τα υποδειγματικά βιβλία του ΘΩΜΑ ΤΑΜΒΑΚΟΥ, για τους έλληνες συνθέτες λόγιας μουσικής – οι Μανώλης Καλομοίρης, Δημήτρης Δραγατάκης, Νίκος Σκαλκώτας και Σπυρίδων-Φιλίσκος Σαμάρας εργο-βιογραφούνται μ’ έναν μοναδικό τρόπο

Η ελληνική «σοβαρή» μουσική, η νεοελληνική μουσική, η ελληνική λόγια μουσική, η νεοελληνική έντεχνη μουσική ή όπως αλλιώς την πούμε, ή όπως αλλιώς λέγεται και γράφεται, ποτέ δεν ήταν κτήμα των πολλών. Δεν μπορεί να συγκριθεί το ακροατήριό της με όσους ακούνε ποπ (κάθε είδους ποπ) και ροκ (κάθε είδους ροκ), ακόμη και τζαζ, «έντεχνο» τραγούδι ή κλασική μουσική.
Και το λέμε τούτο παρά το γεγονός πως οι απαρχές της νεοελληνικής μουσικής τοποθετούνται στον 16ον αιώνα, με τους ήχους της να κυλούν, βεβαίως, μέχρι τις μέρες μας.
Παρά το «βάρος» των πέντε αυτών αιώνων, στις «πλάτες» της, η νεοελληνική μουσική δεν έχει αποκτήσει ακόμη το στάτους, που της αναλογεί και της αρμόζει, στην κοινωνία συνολικά, και οι αιτίες είναι διάφορες – και πάντως όχι του παρόντος, για να τις προσδιορίσουμε και να τις καταδείξουμε. Αιτίες, που, φυσικά, δεν σχετίζονται με την καλλιτεχνική αξία της.
Υπάρχει λοιπόν ένα φανατικό και σχετικώς ολιγάριθμο κοινό, που, είτε από την πλευρά των δημιουργών (συνθέτες, μαέστροι, οργανοπαίκτες), είτε από την μεριά των επαγγελματιών-επιχειρηματιών (δάσκαλοι ωδείων, ιδιοκτήτες χώρων και δισκογραφικών εταιρειών, εκδότες βιβλίων κ.ά.), είτε από την μεριά των μουσικολόγων, μουσικογράφων, συγγραφέων, ερευνητών, είτε από την μεριά των απλών μουσικόφιλων-ακροατών, στηρίζει με πάθος τον χώρο της ελληνικής λόγιας μουσικής, επιχειρώντας να την βαθύνει, να την μελετήσει, να την αναδείξει και να την προωθήσει.
Ο μουσικογράφος, ερευνητής και μουσικοκριτικός Θωμάς Ταμβάκος (γενν. 1955) είναι ένας άνθρωπος που προσφέρει πολλές δεκαετίες τώρα (πάνω από 40 χρόνια) ύλη και έργο, πολυποίκιλο και πολυδιάστατο.
Ένα μικρό μόνο μέρος αυτού του έργου του αποκρυσταλλώνεται σε τέσσερα πολύ σημαντικά βιβλία, που κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια (από το 2017 και μετά), από την Μουσική Εταιρεία Αλεξανδρούπολης, αποτελώντας πρότυπα καταγραφής και μελέτης σημαντικών προσωπικοτήτων της νεοελληνικής μουσικής.
Τα βιβλία αφορούν στους συνθέτες Σπυρίδωνα-Φιλίσκο Σαμάρα (1861-1917), Νίκο Σκαλκώτα (1904-1949), Δημήτρη Δραγατάκη (1914-2001) και Μανώλη Καλομοίρη (1883-1962).
Κατ’ αρχάς εκείνο που πρέπει να σημειώσουμε είναι πως και τα τέσσερα βιβλία έχουν «ίδιους τίτλους», καθώς όλα αποκαλούνται «επίσημες δισκογραφίες».
Δεν ξέρουμε σε τι ακριβώς πηγαίνει το μυαλό του αναγνώστη, όταν ακούει τις λέξεις «επίσημη δισκογραφία», σίγουρα όμως αποκλείεται να πηγαίνει σ’ εκείνο που είχε κατά νου και μετέτρεψε σε μετρήσιμο έργο ο Θωμάς Ταμβάκος. Αρκεί ένα απλό ξεφύλλισμα ενός και μόνον από τα τέσσερα βιβλία του, για να αντιληφθεί ο καθείς, σ’ ένα πρώτο επίπεδο, τι ακριβώς πράττει εδώ ο συγγραφέας-ερευνητής.
Δεν πρόκειται, δηλαδή, για στεγνές και στείρες δισκογραφίες – για απλές παραθέσεις δισκογραφικών στοιχείων, όπως όλα εκείνα που βλέπαμε παλαιά στα σχετικά βιβλία και την τελευταία 15ετία στο discogs.com (και σε άλλα πιο εξειδικευμένα σάιτ).
Για τον Θ. Ταμβάκο η δισκογραφία αποτελεί το κίνητρο, το έναυσμα, προκειμένου να προσεγγίσει, κάθε φορά, εργο-βιογραφικά τον συνθέτη που επιλέγει να μελετήσει. Το λέμε, γιατί τα βιβλία του είναι κατά βάση μελέτες και όχι απλώς και μόνον αναλυτικές, αναλυτικότατες δισκογραφίες. Ο δίσκος 78, 45, 33 1/3 στροφών, το CD ή ό,τι άλλο υλικό ή άυλο αποτελούν, όλα αυτά, αφορμές και μόνον, προκειμένου να ξετυλιχτούν, μαζί, και το έργο του δημιουργού, μα και ευρύτερα η εποχή, εντός της οποίας ο ίδιος (ο συνθέτης) δημιούργησε.
Υπάρχει, με άλλα λόγια, και μία παράλληλη ιστοριοδιφική καταβύθιση σε πρόσωπα, γεγονότα, στοιχεία και καταστάσεις, που «επικοινωνούν» με την δισκογραφία, μέσα από πολλά και παράλληλα επίπεδα. Αυτό, δε, κάποιος που γνωρίζει από δισκογραφίες ποπ, ροκ, τζαζ κ.λπ. δεν διανοείται πώς μπορεί να συμβαίνει, και με ποιον ακριβώς τρόπο μπορεί να πραγματωθεί.
Και τούτο, γιατί ο συγγραφέας συνδυάζει ποικίλα προσόντα, ας το πούμε έτσι, που μοιάζει να αντιτίθενται. Και εκείνα ενός επιστήμονα, μαθηματικού-στατιστικολόγου ας πούμε, και εκείνα ενός ιστοριοδίφη και μελετητή προσώπων και καταστάσεων, που αφορούν στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό, ου μην αλλά και στην (σύγχρονη) Ιστορία της χώρας.
Πάμε, όμως, στο πρώτο βιβλίο...

1. ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ (14/12/1883 - 3/4/1962) / Επίσημη Δισκογραφία (1920-2022) / Συμβολή στα 140 χρόνια από τη γέννησή του [Έκδοση Μουσικής Εταιρείας Αλεξανδρούπολης, Αλεξανδρούπολη 2023]
Όλα τα βιβλία, έτσι και αυτό, το αφιερωμένο στον μουσουργό Μανώλη Καλομοίρη, είναι μεγάλου μεγέθους (Α4) και πολλών σελίδων (το εν λόγω αριθμεί 258), τυπωμένων σε υποκίτρινο χαρτί, διανθισμένο με πάμπολλες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, πολλές εκ των οποίων είναι σπάνιες, αντλημένες από ποικίλες πηγές και αρχεία. Έτσι, ακόμη και μ’ ένα απλό ξεφύλλισμα μπορείς να αντιληφθείς αμέσως το εύρος και την εξαντλητική πληρότητα της εργασίας του Θωμά Ταμβάκου.
Το βιβλίο ξεκινά με τους προλόγους. Είναι έξι και είναι γραμμένοι από τον εκδότη Αθανάσιο Τρικούπη (αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), την Χαρά Καλομοίρη (εγγονή του μουσουργού), τον Νίκο Μαλιάρα (Πανεπιστήμιο Αθηνών), την Έλενα Μουζάλα (πιανίστα, ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, ιδρυτικό μέλος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών Γραμμάτων και Τεχνών), την Μυρτώ Οικονομίδου (μουσικολόγος / Μουσική Βιβλιοθήκη “Λίλιαν Βουδούρη” του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής) και τον Βύρωνα Φιδετζή (αρχιμουσικός).
Οι πρόλογοι δεν είναι τυπικοί. Είναι ουσιαστικοί σε σχέση και με την εργασία, μα και με τον τιμώμενο μουσουργό. Γράφει σχετικώς, ανάμεσα σε άλλα, ο Βύρων Φιδετζής:
«Θα ήθελα να αναφερθώ στη σημασία που αποδίδω στην καλομοιρική δημιουργία, γιατί πιστεύω ότι η καίρια θέση της στον νεοελληνικό πολιτισμό βρίσκεται ακόμη και πέραν της δικής της μουσικής αυταξίας. Η σημασία αυτή έγκειται στην κατεύθυνση που ο Καλομοίρης προδιέγραψε απ’ τις απαρχές της σταδιοδρομίας του ως προς την μουσική πορεία του Νέου Ελληνισμού με θεωρητικά κείμενα και με το τεράστιο μουσικό του έργο. Όλες οι μετά απ’ αυτόν ελληνικές μουσικές γενιές υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό πνευματικά του παιδιά, στο μέτρο που ενστερνίστηκαν τις δύο βασικές του αρχές: α. τη χρήση της παραδοσιακής μουσικής (δημοτικό & βυζαντινό μέλος) ως αφετηρίας διαμόρφωσης μουσικού σκέπτεσθαι και β. την κατάκτηση στον υψηλότερο δυνατό βαθμό της εκάστοτε σύγχρονης τεχνικής. Ακόμη και οι ενάντιοι αυτής της κατεύθυνσης διέπλασαν το δικό τους ιδανικό μουσουργίας στους αντίποδες του Καλομοίρη και του έργου του, τοποθετώντας το ως αφετηρία αρνητικής αναφοράς, πολλάκις βεβαίως δίχως να το γνωρίζουν».
Ακολουθεί η «Εισαγωγή», γραμμένη από τον συγγραφέα, που μας εμβαπτίζει στο πνεύμα της εργασίας, στη συνέχεια το «χρονολόγιο» της ζωής και του έργου τού Μανώλη Καλομοίρη –για ορισμένους, πολλούς ή λίγους δεν έχει σημασία, πρόκειται απλώς για τον σημαντικότερο νεοέλληνα συνθέτη, για μία πολυδιάστατη και πληθωρική προσωπικότητα, που δέσποσε στις εγχώριες μουσικές και όχι μόνον καταστάσεις για δεκαετίες–, ενώ έπονται κάποιες «βοηθητικές» σελίδες, που καλείται να τις προσέξει ιδιαιτέρως ο αναγνώστης, προκειμένου να μπορέσει να προσπελάσει χωρίς εμπόδια την ανάγνωση της «επίσημης δισκογραφίας», που ξεκινά από την σελίδα 37 του βιβλίου.
Η δισκογραφία του Μανώλη Καλομοίρη, μετά από την έρευνα του Θωμά Ταμβάκου, περιλαμβάνει 23 δίσκους 78 στροφών, που εκδόθηκαν ανάμεσα στα χρόνια 1920-1953, 56 δίσκους βινυλίου και κασέτες, που εκδόθηκαν-επανεκδόθηκαν μεταξύ 1954-2017 και 86 δίσκους ακτίνας (CD, SACD, CD-R), που εκδόθηκαν από το 1988 έως και το 2022.
Άρα συζητάμε για 165 «υλικές μορφές», ενώ υπάρχουν και 5 ψηφιακές εκδόσεις, που ανέβηκαν στο ίντερνετ από το 2013 έως το 2019. Συνολικά, δηλαδή, καταγράφονται 170 εκδόσεις, με έργα του Μανώλη Καλομοίρη!

Όλα αυτά τα ηχογραφήματα παρουσιάζονται και αναλύονται ένα-ένα, ενώ συνοδεύονται από μια σειρά σημειώσεων, τυπωμένες στο κάτω μέρος των σελίδων, που ξεπερνούν τις χίλιες (οι σημειώσεις)!
Ας πούμε, λοιπόν, πως ο πρώτος δίσκος, στον οποίον καταγράφηκε ένα έργο του Μανώλη Καλομοίρη είναι αμερικανικός του 1920. Τυπώθηκε για την εταιρεία Panhellenion Phonograph Record Co., την οποία είχε ιδρύσει η Κα Κούλα, κι έχει χαραγμένο στην μία πλευρά του (την πρώτη) το έργο «Βενιζέλος!» για φωνή και πιάνο σε ποίηση Άγγελου Δόξα, που είναι διασκευασμένο (από άγνωστον) για φωνή, βιολί και πιάνο. Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο, στην ετικέτα του δίσκου αναγράφεται ως «Νέον εμβατήριον Βενιζέλου». Η ηχογράφηση διαρκεί τρία λεπτά και δύο δευτερόλεπτα, και ακούγονται σ’ αυτήν ο τενόρος Γιώργος Κανάκης, ο βιολιστής Διονύσιος Πόγγης και η πιανίστα Κα Βιργινία.
Επίσης μαθαίνουμε πως στην άλλη πλευρά του δίσκου καταγράφεται ο «Εθνικός Ύμνος» του Νικόλαου Χαλικιόπουλου-Μάντζαρου, σε ποίηση Διονυσίου Σολωμού, σε διασκευή αγνώστου για φωνή και ορχήστρα, ενώ βλέπουμε ακόμη την ετικέτα του δίσκου, με το έργο του Μανώλη Καλομοίρη, όπως και φωτογραφία του τενόρου Κανάκη.
Στο κάτω μέρος της σελίδας υπάρχουν, επίσης, 12 σημειώσεις, που αφορούν στην συγκεκριμένη έκδοση του συγκεκριμένου έργου, από τις οποίες πληροφορείσαι για τις εκδόσεις παρτιτουρών του «Βενιζέλος!», έως και για την εταιρεία Panhellenion της Κας Κούλας, που μέχρι το 1927 τύπωνε, στην Αμερική, κυρίως ρεμπέτικα και δημοτικά τραγούδια.
Φανταστείτε, τώρα, τον όγκο του συνολικού πληροφοριακού υλικού, όταν αυτή η καταγραφή θα επαναληφθεί 169 φορές ακόμη (για τους υπόλοιπους 169 δίσκους).
Το βιβλίο του Θωμά Ταμβάκου, για την δισκογραφία του Μανώλη Καλομοίρη θα ολοκληρωθεί με τα «Ευρετήρια», την Βιβλιογραφία-Πηγές, καθώς και μ’ ένα ειδικό κεφάλαιο, που αναφέρεται στις ηχογραφήσεις / βιντεοσκοπήσεις έργων του Μ. Καλομοίρη, που δεν έχουν δισκογραφηθεί!
Τα «ευρετήρια» εν τω μεταξύ είναι τρία. Δηλαδή τα: α. Ευρετήριο Δισκογραφημένων Έργων (με αλφαβητική σειρά), β. Ευρετήριο Ερμηνευτών Δισκογραφημένων Έργων και γ. Ευρετήριο Φορέων, Συλλόγων, Εντύπων Μέσων και Δισκογραφικών Εταιρειών, με Συμμετοχή στη Δισκογραφία Καλομοίρη.
Ο ρόλος τους είναι πολύτιμος, κυρίως επειδή εύκολα μπορείς να πληροφορηθείς, για παράδειγμα, σε πόσες και σε ποιες ακριβώς εκδόσεις υπάρχουν συγκεκριμένα, πλέον, έργα του Μανώλη Καλομοίρη. Μπορείς εύκολα να βρεις, εννοούμε, τις δισκογραφημένες εκδόσεις με τα έργα «Το Δαχτυλίδι της Μάνας», «Πρωτομάστορας», «Συμφωνία αρ.1 της Λεβεντιάς» κ.ο.κ.
Και το εξαντλητικό υλικό, που παρουσιάζεται εδώ, μα και οι ευκολίες προσπέλασής του δημιουργούν μία μουσικοφιλική έκδοση, την οποία με άνεση μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως «μνημειακή».
 
ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/vivlio/ta-ypodeigmatika-biblia-toy-thoma-tambakoy-gia-toys-ellines-synthetes-logias