ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ το ξεχωριστό βιβλίο του «Ο Κύριος Αθήναι» κυκλοφορεί, ξανά, μετά από 30 χρόνια – πρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό ανάγνωσμα, με ασύλληπτο name-dropping, που υπερβαίνει την κουλτούρα του περιθωρίου

Ο Λεωνίδας Χρηστάκης μπορεί να έφυγε από την ζωή στις 29 Απριλίου του 2009, στα 81 του, όμως ακόμη και σήμερα, 14 χρόνια αργότερα, το όνομά του εξακολουθεί να «παίζει» σε συζητήσεις και βεβαίως στον εκδοτικό χώρο.
Τι ήταν ο Λεωνίδας Χρηστάκης; Βασικά ένας «έντυπος» διακινητής πληροφοριών ήταν, που θα κρατούσε, γερά, από τις μέρες του ’50, έως και λίγο πριν από το τέλος της ζωής του. Αντιγράφω κάτι από ένα παλιό βιογραφικό του, έτσι όπως εκείνο είχε αποτυπωθεί στο βιβλίο του «Χάος και Κουλτούρα» [Απόπειρα, 1983]:
«Από πατέρα Κωνσταντινουπολίτη και μητέρα Πόντια, ο Λεωνίδας Χρηστάκης είναι ο πρώτος που κυκλοφόρησε με μούσι, στην Αθήνα, πριν ακόμη και από τον υπαρξιστή Σίμο, στα τέλη του 1951. Ο πρώτος που μήνυσε για “διατάραξη οικιακής γαλήνης” την Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών, επειδή του έστελνε τα διάφορα προπαγανδιστικά έντυπά της, παρά τις επανειλημμένες τηλεφωνικές του διαμαρτυρίες. Ο πρώτος που δικάστηκε 26 φορές για ποινικά και αστικά αδικήματα και που αθωώθηκε τις 25 (μερικές από τις κατηγορίες: δυσφήμιση, αυτοδικία, υπεξαίρεση ευτελούς αξίας, καταδολίευση, αδικήματα δια του Τύπου, εγκωμίαση εγκλημάτων, άσεμνα δημοσιεύματα, σύσταση και συμμετοχή σε τρομοκρατική ομάδα κ.ά.). Απ’ τους πρώτους που άλλαξε μέσα σε 30 χρόνια –για λόγους οικονομικούς– 26 σπίτια. Αλλά δεν είναι ο πρώτος που μπήκε μια φορά στη φυλακή για χρέη (1970) και μια φορά στη φυλακή για τρομοκρατία... (1980). Το 1942 φοίτησε για μερικά χρόνια στη Σχολή Καλών Τεχνών, πήρε υποτροφία, στη Σουηδία, ζωγραφικής, για εφηρμοσμένες γραφικές τέχνες. Νέος ήταν μέλος της ΕΠΟΝ και λίγο μεγαλύτερος εργάστηκε 1947-49 στο κλιμάκιο της πρώην βασίλισσας Φρειδερίκης, που συγκέντρωνε παιδιά για να γλυτώσουν απ’ το παιδομάζωμα. (...)».
Άνω, κάτω και πλαγίως... Ο Χρηστάκης ήταν μέσα σ’ όλα. Στα δικά του «όλα». Χωρίς σαφές ιδεολογικό περίγραμμα, αλλά με πιο σαφείς αναφορές (Guy Debord, Norman Spinrad, Edgar Morin, Jason Xenakis, Norbert Wiener, Carlos Marighella κ.ά.), ανακάτεψε στα βιβλία του την άμμο της θάλασσας.

Ορισμένοι τον θεωρούσαν προχειρογράφο – και ήταν. Από ανάγκη, που κατέληξε σε πεποίθηση. Ο Χρηστάκης μετέφερε πληροφορίες μ’ έναν τρόπο κυβερνητικό, πολύ πριν μας ενώσει το διαδίκτυο. Εξάλλου πολλά γραφτά του είχαν ένα ρευστό, δυναμικό χαρακτήρα, αφού ο ίδιος τα αναμόρφωνε από έκδοση σε έκδοση, από έντυπο σε έντυπο. Τα θέματα που επέλεγε ν’ ασχοληθεί είχαν σημασία, και όχι τόσο η μέθοδος που ακολουθούσε στην ανάδειξή τους.
Πολλές φορές ήταν σύντομος, στα όρια της βιασύνης, σίγουρα οξυδερκής και οπωσδήποτε εφαρμόσιμος. Επίσης δεν ανακατευόταν σε ξένα χωράφια. Ο κανόνας ήταν αυτός. Δεν το ’παιζε φιλόσοφος, ιστορικός, κοινωνιολόγος, κριτικός της Τέχνης ή του Λόγου, τρώγοντας το ψωμί άλλων. Τα ’γραφε και ο ίδιος, για να μην έχουν οι διάφοροι να λένε: «ακόμη μία φορά διευκρινίζω ότι η εργασία μου αυτή δεν είναι ιστορική...» και άλλα τέτοια.
«Η Ιστορία της Αλητείας» [Κατσάνος, 1990] μάλλον ήταν το πιο επιτυχημένο βιβλίο του, αφού έκανε τουλάχιστον πέντε εκδόσεις (επίσης σε Στύγα, Δελφίνι και Γόρδιος). Αλλά και «Η Δυστυχία του να Είσαι Μαλάκας» [Κάκτος, 1984 και Ideo-Tsepi, 1985] ή «Οι Δικοί μας Άγιοι» [Χάος και Κουλτούρα, 1998] διαβάστηκαν επίσης στο χώρο.
Ως εκδότης τύπωσε βιβλία που τον ενδιέφεραν –όπως το κλασικό «Χίππηδες Και Κυνικοί» του Τζέησον Ξενάκη [Ελεύθερη Βιβλιοθήκη Panderma, 1976], που έχει κάνει κάμποσες εκδόσεις–, αν και, συχνά, κακόπεφτε στις μεταφράσεις (στους μεταφραστές δηλαδή). Θυμάμαι, εδώ, το εξαιρετικό «Τα Παρασκήνια Των Μουσικών της Ροκ» του Αυστραλού Clem Gorman [Ideo-Tsepi, 1985], εκεί όπου ακόμη και το όνομα του συγγραφέα ήταν τυπωμένο λάθος στο εξώφυλλο!
Οι μονογραφίες του επίσης είχαν ενδιαφέρον –πολλαπλάσιο στην προ-ίντερνετ εποχή–, όπως και οι επιμέλειές του. Από τις πρώτες θα ξεχώριζα το «Γιώργος Μακρής» [Χάος και Κουλτούρα, 1992] και από τις δεύτερες το «Προνώπιον Τέμενος και άλλα κείμενα» για τον σκηνοθέτη του underground Gregory Markopoulos [Δελφίνι, 1993]. Και φυσικά ποιος μπορεί να ξεχάσει τα περιοδικά του: τον «Κούρο», το “Panderma”, το «Ιδεοδρόμιο» και τόσα άλλα.
Ο Λεωνίδας Χρηστάκης εμβόλισε, ως γνωστόν, ποικίλα καλλιτεχνικά πεδία. Ίσως, δε, μία από τις λιγότερο διαδεδομένες περσόνες του να ήταν εκείνη τού performer-απαγγελτή.
Τον θυμάμαι –πρέπει να ήταν 1995, στο Καφέ Παράσταση, στα Εξάρχεια– σε μια σπάνια συνύπαρξή του με τον Σάκη Παπαδημητρίου στο πιάνο. Πώς λέμε «τζαζ + ποίηση»; Κάπως έτσι. Ή, μάλλον, ακριβώς έτσι. Ο Χρηστάκης είχε διδαχθεί την «σχιζοφωνητική» εκφορά του λόγου, όταν άκουσε για πρώτη φορά γάλλους ποιητές και μουσικούς να απαγγέλλουν με τρόπο ανάλογο, στις όχθες του Σηκουάνα το 1963 (έτσι έλεγε). Και ευτυχώς, είχε την πρόνοια να ηχογραφήσει τον «τρόπο» του σ’ ένα CD, υπό τον τίτλο «Σχιζοφωνητικά», το οποίο θα μοιραζόταν με το τεύχος #2 του περιοδικού “Heteron 1/2” τον Οκτώβριο του 2006.
Μετά το θάνατό του το όνομα «Λεωνίδας Χρηστάκης» (η περσόνα και το έργο του),  μυθοποιήθηκε, όπως συχνά συμβαίνει. Όχι από τους πολλούς (δεν απευθυνόταν ποτέ στους πολλούς ο Χρηστάκης), αλλά από ανθρώπους του χώρου. Η μυθοποίηση, όμως, έχει και τα καλά της – δεν είναι μόνον ένα ξεστράτισμα από την πραγματικότητα, μια παρανόηση ή μια ψευδαίσθηση. Δίνει τροφή κάποιες φορές και για νέες εκδόσεις, ταινίες, εκθέσεις, αφιερώματα κ.λπ,. μέσα από τα οποία μπορεί να προκύψει ένας νέος διάλογος, ώστε να εξαχθούν καινούρια συμπεράσματα. Όταν κάτι ξεφεύγει από τα όρια της συζήτησης και μετατρέπεται σε μετρήσιμο έργο, αποκτά αυτομάτως (κι) άλλη σημασία. 

Έτσι λοιπόν, και μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο της επαναφοράς του έργου τού Λεωνίδα Χρηστάκη στην καθημερινότητα, εντάσσεται και η τελευταία επανέκδοση ενός καταργημένου από 30ετίας βιβλίου του, που έχει τίτλο «Ο Κύριος Αθήναι». Ένα βιβλίο που είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Δελφίνι, το 1992 και που επανατυπώνουν, τώρα, με νέο εξώφυλλο, οι εκδόσεις Opportuna από την Πάτρα.
Ο Λεωνίδας Χρηστάκης, ενόσω ζούσε, ζητούσε συχνά τις αποσύρσεις βιβλίων του. Έτσι, είχε αποσύρει ο ίδιος τα «Η Δυστυχία του να είσαι μαλάκας» [Κάκτος, 1984 / Ideo-Tsepi, 1985], «Από το φέρετρο του Σεφέρη... στο 1984 του Όργουελ» [Γαβριηλίδης, 1989], «Monsieur Macedoine / o κύριος Μακεδόνας» [Δελφίνι, 1994] και βεβαίως το «Ο Κύριος Αθήναι» [Δελφίνι, 1992].
Γιατί το έκανε αυτό; Ίσως, γιατί φοβόταν τις συνέπειες εκείνων που έγραφε. Κυρίως μετά το ’90 αυτό, όταν ο ίδιος είχε μεγαλώσει πια (άρα είχαν περιοριστεί και οι αντοχές, για συμπεριφορές τύπου… Ταρζάν) και τα πράγματα άρχιζαν κι εκείνα να αγριεύουν, μετά την εξάπλωση του ίντερνετ – αφού το να γράφεις δημοσίως τη γνώμη σου, δίχως υπολογισμούς, ζυγιζόταν, πλέον, από πολλούς και παντοιοτρόπως. Συν το γεγονός πως ο ίδιος δεν ήθελε να εκτίθεται ανάμεσα σε ομοτέχνους του, ως συγγραφέας, έχοντας έναν λόγο, για πολλούς απ’ αυτούς, πολεμικό (το είχε πει και ο ίδιος αυτό).
Το βιβλίο «Ο Κύριος Αθήναι» έχει μια ιδιαιτερότητα – αν και όχι για τον ίδιο τον Χρηστάκη, αφού τέτοιου τύπου βιβλίο είχε ξαναγράψει («Η Δυστυχία του να είσαι μαλάκας»). Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι αποτελεί «προφορική ιστορία». Είναι, βεβαίως, και αυτοβιογραφικό ταυτόχρονα, αφού έχει να κάνει με την ιστορία της ζωής τού συγγραφέα, όλων εκείνων που έζησε και είδε, μα και όσων άκουσε, χωρίς να δει (όλων όσων έφθασαν στ’ αυτιά του δηλαδή). Και υπό αυτή την έννοια, εδώ, ακόμη και το... κουτσομπολιό είναι μέσα στο παιγνίδι.
Πάντως είναι σαν να κάθεσαι μπροστά από ένα μικρόφωνο (στην προκειμένη περίπτωση το υποτιθέμενο μικρόφωνο το έχει τοποθετήσει μπροστά του ο ίδιος ο Χρηστάκης και όχι κάποιος δημοσιογράφος) και ν’ αρχίζεις να μιλάς, για όλους και για όλα, δίχως χαλινάρι. Για τον εαυτό σου βεβαίως, μα και για όσους και όσες συναναστράφηκες στην πορεία της ζωής σου. Και επίσης να μιλάς χαοτικά. Χωρίς γραμμικότητα, πολλές φορές σε στυλ ό,τι-θυμάμαι-χαίρομαι, πηδώντας από το ένα θέμα στο άλλο, σαν τα άγρια cut στο σινεμά-ντιρέκτ.
Έτσι, τα μπρος-πίσω στο χρόνο είναι συνεχή και βεβαίως οι αναφορές στα πρόσωπα, που είναι άπειρα (τα πρόσωπα), πάνε κι έρχονται (το ξαναλέμε), αλλά ευτυχώς υπάρχει στο τέλος του βιβλίου το πολύ καλό «ευρετήριο», που σου λύνει, κατά μίαν έννοια, τα χέρια.
Επίσης να πούμε πως το βιβλίο δεν διαθέτει εμφανή κεφάλαια και δεν θα μπορούσε να διαθέτει, αφού τα πρωθύστερα και τα ανακατώματα είναι μόνιμα και διαρκή. Έτσι, κι επειδή το βιβλίο εκτείνεται σε 500 σελίδες(!), εμείς θα το χωρίσουμε σε πέντε υποτιθέμενα κεφάλαια, των 100 σελίδων το κάθε ένα, προκειμένου να βγάλουμε κάποια άκρη. 
Τέλος, σε όλα αυτά τα εισαγωγικά, να προσθέσουμε και τούτο. Ο Λεωνίδας Χρηστάκης, που υιοθετεί το ψευδώνυμο Λεό Κρηστ και αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο, παρουσιάζεται εδώ (και) κάπως σαν ένας χρονικογράφος μιας εποχής, που εκτείνεται από την δεκαετία του ’40 έως και τα πρώτα χρόνια του ’90 (μισός αιώνας δηλαδή) ή ακόμη και σαν ένας παράξενος αθηναιογράφος ενός παράλληλου κόσμου, που κινιόταν παραπλεύρως της κοινωνίας και όχι, αναγκαστικά, εκτός αυτής.

Οι πρώτες 100 σελίδες του βιβλίου
Κάθε σοβαρό αθηναιογράφημα δεν μπορεί παρά να ξεκινά από το Κολωνάκι. Έτσι κι εδώ, από τις πρώτες σχεδόν σελίδες του αφηγήματος, το Κολωνάκι έχει την τιμητική του, βασικά μέσω του καφενείου «Το Βυζάντιον», που αποτελούσε στέκι τελείως διαφορετικών ατόμων, ανδρών και γυναικών, ενώ σειρά παίρνουν οι ξένοι beats, που επίσης ήταν θαμώνες των στεκιών του Κολωνακίου – αν και αυτοί περιφέρονταν ολούθε.

Ο Χρηστάκης μιλάει (θα το λέμε πιο συχνά από το γράφει) για τους Allen Ginsberg, Ted Jones, Harold Norse, Conrad Rooks, Zina Rachevsky, Daniel Richter, Ron Zimardi κ.ά., καθώς θυμάται συγκεκριμένα περιστατικά, που, στο μέτρο του δυνατού, κάποια εξ αυτών, ντοκουμενταρίστηκαν σε χρόνο πρώτο στο περιοδικό του «Το Άλλο Στην Τέχνη» (1963) ή και σε άλλα έντυπα της εποχής (στο περιώνυμο “Residu” π.χ.).
Επίσης γίνεται λόγος για τους έλληνες «μπητνίκους», όπως τους λέει, ένας όρος πολύ ανοιχτός, που για τον Χρηστάκη συμπεριλαμβάνει τους Σπύρο Μεϊμάρη και Δημήτρη Πουλικάκο, το «βατραχοειδές» ή και «ανθρωποειδές υποκείμενο» Πάνο Κουτρουμπούση, τους Τάσο Φαληρέα, Γιώργο Μακρή, Μαντώ Αραβαντινού, Σάντρα Σβορώνου, Θωμά Γκόρπα, Μιχάλη Κατσαρό, Αλέξη Ακριθάκη, Νάνο Βαλαωρίτη ή και τον Άρη Δικταίο ακόμη.
Περιττό να το πούμε πως οι περισσότεροι απ’ αυτούς στολίζονται με διάφορα «κοσμητικά» (είδατε πώς αποκαλεί τον Κουτρουμπούση). Εντάξει, ο Χρηστάκης δεν μασάει τα λόγια του στο «Ο Κύριος Αθήναι», αλλά το μόνιμο ερώτημα που διατρέχει το βιβλίο του είναι το... τι απ’ όσα λέει έχει σχέση με την πραγματικότητα και τι όχι. Που σημαίνει πως για πολλά απ’ αυτά που διαβάζεις δεν βάζεις, σώνει και καλά, το χέρι σου στο Ευαγγέλιο...
Παρακάτω μιλάει για την «γενιά της αμφισβήτησης», δηλαδή τους Δημήτρη Ιατρόπουλο, Λευτέρη Πούλιο, Ρίτα Μπενσουσάν(!), Δημήτρη Κολλάτο, Κώστα Θεοφιλόπουλο κ.ά., με το name-dropping το σχετικό με τους θαμώνες του «Βυζαντίου» να είναι άνευ προηγουμένου.
Ενδιαφέρον έχει και η ιστορία του φυλλαδίου «Οδηγίες για τους Κυπρίους», που αποτελούσε συνοπτική μετάφραση ελβετικού εγχειριδίου «ανορθόδοξου πολέμου» εντός της πόλης (με περιγραφές και σχέδια σειράς επεμβάσεων και δολιοφθορών) και που θα τυπωνόταν για πρώτη φορά πριν πέσει η χούντα (έτσι λέει ο Χρηστάκης στο βιβλίο του), ενώ θα  μοιραζόταν στους... ενδιαφερόμενους μαζί με ανάλογο υλικό του ΠΑΚ (της αντιδικτατορικής οργάνωσης του Ανδρέα Παπανδρέου). Μπορεί...
Πάντως το «Οδηγίες για τους Κυπρίους», σαν 12σέλιδο βιβλιαράκι, θα κυκλοφορούσε «κανονικά» στην αρχή της Μεταπολίτευσης, στη σειρά του «Μικρού-Κούρου» – με την έκδοση να πραγματοποιείται μετά από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Το λέω γιατί στην δεύτερη σελίδα της έκδοσης (στην οποία δεν υπάρχει αναγραφόμενη ημερομηνία) διαβάζουμε πως οι «οδηγίες» αφορούν στους «αδελφούς Κυπρίους», ως συμβολή στον αγώνα τους «ενάντια στον ξενοκίνητο εισβολέα». Λέω, λοιπόν, ότι «μπορεί» να κυκλοφόρησε επί χούντας αυτό το... μισητό από το «σύστημα» κιτάπι, επειδή οι πληροφορίες του Χρηστάκη στο βιβλίο του «Ο Κύριος Αθήναι» είναι αντιφατικές (έως και λανθασμένες).
Ισχυρίζεται ας πούμε, ο Χρηστάκης, πως πήραν τις «οδηγίες» του οι Κύπριοι, επί χούντας ακόμη(!), για να επιτεθούν με κοκτέιλ μολότοφ (έτσι έλεγαν τότε τις βόμβες μολότοφ), κατά της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα, που την είχαν ως στόχο, εξαιτίας της στάσης των Άγγλων στο κυπριακό ζήτημα. Είναι όμως γνωστό πως η μεγάλη αυτή επίθεση συνέβη στις 17 Ιανουαρίου 1975, επί Μεταπολίτευσης δηλαδή, όταν χίλιοι κύπριοι φοιτητές θα συγκεντρώνονταν έξω από την πρεσβεία, στο Κολωνάκι, για να διαμαρτυρηθούν για την μετακίνηση Τούρκων από τις αγγλικές βάσεις προς την Τουρκία. Οι καταστροφές στην πρεσβεία θα ήταν μεγάλες (είχε καεί ο πρώτος όροφος, αυτοκίνητα κ.λπ.), ενώ από τότε και για κάποια χρόνια ο Χρηστάκης θα είχε σοβαρά προβλήματα με τις αρχές, επειδή θα εθεωρείτο ύποπτος για «τρομοκρατία» (θα έμπαινε και στη φυλακή, εξάλλου, το 1980).

Τα πρόσωπα, εν τω μεταξύ, παρελαύνουν με γοργό ρυθμό στο βιβλίο κι έτσι από τον ζωγράφο Θανάση ή και Θάνο Τσίγκο, περνάμε στον Τέο Σαλαπασίδη, στον Jason Xenakis, στον Ροβήρο Μανθούλη, αλλά και στην λογοτεχνική σειρά «Βιβλιοθήκη Nobel» (1966), όπως και στην αστυνομική σειρά «Μάτι» (Σεπτ. 1967), στις οποίες ο Χρηστάκης ήταν ο βασικός επιμελητής και υπεύθυνος έκδοσης. Εδώ μαθαίνουμε πώς ακριβώς μπήκε για πρώτη φορά φυλακή ο Χρηστάκης (για χρέη σε Τράπεζα), αφού οι εκδοτικές αυτές προσπάθειες θα αποτύγχαναν στην πορεία (και λόγω δικτατορίας).
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/vivlio/xehoristo-biblio-toy-leonida-hristaki-o-kyrios-athinai-kykloforei-xana-meta-apo-30