίζει με plunger (σουρντίνα), έχει μεγάλη διάρκεια (ξεπερνά τα 10 λεπτά) και είναι απ’ αυτά που εντυπωσιάζουν. Το πρώτο CD θα κλείσει με το “Sauna – A Healthy Journey (For Petri)”, ένα κομμάτι-ύμνο για την sauna, και δη μια sauna στην Φινλανδία, την οποίαν συνέστησε ο Petri στον Smith, έναν τόπο χοντρικώς που ξεκουράζει και ανανεώνει, υποβοηθώντας με τον τρόπο στην επιδιωκόμενη πνευματικότητα.
Το δεύτερο CD ανοίγει με το “Malik al-Shabazz and the People of the Shahada”, ένα κομμάτι που είναι αφιερωμένο στον Malcolm X (Malik al-Shabazz). Είναι αργό, βαρύ κάπως θλιμμένο, με προφανή πνευματικότητα. Το 5μερές “The great litany - A reflective memory of al-Shadhili”, αναφέρεται στον «άγιο» του σουφισμού Shaykh Abu al Hasan al-Shadhili από τον 13ον αιώνα. Το meditation πνεύμα είναι το βασικό χαρακτηριστικό της σύνθεσης, που εξελίσσεται συναρπαστικά. Στο “Leroy Jenkins violin expressions” ο Wadada Leo Smith ανακαλεί τις συνεργασίες του με τον διακεκριμένο βιολιστή Leroy Jenkins, που αποτυπώθηκαν σε δίσκους της Delmark και της Freedom (με την συμμετοχή και του Anthony Braxton) στα sixties και τα seventies. Το πνεύμα τής avant-jazz κυριαρχεί. Στο 8λεπτο “James Baldwin – No name in the street; war” o πρώιμος ακτιβισμός τού μαύρου συγγραφέα, ποιητή κ.λπ. James Baldwin, οδηγεί τον Smith σ’ έναν δυναμικό αυτοσχεδιασμό, με διαδοχικές περιδινήσεις γύρω από κάποια μικρά μελωδικά μοτίβα. To “Trumpet – Disc 2” θα ολοκληρωθεί με το “Amina Claudine Myers”, ένα track γραμμένο για μια γυναικεία παρουσία, μέσα στον ανδροκρατούμενο AACM, την πιανίστρια, οργανίστρια, συνθέτρια κ.λπ. Amina Claudine Myers, με την οποίαν ο Smith είχε βρεθεί και σε πάλκο και σε δισκογραφία. Το κλείσιμο μοιάζει με το άνοιγμα αυτού του CD, του Disc 2, καθώς πρόκειται για μία αργή κατά βάση σύνθεση, με ξαφνικές και άψογα ενσωματωμένες στιγμές έντασης, στο γενικότερο spiritual πλάνο.
Το “Trumpet – Disc 3” ξεκινά με το “Sonic night – Night colors (For Reggie Workman)”. Δεν είμαστε σίγουροι αν ο Wadada Leo Smith έχει συνεργαστεί, στην δισκογραφία, με τον κορυφαίο μπασίστα Reggie Workman. Πάντως στη σκηνή έχουν βρεθεί (στο YouTube, για παράδειγμα, υπάρχει ανεβασμένο ένα πολύ καλό live, από το 2015, με Wadada Leo Smith τρομπέτα, Vijay Iyer πιάνο, Reggie Workman μπάσο, Nitin Mitta τάμπλα και Patricia Brennan βιμπράφωνο). Στο εν λόγω track ο αμερικανός τρομπετίστας δίνει μία γλαφυρή σύνθεση, με πολύ ωραία «χαμηλά» περάσματα, που κερδίζει εύκολα τις εντυπώσεις. Ακολουθεί το 4μερές “Discourses on the Sufi Path – A remembrance of Dr. Javad Nurbakhsh”. O Wadada Leo Smith είναι αφοσιωμένος μελετητής του σουφισμού και ο Dr. Javad Nurbakhsh (1926-2008) υπήρξε ένας από τους δασκάλους του, τουλάχιστον εμμέσως, δια των βιβλίων του, τα οποία ο Smith μελετά από το 1998 (όπως λέει ο ίδιος). Βιβλίο είναι και το Discourses on the Sufi Path, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά, όπως βλέπουμε στην Amazon, το 1996. Πνευματικές ασκήσεις, που σχετίζονται και με τις διαδικασίες της αναπνοής, φαίνεται πως αναπαράγει, εδώ, ο Smith, μέσω των παιξιμάτων του. Στο επίσης 4μερές “Family – A contemplation of love”, που αποτελεί μιαν ακόμη «σουίτα» τού “Trumpet”, ο Smith περιστρέφεται γύρω από την Αγάπη (την ανιδιοτελή αγάπη), την Φιλία (τις σχέσεις των ανθρώπων), τον Έρωτα (την δύναμη της αγάπης και ξανά την Αγάπη (που είναι η αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο), τα στοιχεία δηλαδή που μπορούν να ενώσουν τα μέλη μιας οικογένειας, μιας ομάδας ή μιας κοινωνίας. Εδώ ο ήχος είναι βαθύς, εσωτερικός, συναισθηματικός, με τις μελωδίες να ακούγονται καθαρές, μέσα σ’ ένα κλίμα ηρεμίας και αφοσίωσης σε συμπαντικά «πιστεύω».
Το box-set “Trumpet” θα κλείσει με το φερώνυμο track. Ένα track «μόνο του», εκεί στο τέλος, χωρίς αναφορές σε κάποιον ή σε κάτι, αλλά ίσως και σε όλα τα προηγούμενα, που δεν θα υπήρχαν, αν δεν υπήρχε πρώτα αυτό το μεταλλικό όργανο, με τις συγκεκριμένες τεχνικές δυνατότητες και το πλούσιο ηχο-συναισθηματικό φορτίο βεβαίως, το οποίον «παροχετεύεται» μέσω του εκτελεστή.
Μνημειώδες από την γέννησή του άλμπουμ, που θα πάρει την θέση που του αξίζει (υψηλή φυσικά) στην ιστορία τής improv-jazz.

WADADA LEO SMITH with MILFORD GRAVES and BILL LASWELL: Sacred Ceremonies [TUM Records Oy TUM BOX 003, 2021]
Δεν είμαστε 100% σίγουροι, αν οι Wadada Leo Smith (τρομπέτα), Milford Graves (ντραμς, κρουστά) και Bill Laswell (μπάσο) έχουν εμφανισθεί ξανά, μαζί, και οι τρεις, στην δισκογραφία. Σίγουρα υπάρχουν εγγραφές με Wadada Leo Smith / Bill Laswell (το άλμπουμ “The Stone” στην M.O.D. Technologies, το 2014), σίγουρα υπάρχουν εγγραφές με Milford Graves / Bill Laswell (το άλμπουμ “Space / Time, Redemption” στην TUM, το 2014, για το οποίον υπάρχει και review στο δισκορυχείον), αλλά να εμφανίζονται και οι τρεις κορυφαίοι αυτοί μουσικοί, μαζί, σ’ έναν δίσκο δεν νομίζουμε πως έχει ξανασυμβεί. Συμβαίνει όμως εδώ, στο τρίτο CD τού τριπλού box-set “Sacred Ceremonies”, που έρχεται, και αυτό, να προϋπαντήσει τα 80ά γενέθλια τού αμερικανού τρομπετίστα. Για να δούμε, όμως, πώς ακριβώς έχουν τα πράγματα...
Όλες οι εγγραφές που ακούγονται στο “Sacred Ceremonies” προέρχονται από τρία διαφορετικά sessions, που έλαβαν χώρα στα Orange Music Sound Studios, στο West Orange του New Jersey, στις 27 Μαΐου 2016 (CD 1: Wadada Leo Smith & Milford Graves), στις 26 Μαΐου 2016 (CD 2: Wadada Leo Smith & Bill Laswell) και στις 11-12 Δεκεμβρίου 2015 (CD 3: Wadada Leo Smith, Bill Laswell & Milford Graves). Οι εγγραφές που έχουν διάρκεια σχεδόν τρεις ώρες(!), συγκεντρώνονται στο παρόν «κουτί» και καταγράφονται με την μέγιστη δυνατή προσοχή και επιμέλεια (μαζί και το 56 σελίδων αναλυτικότατο booklet), συναποτελώντας μιαν έκδοση που, οπωσδήποτε, θα γράψει ιστορία.
Πριν ξεκινήσουμε να γράφουμε για κάθε ένα από τα τρία CD ξεχωριστά, να σημειώσουμε πως το “Sacred Ceremonies” είναι αφιερωμένο στην μνήμη τού ντράμερ Milford Graves, που έφυγε από τη ζωή τον προηγούμενο Φεβρουάριο στα 79 χρόνια του, και πως έρχεται να καλύψει τις διασυνδέσεις τούτων των τριών εκπληκτικών μουσικών μ’ έναν πλήρη, μ’ έναν απόλυτο τρόπο.
Το πρώτο CD, το “DISC 1: Wadada Leo Smith & Milford Graves” περιλαμβάνει πέντε tracks. Ας τα δούμε αναλυτικότερα...
Ξεκίνημα με το σχεδόν 22λεπτο τριμερές “Nyoto”, σύνθεση του Wadada Leo Smith. Τρομπέτα και ντραμς-κρουστά λοιπόν, σε μια σουίτα, που ακούγεται τελείως συναρπαστική για πολλούς και διαφόρους λόγους, αλλά βασικά για το ρυθμικό κομμάτι που χτίζει ο Graves. Είναι απίστευτο πώς ένας άνθρωπος, χωρίς την βοήθεια της τεχνολογίας, κατορθώνει να ακούγεται σαν ένα πλήρες ρυθμικό τμήμα, προβάλλοντας απίστευτες μπάσες γραμμές και διανθίζοντας συνεχώς, με χτυπήματα σε μικροκρουστά, τα οποία συμβάλλουν τα μάλα προς μιαν ανεπανάληπτη πολυρυθμία. Πραγματικά, αυτά που ακούς στο ξεκίνημα τού άλμπουμ από τον Milford Graves δεν τα ακούς εύκολα σήμερα από ντράμερ, οποιασδήποτε σχολής. Ας μην ξεχνάμε πως ο άνθρωπος πρωτοστατούσε στο only percussion άκουσμα από τα μέσα του ’60 ήδη (ένα τέτοιο άλμπουμ ήταν το “Percussion Ensemble” στην ESP Disk το 1965) και πως είχε ανάγει σε επιστήμη την «κρουστή» παρουσία του στις σκηνές και τις ηχογραφήσεις. Εδώ είναι απολαυστικός, συνολικά, και όχι μόνο στα σόλο μέρη του (στην αρχή του β μέρους π.χ.), με τον Wadada Leo Smith να στέκεται δίπλα του αγέρωχα, πλουτίζοντας το άκουσμα με συνεχή, βαθιά φυσήματα (και με σουρντίνα) σ’ ένα πλαίσιο μελωδικού new thing, που ακούγεται μονοκοπανιά. Καταπληκτική εισαγωγή! Ακολουθεί το 14λεπτο “Baby Dodds in Congo Square”, που αναφέρεται φυσικά στον θρυλικό ντράμερ Baby Dodds (1898-1959) και που έχει διαβολεμένο tempo, με συνεχή breaks από τον Smith και με ολιστικό, πάντα, παίξιμο από τον Graves. Καθαρή afro-jazz φάση, με όρους sixties-seventies, που θα συναρπάσει όσους την ψάχνουν στα επισκιασμένα άλμπουμ, των μικρών εταιρειών εκείνης της εποχής. Στο “Celebration rhythms” το ντούο των Smith / Graves εξερευνά δυσπρόσιτες free περιοχές, με την βεβαιότητα των πιονιέρων, με το “Poetic sonics” (μια σύνθεση και των δύο) να ακούγεται περισσότερο υπαινικτικό και λυρικό. Το πρώτο CD θα ολοκληρωθεί με το “The Poet: Play ebony, play ivory (For Henry Dumas)”, αφιερωμένο στον αφροαμερικανό συγγραφέα και ποιητή Henry Dumas (1934-1968), που στην σύντομη ζωή του υπήρξε στενά δεμένος και με την jazz, καθώς είχε βρεθεί δίπλα στον Sun Ra. Το track αυτό είναι θρηνητικό, κλείνοντας μ’ έναν πιο πνευματικό τρόπο, ένα καταπληκτικό, γενικώς, DISC 1.
Στο “Sacred Ceremonies – DISC 2” συνυπάρχουν οι Wadada Leo Smith και Bill Laswell. Το ύφος οπωσδήποτε αλλάζει. Ο Laswell προσφέρει άλλο background ως συνοδοιπόρος – συν-συνθέτει εξάλλου στα τρία από τα επτά tracks του CD. Στο εισαγωγικό “Ascending the sacred waterfall – A ceremonial practice” (σύνθεση του Smith) το πνευματικό στοιχείο κυριαρχεί. Το κομμάτι είναι αργό και βαθύ, με την τρομπέτα να δημιουργεί βαριά συναισθηματικά φορτία, και με το μπάσο να δοκιμάζει πίσω και παράλληλα, συνεχώς, ποικίλα ρυθμικά πλαίσια. Στο “Prince – The blue diamond spirit” ο Laswell είναι εντυπωσιακός, δημιουργώντας επάλληλα στρώματα, πάνω στα οποία ο Smith φυσά με δύναμη και πάντα με συναίσθημα. Ακολουθεί το “Donald Ayler’s rainbow summit”, που είναι αφιερωμένο στον Donald Ayler (1942-2007) τρομπετίστα της jazz και αδελφό του Albert Ayler. Εδώ τα πεντάλια τού Laswell είναι ακόμη πιο ενεργά, με τον δικό του ήχο να είναι πιο πλούσιος, δημιουργώντας ένα παράξενο χαλί, με τον Smith να φυσά διακριτικά θα λέγαμε, πάνω σ’ αυτό το ιδιαίτερο υπόστρωμα. “Tony Williams” αποκαλείται το επόμενο θέμα, αναφορά φυσικά στον μεγάλο ντράμερ της jazz και του fusion Tony Williams (1945-1997). Η μπασογραμμή του Laswell είναι φανερά rock εδώ, με τον Smith να κεντράρει ωραία επάνω της, φυσώντας με απόλυτη αίσθηση τού ρυθμικού υποστρώματος. Πολύ ωραίο track! Ακολουθεί το “Mysterious night”, ένα σχεδόν 8λεπτο κομμάτι (σύνθεση και των δύο), που είναι αργό στην εξέλιξή του, με πολλή δουλειά από τον Laswell σ’ ένα πίσω επίπεδο, και με τον Smith μπροστά να παίζει ένα αργό, σχεδόν αισθησιακό blues. Θα μπορούσε να θεωρηθεί και κάπως σαν «εισαγωγή», το προηγούμενο track, στο “Earth - A morning song”, που είναι πιο έντονο, με την τρομπέτα να παίζει πότε σε υψηλές και πότε σε χαμηλές ταχύτητες, αλλά με δυναμικά, πάντοτε, φυσήματα. Το DISC 2 θα ολοκληρωθεί με το “Minnie Riperton – The Chicago bronzeville master blaster”, ένας φόρος τιμής στην τραγουδίστρια-τραγουδοποιό της soul, της jazz και του rhythm n’ blues Minnie Riperton (1947-1979), με την απίστευτη σοπράνο φωνή. Πώς μπορεί ένα 13λεπτο κομμάτι, σύνθεση δύο κορυφαίων ούτως ή άλλως συνθετών, αυτοσχεδιαστών και οργανοπαικτών να προσεγγίσει το φαινόμενο Minnie Riperton; Μέσα από ένα βαθύ, κατασταλαγμένο μινόρε, το οποίο επιβάλλεται και μέσω της διάρκειάς του.
Το “Sacred Ceremonies” θα ολοκληρωθεί με το DISC 3, που καταγράφει την... ιστορική συνάντηση των Wadada Leo Smith, Bill Laswell και Milford Graves, από τον Δεκέμβριο του 2015. Εδώ, όπως αντιλαμβάνεστε, τα δεδομένα αλλάζουν κατά πολύ, καθώς ένα πλήρες σχήμα, ένα τρίο, έρχεται να πάρει την θέση των duos. Εισαγωγή με το “Social justice – A fire for reimagining the world”, ένα κομμάτι που από το ξεκίνημά του «σε στέλνει». Το rhythm section των rhythm sections έχουμε εδώ, με τους Laswell και Graves να παίζουν συμπαγώς δεμένοι (ανά διαστήματα ακούγονται οι δυο τους μόνον, και τότε αντιλαμβάνεσαι το τι σημαίνει ν’ ακούς, μαζί, μουσικούς τέτοιας υψηλότατης κλάσης), με τον Smith να επεμβαίνει με έξοχα γεμίσματα, σ’ ένα track που διαθέτει μιαν απολαυστική ψυχεδελική αύρα. Συνέχεια με το “Myths of civilizations and revolutions”, που ακούγεται στην ίδια ροή. Το μοτίβο δεν αλλάζει πολύ εννοούμε. Το ρυθμικό τμήμα εμφανίζεται με γδούπο, με τον Laswell να παίζει απίστευτα γρήγορα, τον Graves να γεμίζει συνεχώς (χρησιμοποιώντας πολύ και τα πιατίνια) και με την τρομπέτα να παρεμβαίνει με διαπεραστικό τρόπο, σε μια σύνθεση (και των τριών) ιδιαίτερης έντασης. Στο 10λεπτο “Truth in expansion” (επίσης σύνθεση και των τριών) έχουμε μιαν ήπια εισαγωγή, περασμένη στο μπάσο, για να ακολουθήσει, μετά το δίλεπτο, ένας ρυθμικός καταιγισμός, ένα free-funk, με τα εφφέ στο μπάσο να κυριαρχούν, τα κρουστά να βρίσκονται σε συνεχή κίνηση και με την τρομπέτα να πλάθει τη μελωδία, ενταγμένη σ’ ένα «υπερκόσμιο» σκηνικό. Άπιαστο track. Το “The healer’s direct energy” (κοινή σύνθεση, 11λεπτης διάρκειας) είναι ένα ακόμη «ταξιδευτικό» κομμάτι, ιδιαίτερης «εσωτερικής» έντασης, με τρομπετικά ξεσπάσματα και απίστευτη, όπως πάντα εδώ, θα πούμε, ρυθμική δουλειά. Απλώς εντυπωσιακό. Οι τρεις τελευταίες συνθέσεις τού DISC 3, και άρα και του «κουτιού», ανήκουν στον Wadada Leo Smith. Το “Waves of elevated horizontal forces” είναι ένα ακόμη θεσπέσιο track, με την τρομπέτα να απλώνεται νωχελικά πάνω από τα ρυθμικά patterns καθ’ όλη την διάρκεια της σύνθεσης, η οποία, από κάτω, «βράζει». Deep-funk πνευματικότητα. Η σόλο-τρομπέτα εισαγωγή στο “An epic journey inside the center of color”, που λειτουργεί κάπως σαν ταξίμι, δίνει την θέση της σε μιαν... ακόμη πιο τέλεια τριπλή συνεργασία, στηριγμένη στην, σε πρώτο πλάνο, μελωδική απεικόνιση, με την ταυτόχρονη ανάπτυξη ενός ογκολιθικού background. Το κλείσιμο με το “Ruby red largo – A sonnet”, που αγγίζει και αυτό τα 11λεπτά (όπως ακόμη 2-3 tracks του DISC 3) είναι ένα βραδυφλεγές track, που θα μπορούσε να ενδιαφέρει από ακραιφνείς φιλοτζαζικούς (με έφεση στην avant-jazz βεβαίως), μέχρι ψαγμένους avant-προγκρεσιβάδες.
Ένα «κουτί», που, το ξαναλέμε, θα γράψει ιστορία.
Επαφή: www.tumrecords.com