SATOKO FUJII jazz-improv δίσκοι… κατά ριπάς

Μία από τις σημαντικότερες σύγχρονες ιαπωνίδες μουσικούς του ελεύθερου αυτοσχεδιασμού, του αυτοσχεδιασμού και της jazz, είναι οπωσδήποτε η πιανίστα Satoko Fujii. Το μαρτυρά, αν μη τι άλλο, η εκτεταμένη δισκογραφία της την τελευταία 20ετία· το λέω, γιατί την εφετινή χρονιά έφθασαν στα χέρια μου έξι(!) διαφορετικά CD της… και άιντε να δω πότε θα τ’ ακούσω.

Ένα απ’ αυτά είναι και το “Spring Storm” [Libra Records, 2013] με το New Trio της (Todd Nicholson μπάσο, Takashi Itani ντραμς, κρουστά), ηχογραφημένο στο Τόκυο την 1η του προηγούμενου Μαρτίου. Το CD διαρκεί 52 λεπτά και αποτελείται από έξι κομμάτια. Είναι δε απολύτως χαρακτηριστικό της αντίληψης της Fujii για τη δική της νέα μουσική – μια μουσική, που επιθυμεί να ανατρέψει καθιερωμένες ή εν πάση περιπτώσει προφανείς/δημοφιλείς καταστάσεις. Το New Trio είναι ένα ιδιαίτερο σχήμα (ας το πω νωρίς-νωρίς), στηριζόμενο εξ ίσου και στα τρία όργανα – που είναι τρία μόνον και όχι…13, και τα οποία καταλαμβάνουν χρόνους ίσους στους αυτοσχεδιασμούς, συμμετέχοντας επί ίσοις όροις και στη διαμόρφωση του κλίματος. Ας πούμε στο “Convection” τα κρουστά έχουν σημαντικότατο ρόλο, καθορίζοντας με τις ρυθμικές… ανακολουθίες τους το κλίμα και την ατμόσφαιρα του θέματος. Στο “Fuki” πιάνο, μπάσο και κρουστά μοιράζονται soli και χρόνο στην ομαδική λειτουργία του γκρουπ, την ώρα που στο “Whirlwind” το τρίο ακολουθεί κάπως πιο… δημοφιλείς τρόπους στην ανάπτυξη της σύνθεσης, με τις ρυθμικές δομές να έρχονται σε αντιπαράθεση με την… πεσιμιστική μελωδική γραμμή. Στο 14λεπτο “Maebure”, πάλι, το κοντραμπάσο με δοξάρι χαρακτηρίζει το κομμάτι στο πρώτο και το τρίτο μέρος του, με την ενδιάμεση ρυθμική αυτοσχεδιαστική καταιγίδα να προβάλλει το έτσι κι αλλιώς αναπόδραστον της επικοινωνίας. Γενικώς, εκείνο που μένει μετά την ακρόαση του “Spring Storm”, και κυριαρχεί θα έλεγα, είναι η  δομή, η «αρχιτεκτονική» των συνθέσεων και των αυτοσχεδιασμών τού New Trio της Satoko Fujii. Είναι εκείνο δηλαδή που κρατά την ακροαματική διαδικασία πάντα σε εγρήγορση.

Οι Ma-Do είναι ένα από τα πάμπολλα σχήματα στα οποία διοχετεύεται η improv δραστηριότητα τής Ιαπωνίδας. Το συγκεκριμένο κουαρτέτο (Natsuki Tamura τρομπέτα, Satoko Fujii πιάνο, Norikatsu Koreyasu μπάσο, Akira Horikoshi ντραμς) έχει ηχογραφήσει τρία CD –το “Heat Wave” το 2008, το “Desert Ship” το 2010, το “Time Stands Still” στην πολωνική Not Two τον προηγούμενο Μάιο– και δεν πρόκειται να ηχογραφήσει άλλο, αφού η Fujii αποφάσισε να το διαλύσει εξαιτίας του απρόσμενου θανάτου του μπασίστα Koreyasu τρεις μήνες μετά την αμερικανική περιοδεία του γκρουπ, μέρος της οποίας ήταν και η στούντιο εγγραφή (Ιούνιος 2011) τού “Time Stands Still”. Άρα, επί του προκειμένου, έχουμε το κύκνειο άσμα ενός σχήματος, το οποίον τοποθετείται στην εμπροσθοφυλακή της σύγχρονης jazz, παρουσιάζοντας ένα 52λεπτο πρόγραμμα λελογισμένα ελεύθερης επικοινωνίας, που χαρακτηρίζεται, βασικά, από την ηχητική έκπληξη και την οργανοπαικτική δύναμη. Ξεκινώντας από το εισαγωγικό “Fortitude” όπου το κοντραμπάσο με δοξάρι τού Koreyasu οριοθετεί το αυτοσχεδιαστικό «τελάρο» (με το πιάνο σε ρόλο ρυθμικό), πριν ξεκινήσει το σόλο της τρομπέτας και με το rhythm section (πιάνο, μπάσο, ντραμς) μονίμως σε ρόλο διαβρωτικό, και φθάνοντας στο έσχατο “Time stands still”, εκεί όπου η open-drum εισαγωγή δίνει την ευκαιρία στην τρομπέτα για ένα μινόρε σόλο, προδιαγράφοντας κατ’ ουσίαν το «λυπητερόν» του πράγματος με την θαυμάσια δουλειά της Fujii στο πιάνο (δεν τοποθετήθηκε τυχαίως εκεί η συγκεκριμένη σύνθεση), ένα είναι σίγουρο. Το ακροατήριο θα στερηθεί την αισθητική προσφορά ενός εξαιρετικού σχήματος (το λέω έχοντας ακούσει και το προηγούμενο άλμπουμ των Ma-Do, πάντα στην πολωνική Not Two), το οποίον ολοκληρώνει την παρουσία του στη δισκογραφία μ’ ένα ακόμη πολύ ενδιαφέρον CD.

Τα επόμενα δύο projects είναι (και αυτά) διαφορετικά, αποδεικνύοντας εκείνο που αναφέρθηκε πιο πάνω· το περί των… αναρίθμητων σχημάτων, στα οποία έχει συμμετάσχει (και συμμετέχει) η Satoko Fujii. Στο άλμπουμ “Muku” [Libra Records, 2012] η ιαπωνίδα πιανίστα συνεργάζεται, σε ντούο, με τον συμπατριώτη της τρομπετίστα Natsuki Tamura (ο οποίος έδινε το παρόν και στους Ma-Do). Fujii και Tamura ηχογραφούν μαζί από 15ετίας (και βάλε), έχοντας υπογράψει έως σήμερα, και ως ντούο, πέντε CD, με πρώτο το “How Many?” στην βρετανική Leo Lab το 1997. Επειδή ορισμένα από αυτά τα CD τα έχω ακούσει λέω πως είναι εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους. Ένα είναι εντελώς free-improv, ένα άλλο λελογισμένα improv, ένα τρίτο περιέχει μόνο συνθέσεις της Fujii, ενώ το παρόν “Muku” περιέχει θέματα μόνον του Tamura. Το συνθετικό προφίλ του ιάπωνα τρομπετίστα είναι απλό – χωρίς τούτο να σημαίνει πως είναι και εύκολο να το ακολουθήσει κάποιος. Ο Tamura προβάλλει και προβάρει μία απέριττη μελωδική γραμμή, και κάποιες αρμονίες που χρωματίζουν αυτή τη γραμμή. Άλλοτε πάλι οι αρμονίες είναι ανολοκλήρωτες ή και ανύπαρκτες. Ο μουσικός που είναι δίπλα του, εν προκειμένω η Fujii, καλείται να «συμπληρώσει» ό,τι λείπει (αν λείπει) ακολουθώντας μια διαδρομή η οποία διευκολύνεται φυσικά από την κοινή εμπειρία, αλλά υπαγορεύεται κιόλας από ένα είδος περιορισμένης ελευθερίας που επιβάλλει ο συνθέτης. Το αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση είναι γοητευτικό· δεν «κλωτσάει», δεν είναι αυτάρεσκο. Τα δε «κόλπα», που εφαρμόζουν οι δύο μουσικοί, όπως το παίξιμο με σουρντίνα (στην τρομπέτα) ή το παίξιμο «από μέσα» (στο πιάνο), προσφέρουν στην ακρόαση επιπλέον αισθητικά πλεονεκτήματα.

Gato Libre ήταν οι Natsuki Tamura τρομπέτα, Satoko Fujii ακορντεόν, Kazuhiko Tsumura κιθάρα και Nirikatsu Koreyasu μπάσο. Και λέω «ήταν» επειδή η απώλεια του Koreyasu (μέλος και των Ma-Do να υπενθυμίσω) θέτει σε άλλες βάσεις την πορεία και αυτού τους σχήματος. Εν αντιθέσει, πάντως, με τους Ma-Do, τους οποίους διέλυσε η Fujii, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, οι Gato Libre μάλλον θα συνεχίσει να υπάρχουν και μετά τον θάνατο τού «ιδρυτικού» μπασίστα τους· με το “Forever” [Libra Records, 2012] να αποτελεί την πέμπτη κυκλοφορία τους από το 2005 και προφανώς την τελευταία με την original line-up. Έχοντας ακούσει επιπλέον και το άλμπουμ τους “Shiro” από το 2009, λέω πως οι Gato Libre, είναι ένα εντελώς διαφορετικό σχήμα (απ’ όλα τα προηγούμενα). Είναι ένα jazz με την ευρεία έννοια γκρουπ, αλλά το βασικό του μέλημα είναι η μελωδική έρευνα (ας το πω έτσι). Οι συνθέσεις του Tamura μπορεί να μην είναι ανά πάσα ώρα «σαφείς», υπό την έννοια ότι εμφιλοχωρεί σ’ αυτές ένα «προσεκτικό» αυτοσχεδιαστικό στοιχείο, όσον αφορά στην ανάπτυξη και την κίνηση των μελωδιών μέσα σε συγκεκριμένα αρμονικά περιβάλλοντα, είναι όμως εξαιρετικώς εικονοπλαστικές, σχεδόν κινηματογραφικές, κάτι που επιτείνεται από τον τρόπο παιξίματος όλων των οργάνων (κοντραμπάσο με δοξάρι, ακουστική κιθάρα, τρομπέτα) και βασικά του ακορντεόν. Για το μέλλον του γκρουπ ο Tamura λέει: «Μετά τον θάνατο του Koreyasu δεν θέλησα να προσλάβω κάποιον άλλο μπασίστα (σ.σ. οι Ιάπωνες αντιδρούν με το δικό τους τρόπο σ’ αυτά τα ζητήματα). Έτσι, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε τούμπα, τρομπόνι ή και κρουστά σε όλα τα επόμενα gigs. Φυσικά, με διαφορετικό setting, οι Gato Libre δεν μπορεί παρά να ηχούν αλλιώς. Πιστεύω όμως πως σύντομα θα καταλήξουμε σε μια συγκεκριμένη μορφή, ώστε το γκρουπ να ξαναγεννηθεί».

Επαφή: www.satokofujii.com, www.nottwo.com