ο WADADA LEO SMITH στην TUM

Σε δημιουργική έξαρση βρίσκεται τα τελευταία χρόνια ο τρομπετίστας της jazz-avant Wadada Leo Smith, κυκλοφορώντας το ένα άλμπουμ μετά το άλλο. Για τρία απ’ αυτά (τα άλμπουμ) που εμφανίστηκαν στην φινλανδική TUM Records το 2011, το ’12 και το ’13 θα γράψω στη συνέχεια. Ξεκινώ από το πιο πρόσφατο…

Το “Occupy the World” [TUM, 2013] είναι ένα διπλό CD, που γίνεται σε συνεργασία με την ορχήστρα TUMO , μία big band βασικά αποτελούμενη από κορυφαία (φινλανδικά) ονόματα. Να μερικοί από τους 21 συνολικώς συμμετέχοντες: Verneri Pohjola τρομπέτα, ηλεκτρονικά, Juhani Aaltonen φλάουτα, Fredrik Ljungqvist σαξόφωνα, κλαρινέτα, Kalle Kalima ηλεκτρικές κιθάρες, John Lindberg κοντραμπάσο και διάφοροι άλλοι. Ας πω λοιπόν από την αρχή πως (και) αυτό το άλμπουμ του αμερικανού συνθέτη-ακτιβιστή –ο πλήρης τίτλος του οποίου θα μπορούσε να είναι… “Occupy the world for life, liberty and justice” (ο τίτλος του τελευταίου track δηλαδή)– είναι ένα «στρατευμένο» δημιούργημα, όχι πολύ διαφορετικό (ηχητικώς) από ένα προηγούμενο, για το οποίον είχα γράψει κι εδώ στο δισκορυχείον (στο προπέρσινο “Ten Freedom Summers” αναφέρομαι).

Το πρώτο CD προτείνει τρεις συνθέσεις. Την 17λεπτη “Queen Hatshepsut”, την 16λεπτη “The bell-2” και την 21λεπτη “Mount Kilimanjaro”. Όπως αντιλαμβανόμαστε οι διάρκειες είναι μεγάλες, πράγμα που σημαίνει ποικιλία ηχητικών καταστάσεων, γραμμένα μέρη και αυτοσχεδιαστικά, αλλαγές ρυθμών και tempi, έντονα-δυναμικά passages, όπως και άλλα «χαμηλά», στιγμές με εμφανή ελεγειακά στοιχεία (κάπως σαν επικήδειοι), αλλά και «επαναστατικά» ξεσπάσματα, που επαναφέρουν στα πρέποντα επίπεδα τις… λεηλατημένες ισορροπίες. Η Φαραώ Χατσεψούτ συνδέθηκε με την ειρηνική ανάπτυξη της Αιγύπτου τον 15ον αι. π.Χ., έχοντας μάλλον θετικό πρόσημο στην Ιστορία (όπως λέγεται). Προφανώς, ο Smith επικαλείται από την μια μεριά μιαν αφροκεντρική ρίζα της μουσικής του, ενώ από την άλλη υπογραμμίζει την ανάγκη για μια δημιουργική κινητικότητα προς όφελος των πολλών. Μουσικώς, τούτα αναπαρίστανται μέσω, κυρίως, των ομαδικών αυτοσχεδιασμών, που βγάζουν κατά τόπους απροσμέτρητη δύναμη. Tο “The bell-2” αποτελεί μία ας την πω συνέχεια ενός ιστορικού κομματιού του Leo Smith, του “The bell”, που είχε δισκογραφηθεί κατά πρώτον από τον Anthony Braxton στο LP του “3 Compositions for New Jazz” [Delmark] το 1968. Το γεγονός πως το “2” έχει περί τα έξι λεπτά μεγαλύτερη διάρκεια από το “1” οφείλεται σε ένα συνθετικό «άπλωμα», που καθοδηγείται από ποικίλες ρυθμικές ενότητες, με τα ηλεκτρονικά και το improv κλείσιμο να προσδίδουν στο κομμάτι μία ξεχωριστή ταυτότητα. Αλλά και το “Mount Kilimnajaro” σχετίζεται με το παρελθόν, αφού αποτελεί, κατά μίαν έννοια, συνέχεια του “Africana world” από το CD τού Leo Smith “Lake Biwa” [Tzadik, 2004]. Το κομμάτι δεν έχει τυχαίως υπότιτλο “Love and compassion for John Lindberg”. Ο κοντραμπασίστας Lindberg είναι από τους παλαιότερους (τωρινούς) συνεργάτες του σημαντικού τρομπετίστα, κι αυτή η σύνθεση είναι ειδικά γραμμένη για το κοντραμπάσο του (το κοντραμπάσο του Lindberg εννοώ, που παίρνει εδώ φωτιά) και βεβαίως την Ορχήστρα.

Στο δεύτερο δισκάκι καταγράφονται δύο συνθέσεις, η 25λεπτη “Crossing on a southern road” και η 33λεπτη “Occupy the world for life, liberty and justice”. Η πρώτη είναι αφιερωμένη στον σαξοφωνίστα Marion Brown (1931-2010) παλαιό φίλο και συνεργάτη του Leo Smith. Εδώ γίνονται κάπως πιο φανερές οι ενορχηστρωτικές αντιλήψεις του αφροαμερικανού συνθέτη, κυρίως όσον αφορά στην παρουσία των ηχητικών «όγκων» μέσα από τα διάφορα οργανικά επίπεδα. Έχουμε, έτσι, ένα «πίσω» section, το οποίον αποτελούν τα strings, η άρπα, οι κιθάρες και τα κρουστά, το «μεσαίο» (πιάνο, ακορντεόν, διάφορα πνευστά), κι ένα που τίθεται «μπροστά» (ρόλος, στον οποίον ανταποκρίνεται η τρομπέτα). Δεν χρειάζεται να σημειώσω πως τα sections αυτά δεν είναι «καθαρά», και πως εμπλέκεται το ένα «μέσα» στο άλλο. Η σύνθεση “Occupy the world for life, liberty and justice” απασχολούσε τον Wadada Leo Smith από καιρό, όπως ο ίδιος αναφέρει στο ένθετο του άλμπουμ της TUM, – και όλο και κάτι προσέθετε ή αφαιρούσε, κάθε φορά που καταπιανόταν μ’ αυτήν. Αφιερωμένη στο νεοϋορκέζικο κίνημα Occupy Wall Street, που στόχο έχει την εξάλειψη των ανισοτήτων στην κοινωνία (το λέω κάπως «χοντρά») μέσα από ποικίλες καθημερινές δράσεις, η εν λόγω σύνθεση είναι κάτι σαν την «κιβωτό της διαθήκης» του μουσικού τρόπου τού Leo Smith, αφού η διαρρύθμισή της (τα «μέρη», ο τρόπος άρθρωσης των μελωδιών, οι ρυθμικές εναλλαγές, οι ενορχηστρώσεις, τα παραγόμενα ηχοχρώματα, που… ακούγονται κάπως σαν τομή ανάμεσα στην avant και την improv-jazz) συνοψίζει με τη μία το corpus του αφροαμερικανού συνθέτη, band leader και τρομπετίστα.

Το επόμενο CD έχει τίτλο “Ancestors” (2012) και υπογράφεται από τους Wadada Leo Smith & Louis Moholo-Moholo. Ο Louis Moholo-Moholo είναι βεβαίως ο γνωστός μας νοτιοαφρικανός ντράμερ και περκασιονίστας Louis Moholo (Chris McGregor’s Brotherhood of Breath, Assagai, Spirits Rejoice κ.λπ., κ.λπ.), ο οποίος τα τελευταία, μάλλον, χρόνια… διπλασίασε το επώνυμό του. Το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας (Smith/ Moholo-Moholo) μπορεί να είναι το πρώτο (μάλλον) που βλέπει το φως της δισκογραφίας, όμως οι δύο μουσικοί γνωρίζονται από τις αρχές των seventies, όταν οι Creative Construction Company (το free form γκρουπ των Anthony Braxton, Leo Smith κ.ά.) βρέθηκαν στο Λονδίνο για συναυλίες, ερχόμενοι σ’ επαφή με την αυτό-εξόριστη νοτιοαφρικανική jazz κοινότητα. Στο παρόν, οι Smith και Moholo-Moholo παρουσιάζουν πέντε δικές τους συνθέσεις που διαρκούν περί την μία ώρα, και για τις οποίες δύσκολα μπορεί να πει κανείς πως απουσιάζει κάτι (η πληρότητά τους δηλαδή είναι προφανής). Και τούτο λόγω της πολυρυθμικής πρακτικής του αφρικανού, ο οποίος εκμεταλλευόμενος ποικίλες μικροτεχνικές (ακόμη και την παύση) κατορθώνει να δημιουργήσει ένα αυτοδύναμο ρυθμικό background, πάνω στο οποίον η τρομπέτα του Leo Smith έρχεται να προσθέσει τα δικά της ηχοχρώματα. Τα κομμάτια είναι αφιερωμένα σε συγκεκριμένα πρόσωπα «αναφορές» των δύο μουσικών (James Baldwin, Jackson Pollock, Siholaro – ο πατέρας του Moholo-Moholo) ή καταστάσεις που σχετίζονται με την… πνευματική επικοινωνία και διακρίνονται, φυσικά, για την αυτοσχεδιαστική ανάπτυξη και εξέλιξή τους. Ειδικώς στο τελευταίο και φερώνυμο με τον τίτλο του άλμπουμ αυτή ακριβώς η αυτοσχεδιαστική δεξιότητα αποκτά χαρακτηριστικά απόλυτης «ελευθερίας».

Το γκρουπ Wadada Leo Smith’s Mbira αποτελείται από τους Wadada Leo Smith, Min Xiao-Fen και Pheeroan akLaff. Με τον ντράμερ akLaff ο Smith συνεργάζεται από το 1976 και τους New Dalta Ahkri, ενώ με την Κινέζα Xiao-Fen που χειρίζεται pipa (το κινέζικο λαούτο, που παίζεται όρθιο) γνωρίστηκε τα πιο πρόσφατα χρόνια. Η στούντιο ηχογράφηση, που μας απασχολεί εδώ, προέρχεται από το 2007 (Kirkkonummi Φινλανδίας), για να κυκλοφορήσει σε CD ως “Dark Lady of the Sonnets” από την TUM το 2011. “Dark lady of the sonnets” ήταν ο τίτλος ενός ποιήματος που είχε γράψει ο LeRoi Jones (Amiri Baraka) το 1962 αφιερωμένο στην Billie Holiday (υπάρχει στο βιβλίο του Black Music του 1968). Προφανώς και το συγκεκριμένο κομμάτι είναι αφιερωμένο στην Billie Holiday, με την ισχυρή παρουσία της Xiao-Fen να τραγουδά στίχους γραμμένους από τον Smith, παίζοντας pipa. Το κομμάτι που έχει διάρκεια περί τα 11 λεπτά ξεκινά ως… φωνητική ελεγεία με «σιωπηλή» ηχητική συνοδεία, για να εξελιχθεί από τη μέση και μετά, με τρόπο δυναμικό, μέσα σ’ ένα «ελεύθερο» πλαίσιο. Γενικώς, το CD εμφανίζει πλείστα όσα improv χαρακτηριστικά, με τα κομμάτια να διακρίνονται για τον ομαδικό, αυτοσχεδιαστικό τους χαρακτήρα. Έτσι, και παρ’ όλη την «πνευματικότητα» που μπορεί να επιφέρει στο jazz setting ένα παραδοσιακό όργανο όπως η pipa, τα κομμάτια του άλμπουμ στηρίζονται στην συναισθηματική και παικτική «ένταση», που επιβάλλεται μέσω της πολυρυθμίας του akLaff, αλλά και του τρόπου που την εισπράττουν οι Smith και Xiao-Fen.

Επαφή: www.tumrecords.com