NEU!: 50 χρόνια από το πρώτο άλμπουμ του γερμανικού γκρουπ, που επηρέασε αμέτρητα συγκροτήματα του post-punk, του electro και του experimental rock

Ήταν Μάιος του 2010, όταν η γερμανική Grönland Records θα κυκλοφορούσε ένα vinyl-box, αφιερωμένο στους γερμανούς krautrockers Neu!.
Το πακέτο θα περιείχε τέσσερα LP (τα κανονικά “Neu!”, “Neu! 2”, “Neu! ’75” και για πρώτη φορά μία επίσημη έκδοση του “Neu! ’86”), ένα 20λεπτο maxi-single με ανέκδοτο live-υλικό από το 1972, ένα 36σέλιδο βιβλίο με φωτογραφίες και Neu!-stencil, έναν κωδικό για free downloading μέσω του neu2010.com, συν ένα μπλουζάκι. Το box ήταν αληθινά εντυπωσιακό, έχοντας φέρει για μιαν ακόμη φορά τους Neu! στο μουσικό προσκήνιο.

Για αρκετούς, όπως ας πούμε για τον επιφανή Julian Cope, γνωστό μουσικό και συγγραφέα του ιστορικού πλέον βιβλίου “Krautrocksampler” [Head Heritage, 1995], οι Neu! υπήρξαν ένα από τα κορυφαία συγκροτήματα στην ιστορία του krautrock. Δεν ξέρουμε αν ήταν… Το ζήτημα είναι με ποιο κριτήριο λέγεται κάτι τέτοιο – τι συνυπολογίζεται δηλαδή, και τι όχι. 

Ας πούμε ο Julian Cope, όπως και πολλοί άλλοι, μετρούσε τότε το γεγονός τού πόσο είχαν επιδράσει γκρουπ όπως οι Neu! στη γέννηση και την εξέλιξη της βρετανικής industrial σκηνής και του new-wave.
Είχαν επιδράσει; Βεβαίως. Αλλά γιατί; Απλώς γιατί και οι τρεις δίσκοι τους είχαν εκδοθεί στην Μεγάλη Βρετανία εκείνα τα χρόνια (1972-75) από την United Artists –οι original κόπιες, ως γνωστόν, ανήκαν στην γερμανική Brain– άρα, ήταν εύκολο κάποιος να τους βρει και να τους ακούσει, να τους απορρίψει ή να τον επηρεάσουν.

Τι γινόταν, όμως, με τους πραγματικά σπουδαίους δίσκους του krautrock, που δεν κυκλοφόρησαν ποτέ στο Νησί, που τους άκουσαν ελάχιστοι Βρετανοί (τότε) και με τους οποίους, ακόμη και σήμερα, λίγοι συγκριτικώς ασχολούνται μαζί τους;
Πόσο θα μπορούσε ν’ αλλάξει ή να πάρει άλλη τροπή το gothic, το dark-wave, το industrial ή το avant-rock, αν κάποιοι είχαν υπ’ όψιν τους, από νωρίς, τους Cluster, τους Ash Ra Tempel, τους Gila, το άλμπουμ “Sci Fi Party”, τους Annexus Quam, τους Yatha Sidhra ή τους Guru Guru; Κανείς δεν μπορεί ν’ απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα...

Οι Neu!, οι Harmonia και ο Brian Eno
Οι Neu! σχηματίστηκαν το 1971, κατ’ ουσίαν μέσα στους αληθινά πρωτοπόρους εκείνων των χρόνων Kraftwerk, αφού ο ντράμερ Klaus Dinger (1946-2008) ήταν ήδη μέλος του γκρουπ, όταν ηχογραφείτο το LP “Kraftwerk” [Philips, 1970], με τον κιθαρίστα Michael Rother (γενν. 1950) να μπαίνει στους αληθινά μεγάλους (τότε) Γερμανούς λίγο καιρό αργότερα.
Επίσημες εγγραφές των Klaus Dinger και Michael Rother, πριν τους Neu!, δεν υπάρχουν, όμως τον Δεκέμβριο του 1971, όταν θα βρεθούν στο Windrose Dumont Time Studio του Αμβούργου, με μηχανικό ήχου τον Conny Plank (ύπατη μορφή του krautrock, στον τομέα της ηχοληψίας και της παραγωγής), οι Dinger και Rother θα κατέθεταν αυτοστιγμεί το έργο της ζωής τους.
Το πρώτο άλμπουμ των Neu!, που είχε ως τίτλο το όνομά τους [Brain, 1972] και που κέντριζε από το εξώφυλλό του ήδη (αφαιρετική σχεδίαση, υπερ-cool αισθητική), μπορεί να χρωστούσε πολλά στους CΑΝ, όμως με κομμάτια όπως το 10λεπτο “Hallogallo” έθετε ένα αγκωνάρι στην εξέλιξη του electro-rock.
Μέχρι εκεί, όμως; Ναι. Γιατί ό,τι ιδέες υπήρχαν θα εξαντλούνταν βασικά σ’ αυτό το άλμπουμ – σε κομμάτια όπως το προαναφερθέν ή το “Negativland” με την concrete εισαγωγή και το μετρονομημένο πάθος.

Παρά ταύτα την επόμενη χρονιά (1973) οι Neu! θα ξαναχτυπούσαν με το δεύτερο άλμπουμ τους, το “Neu! 2” [Brain], επαναλαμβάνοντας τον εαυτό τους στο πιο μεγαλόπνοο κομμάτι του δίσκου, το 11λεπτο “Fur immer (Forever)”.
Κάποια περίεργα στοιχεία, που θα έσκαγαν ανολοκλήρωτα στα υπόλοιπα μικρής διαρκείας θέματα (υποψίες dub στο “Spitzenqualitat”, αυθεντικό beat-box wave στο “Super 78”, electro-punk στο “Super”), θα λειτουργούσαν πιο πολύ ως αφορμές, παρά ως συγκεκριμένες και αναλυτικές προτάσεις.
Το 1974 ο Michael Rother θα συνεργαζόταν με τους Dieter Moebius και Hans-Joachim Roedelius των Cluster, ενός άλλου σημαντικού γκρουπ του krautrock, στην δημιουργία ενός καινούριου project, που θα άκουγε στο ελληνικό όνομα Harmonia.

Και τα δύο άλμπουμ που θα κυκλοφορούσαν οι Harmonia, σε πρώτο χρόνο, το “Musik von Harmonia” [Brain, 1974] και το “Deluxe” [Brain, 1975] ήταν εξαιρετικά. Όπως και τα “Live 1974” και “Documents 1975” της Grönland Records, που θα τυπώνονταν δεκαετίες μετά, και βεβαίως το “Tracks and Traces” των Harmonia & Eno ’76.
Εδώ γράφουμε, κατά βάση, για το γκρουπ των Michael Rother (από τους Neu!) κιθάρες, πλήκτρα, drum-machine, Dieter Moebius (από τους Cluster) synthesizer, mini-harp και Hans-Joachim Roedelius (από τους Cluster) πλήκτρα, με το οποίο συνεργαζόταν ο Brian Eno (σε synthesizer, μπάσο, φωνή) ήδη από το 1975.
Ας πούμε λοιπόν πως δείγματα αυτής της (αρχικής) συνεργασίας είχαν πρωτοπαρουσιαστεί μέσω ενός προσωπικού CD του Hans-Joachim Roedelius, που είχε τίτλο “Theaterworks” και το οποίον είχε κυκλοφορήσει από τη σουηδική εταιρεία Multimood, το 1994.

Τρία χρόνια αργότερα (1997) η S3 και η Rykodisc θα έδιναν το άλμπουμ “Tracks & Traces”, κάτω από τ’ όνομα Harmonia ’76 (ξεχνώντας τα «σουηδικά» κομμάτια), για να το τυπώσει και πάλι η Grönland Records, το 2009, εκμεταλλευόμενη την διαρκή ζήτηση για krautrock, προσθέτοντας και τρία άγνωστα tracks (λησμονώντας, όμως, και αυτή τα «σουηδικά»).
Ξεκινώντας από αυτά τα άγνωστα tracks, που είχαν τίτλους “Welcome”, “Atmosphere” και “Aubade”, λέμε πως έχουμε να κάνουμε με αξιοπρόσεκτες krautrock προτάσεις. Ιδίως το “Atmosphere” είναι πολύ καλό, θυμίζοντας Klaus Schulze, σε πιο ροκ κατευθύνσεις, με τα υπόλοιπα δύο κομμάτια να κινούνται προς ένα περισσότερο ambient πλαίσιο.
Για τα υπόλοιπα tracks, τώρα, που είναι τα ίδια, μ’ εκείνα των εκδόσεων της S3 και της Rykodisc, θα ξεχωρίζαμε το “Vamos companeros” (επειδή θα μπορούσε να είχε επηρεάσει ακόμη και τον Jean-Michel Jarre στο “Les chants magnetiques”, αν το γνώριζε), το “Luneburg health”, που προαναγγέλλει τη συνεργασία Eno, Moebius, Roedelius στο περίφημο LP του Brian Eno “Before and After Science” [Polydor, 1977] και βεβαίως το μεγαλόπνοο (15:50) “Sometimes in autumn”, που είναι (ένας ακόμη) ορισμός του kraut.

To 1975 το ντούο των Dinger / Rother ανασυντάσσεται για την δημιουργία του τελευταίου seventies άλμπουμ των Neu!, του “Neu! ’75” [Brain, 1975].
Η πρώτη πλευρά του LP, τα πρώτα τρία tracks, εμφανίζουν μία κάπως απρόσμενη relaxed διάθεση, ενώ τα επόμενα τρία αποτελούν για ορισμένους ό,τι πιο σημαντικό ηχογράφησαν ποτέ οι φίλοι μας (ως πλήρες σχήμα πια, με τις προσθήκες των Thomas Dinger και Hans Lampe στα ντραμς).
Τα κομμάτια που κάνουν τη διαφορά, εδώ, είναι τα punky “Hero” και “After eight”, ενώ το “E-musik” περιστρέφεται γύρω από την μετρονομία του “Hallogallo”. Ούτε στοιχειό να ήταν…

Οι La Düsseldorf
Το 1976 o Klaus Dinger θα προχωρούσε στον σχηματισμό ενός άλλου γκρουπ, των La Düsseldorf, μαζί με τον ντράμερ αδελφό του Thomas Dinger και τον περκασιονίστα Hans Lampe.

Κάτω απ’ αυτό το όνομα θα κυκλοφορούσαν τρία LP, τα “La Düsseldorf” [Nova, 1976], “Viva” [Strand, 1978] και “Individuellos” [TELDEC, 1980], που θα έπαιζαν κι αυτά κάποιο ρόλο στην όλη εξέλιξη του electro-rock και των αναπτυσσόμενων τότε new-wave ήχων. Κομμάτια όπως το “Rheinita” για παράδειγμα, από το LP “Viva”, προβάλλουν μιαν ηλεκτρονική ποπ απλότητα, που οπωσδήποτε θα μπορούσε, τότε (και σήμερα), να συγκινήσει.
Την ίδια εποχή ο Michael Rother θα ξεκινούσε να ηχογραφεί διάφορα προσωπικά άλμπουμ, βασικά για την εταιρεία Sky και πιο μετά για την Polydor, με τους La Düsseldorf να διαλύονται, τελικώς, το 1983.

Ξανά οι Neu!
Οι Neu!, όμως, δεν είχαν πει ακόμη την τελευταία λέξη τους, αφού στα μέσα της δεκαετίας του ’80 θα επανεμφανίζονταν ξανά, με τους Klaus Dinger και Michael Rother πάντα σε πρώτο ρόλο.

Το “Neu! 4” ή και “Neu! ’86” μπορεί να εκδόθηκε για πρώτη φορά από την ιαπωνική Captain Trip το 1995 (δίχως τη σύμφωνη γνώμη του Michael Rother) και επισήμως, το 2010 από την Grönland Records (έστω και κάπως διαφοροποιημένο), αλλά βασικά πρόκειται για άλμπουμ της περιόδου Οκτώβριος 1985-Απρίλιος 1986, με το συγκρότημα να επιχειρεί να αναστήσει τον παλαιό ήχο του, εκσυγχρονίζοντάς τον κάπως με την βοήθεια κομπιουτερο-μηχανών, δίνοντάς του ένα περισσότερο light χρώμα.
Υπάρχουν tracks που θυμίζουν πολύ έντονα τις ημέρες του παρελθόντος, όπως το “Drive (Grundfunken)” ή το “Wave mother”, άλλα τα οποία ηχούν εντελώς late 70s-early 80s (το “Dänzing” θα μπορούσε να θυμίζει ακόμη και πρώιμους Yello), άλλα πιο ατμοσφαιρικά, που φέρνουν στο νου τις μέρες των Harmonia (“Elanoizan”) και άλλα πιο προχωρημένα, όπως το “Paradise walk”, που θα μπορούσε να το ζήλευαν ακόμη και οι Βρετανοί 23 Skidoo. Aν και οι τελευταίοι είχαν ήδη καλύτερα δικά τους…

Επηρεάζοντας πάμπολλα γκρουπ σε κάθε γωνιά του κόσμου
Είναι γνωστό, σε όλους, πως η επίδραση που είχαν οι Neu!, μα και άλλα γκρουπ του krautrock, όπως οι CAN και οι Faust, στην γενιά των συγκροτημάτων της δεκαετίας του ’90 ή και πιο μετά, υπήρξε θεμελιακή. Και πώς να μην ήταν θεμελιακή, όταν αυτά τα γκρουπ επηρέαζαν καλλιτέχνες όπως τους David Bowie και Iggy Pop, ήδη από τα seventies; Έτσι, δεν έχουμε μόνον τις άμεσες επιρροές, αλλά έχουμε και τις έμμεσες. Το λέμε, γιατί επηρεάζοντας τον David Bowie φερ’ ειπείν, οι Neu!, επηρεάζουν τελικώς «άπειρο κόσμο». 
Οι Loop, οι Stereolab, οι Circle, οι Appliance, οι Lumerians, οι Wooden Shjips, οι Camera και τόσοι άλλοι είναι και... παιδιά των Neu!, ενώ σήμερα, πάνω (και) στα διδάγματα των Γερμανών βαδίζουν οι Καναδοί Yoo Doo Right, για το άλμπουμ των οποίων “A Murmur, Boundless to The East” [Mothland, 2022] γράφουμε σε άλλη σελίδα στο παρόν Jazz & Rock Corner (σ.σ. του τεύχους #16 του περιοδικού Yellow Box), οι Γερμανοί Sounds of New Soma, EinsEinsEins, Love Machine και Gong Wah, οι Δανοί Hess is More, οι Νορβηγοί Cakewalk και τόσοι άλλοι.
Και στην Ελλάδα; Υπάρχουν έλληνες καλλιτέχνες και συγκροτήματα, που να έχουν επηρεαστεί από τους Neu!;
Πάρα πολλά και πολλοί. Από τον Sundayman, τους Mechanimal και τους Screaming dEAD Balloons, μέχρι τους Callas και τους Baby Guru...
Και τώρα τι αναμένεται; Το λέμε, γιατί την ώρα που σημειώνουμε αυτές τις γραμμές το πακέτο δεν έχει ακόμη κυκλοφορήσει.

Η νέα έκδοση
Στις 23 Σεπτεμβρίου λοιπόν (σ.σ. 2022), και με αφορμή τα 50 χρόνια από την έκδοση του πρώτου LP των Neu!, η Grönland Records θα ρίξει στην αγορά ένα πενταπλό set, σε LP και σε CD, που θα περιέχει τα τέσσερα original άλμπουμ των Γερμανών, συν ένα πέμπτο, tribute, με αποδόσεις και remixes από τους Mogwai, τον Stephen Morris (των New Order), τους (The) National και τον Alexis Taylor (των Hot Chip).

Η καινούρια έκδοση “Neu! 50”  θα συνοδεύεται, επίσης, από σχετικό stencil και εκτεταμένο booklet.
Είναι σίγουρο λοιπόν πως μια νέα γενιά fans του krautrock βρίσκεται ήδη στα σκαριά...

[Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό YELLOW BOX τεύχος #16, Οκτώβριος - Νοέμβριος 2022]