6η (και τελευταία) ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ

Ξεκινώντας να γράφω αυτά τα κείμενα για τις Ολυμπιάδες Τραγουδιού (την 14/10/2010 έγινε η πρώτη ανάρτηση), δεν περίμενα πως θα είχαν τόση αναγνωσιμότητα (μέσα στα πλαίσια που κινείται το δισκορυχείον). Μας διάβασαν και μας… διαμοίρασαν λοιπόν, ενώ μέχρι και… κατεστημένες φυλλάδες «δανείστηκαν» φωτογραφίες μας (χωρίς να αναφέρουν την πηγή – εννοείται) προκειμένου να πλαισιώσουν τινές, σχετικές, δικές τους αρλούμπες ή ανακρίβειες. Το θέμα είναι πως για πρώτη φορά στον Τύπο (γραπτό και ηλεκτρονικό) χύθηκε φως γύρω από το τι ακριβώς ήταν οι συγκεκριμένες πολιτιστικές εκδηλώσεις, που είχαν αποκτήσει στον καιρό τους παγκόσμιο ενδιαφέρον – περιγράφηκε δηλαδή με… καλλιτεχνικώς ορθό τρόπο η πραγματικότητα εκείνου που ήταν, άνευ κόμπλεξ και κολλημάτων. Φυσικά, κι επειδή από την σαχλαμάρα ποτέ δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει, ορισμένοι δημοσιογραφούντες του τελευταίου καιρού στην προσπάθειά τους να εμφανιστούν… δημοκρατικότεροι των δημοκρατών και προοδευτικότεροι των προοδευτικών (παίρνοντας αφορμή και από το χρυσαυγίτικο φαινόμενο) και όντας ανίκανοι να ξεχωρίσουν την ήρα από το στάρι μπέρδεψαν στο ξερό τους το κεφάλι τις Ολυμπιάδες Τραγουδιού με άλλες τινές εκδηλώσεις του χουντικού καθεστώτος, αδυνατώντας να αντιληφθούν το βεληνεκές εκείνου του θεσμού, που έφερνε κοντά στο ελληνικό κοινό, και μάλιστα «ζωντανά», μέγιστα ονόματα του παγκοσμίου ελαφρού, ποπ (ή και ροκ) τραγουδιού της εποχής (είτε αναφέρεται κανείς στους διαγωνιζόμενους, είτε στους guests). Έτσι, εκείνο που πρέπει να ξανατονίσω, επειδή η επανάληψη, πού θα πάει, θα γίνει… μήτηρ μαθήσεως, είναι πως οι Ολυμπιάδες Τραγουδιού δεν είχαν ουδεμία σχέση με το… καρναβάλι της Πολεμικής Αρετής των Ελλήνων ή άλλες τινές φαιδρότητες του καθεστώτος (επέτειοι της 21ης Απριλίου κ.λπ.). Αποτελούσαν, δε, (οι Ολυμπιάδες) μαζί με το Φεστιβάλ Αθηνών (το οποίον η χούντα το διατήρησε, το στήριξε και το προώθησε), την Πολεμική Έκθεση του Ζαππείου (1968), τους επαίνους της Ακαδημίας Αθηνών και τα λογοτεχνικά βραβεία του (χουντικού) Υπουργείου Παιδείας (με την συντριπτική πλειονότητα των βραβευθέντων να τα αποδέχονται…) προϊόντα της «Πνευματικής Ελλάδος», όπως διεμήνυε και το καθεστωτικό περιοδικό Θέσεις και Ιδέαι (τόμος Α, τεύχος 4, Απρίλιος 1969). Έτσι, λοιπόν, κι ενώ ουδεμία συσχέτιση υπάρχει μεταξύ των (παγκοσμίων) Ολυμπιάδων Τραγουδιού και των Εορτών Πολεμικής Αρετής (στόχος των οποίων ήταν η «εσωτερική κατανάλωση») βγαίνουν διάφοροι άσχετοι και γράφουν ό,τι τους κατέβει. Διαβάστε παρακάτω και θα καταλάβετε τι εννοώ (τα bold γράμματα δικά μου)…

1. «Την ώρα που ο κόσμος όλος ερχόταν ανάποδα στα τέλη του ’60 –το Βιετνάμ, η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, ο Μάης του ’68, η έξοδος των χίπις, το LSD, οι μεγάλες συναυλίες της ροκ στο Σαν Φρανσίσκο κ.ά.–, εμείς εδώ συνεχίζαμε το ‘πάρτι’ με άγρια ξενύχτια, βουνό τα πιατικά στην Παραλιακή και παρελάσεις αρμάτων στις Ολυμπιάδες Τραγουδιού».

Χάρη Ποντίδα στην εφημερίδα Τα Νέα Σαββατοκύριακο, 21-22 Απριλίου 2012

2. «Η αισθητική βαρβαρότητα, ο εκχυδαϊσμός κάθε τι θεωρουμένου υψηλού και αγαθού έφθασε στον κολοφώνα της δόξας του με τις ολυμπιάδες του τραγουδιού και με τις πανηγύρεις του τύπου ‘Η πολεμική αρετή των Ελλήνων’ που έγιναν για την επέτειο του πραξικοπήματος. Μπροστά σε τεράστια λύρα η οποία αντί χορδών έχει πυρσούς, η Κλειώ Δενάρδου, από τις αγαπημένες αοιδούς της εποχής, άδει εν μέσω Παναθηναϊκού Σταδίου ‘Πού να 'ν' ο ίσκιος σου, Θεέ, να 'ρθω να προσκυνήσω’…».

Αναστασία Λαμπρία στο protagon.gr

3. «Πλάνα από τις γιορτές πολεμικής αρετής της χούντας στο Καλλιμάρμαρο, αλλά και από εκδηλώσεις όπως η Ολυμπιάδα Τραγουδιού, αποτυπώνουν την ακραία κακή έως φαιδρή αισθητική της χουντικής προπαγάνδας».

Από δελτίο Τύπου της εκπομπής της ΕΡΤ Το Πολιτιστικό Έγκλημα της Χούντας με την Ρένα Θεολογίδου

4. «Η γελοιωδέστερη όλων καλλιτεχνική έκφραση των συνταγματαρχών ήταν οι εκδηλώσεις που ελάμβαναν χώρα στο Παναθηναϊκό Στάδιο προς τιμήν της ‘πολεμικής αρετής των Ελλήνων’... Εν μέσω χειροκροτημάτων και μπροστά σε μια λύρα, που για χορδές είχε πυρσούς, η Κλειώ Δενάρδου τραγουδούσε το ‘Που να ν ο ίσκιος σου Θεέ, να ρθω να προσκυνήσω’... Αρχαίες τριήρεις και το πολεμικό ‘Αβέρωφ’, φτιαγμένα από φελιζόλ σύρθηκαν μέσα στο Στάδιο πάνω σε στρατιωτικά οχήματα, ενώ στον λόφο του Αρδηττού αξιωματικοί από όλα τα σώματα καθώς και εύζωνοι περιέβαλλαν μεγαλοπρεπώς το ομοίωμα του πτηνού».

Στέλλα Κεμανετζή, ethnos.gr.

Όταν η Χάρη Ποντίδα γράφει για «παρελάσεις αρμάτων στις Ολυμπιάδες Τραγουδιού» (θα τις είδε στο Ben-Hur και μπερδεύτηκε…), όταν η Αναστασία Λαμπρία μιλάει για «αισθητική βαρβαρότητα» και «εκχυδαϊσμό» (και… δεν αναφέρεται στα σώου και τα ριάλιτι της ιδιωτικής TV!), όταν στο δελτίου Τύπου της πάλαι ποτέ ΕΡΤ διαβάζουμε για «ακραία κακή έως φαιδρή αισθητική» (ενώ η αισθητική της Eurovision π.χ., την οποίαν μάς κάνει κατάπλασμα επί αιώνες η ΕΡΤ είναι… ακραία καλή και υψηλή– σαν δεν ντρέπονται λέω εγώ) και όταν η Στέλλα Κεμανετζή τα έχει όλα μπουρδουκλωμένα στο κεφάλι της ανακατεύοντας... ψάρι με κρέας, τότε το μόνο που μένει να αναρωτηθώ είναι σε τι ακριβώς δημοσιογράφους έχουμε εναποθέσει την (κριτική) ενημέρωσή μας. Ή όπως έγραφε, μ’ ένα κάποιο νόημα, και ο Λάκης Μπέλλος στο Πάμε Λουκέτο στην Εφημερίδα των Συντακτών (16/3/2014):
«Ενοικιάζεται από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το Παναθηναϊκό Στάδιο, γνωστό και ως Καλλιμάρμαρο, λόγω εκποίησης της χώρας.(…) Στην αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν για την τέλεση μέρους των Παναθηναίων προς τιμήν της θεάς Αθηνάς και τώρα για τον τερματισμό του μαραθώνιου δρόμου από τον Γεώργιο Παπανδρέου.(…) Έγινε στον χώρο ο τελικός μπάσκετ ΑΕΚ-Σλάβια σε μνημειώδη περιγραφή Βασίλη Γεωργίου και πρόκειται να διεξαχθεί ο τελικός Τσάμπιονς Λιγκ Ολυμπιακού-Ρεάλ Μαδρίτης.(…) Επίσης στο στάδιο αυτό διοργανώθηκε για κάποια χρόνια και η Ολυμπιάδα Τραγουδιού από τον Νίκο Μιχαλολιάκο, η οποία διακόπηκε.(…)» (για τους στόκους μπορεί και να είναι... αλήθεια). Πάμε όμως και στην ουσία…

Η 6η και τελευταία Ολυμπιάς Τραγουδιού διεξήχθη στο Παναθηναϊκό Στάδιο το τριήμερο 13,14, 15 Ιουλίου 1973, ήταν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών (το οποίον «έχτισε» η χούντα και διατήρησε η δημοκρατία) και είχε ως καλλιτεχνικό διευθυντή της τον Γιώργο Οικονομίδη. Από την εισαγωγή του πολυσέλιδου έντυπου προγράμματος διαβάζουμε…

«Η επιτυχημένη πορεία ενός ετησίου καλλιτεχνικού θεσμού συνεχίζεται και εφέτος. Είναι η έκτη χρονιά κατά την οποίαν διακριθέντες τραγουδιστές από 40 διαφορετικές χώρες του κόσμου θα φθάσουν στην Αθήνα για να διαγωνισθούν στο μοναδικό καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο για την Απολλώνια δάφνη της πιο ωραίας νίκης του διεθνούς πενταγράμμου. Η ιδέα της Ολυμπιάδος του Τραγουδιού που γεννήθηκε σ’ αυτή την χώρα του ήχου, του φωτός και του θεού Απόλλωνα βρήκε από τα πρώτα βήματά της ιδιαίτερη παγκόσμια ανταπόκρισι. Η κατοπινή εξέλιξι του θεσμού έδειξε πόσο αναγκαία ήταν η ιδέα της Ολυμπιάδος Τραγουδιού και πόσο διψούσε ο διεθνής καλλιτεχνικός κόσμος για μια τέτοια συνάντησι άμιλλας μέσα σε ένα εθνικό στίβο με τόση μακραίωνη παράδοσι και ιστορία στην τέχνη και στον πολιτισμό. Ίσως αυτό το αγκάλιασμα των νέων ήχων που φθάνουν και διαγωνίζονται στον διαιώνιο χώρο της Παλλάδος Αθηνάς, με τους απόηχους της ιστορίας και των παραδόσεων έφεραν τόσο γρήγορα την επιτυχία σε αυτό το ξεκίνημα, σε αυτό το θεσμό που άρχισε σαν μια ωραία έμπνευσι και έφθασε να γίνη ένας απαραίτητος ετήσιος παγκόσμιος καλλιτεχνικός διαγωνισμός. Τώρα η Ολυμπιάδα Τραγουδιού είναι μια καλά οργανωμένη και καθιερωμένη ετήσια καλλιτεχνική τέλεσι που οδηγεί αποτελεσματικά στην αλληλοκατανόησι και συνενώνει με δεσμούς φιλίας νέους από δεκάδες χώρους όλου του κόσμου. Είναι μια υψηλή καλλιτεχνική λειτουργία που οι ήχοι της σκορπίζονται με τα ερτζιανά κύματα (σ.σ. μπααα…) σ’ όλα τα γεωγραφικά πλάτη και μήκη φέρνοντας μηνύματα από την πατρίδα της μελωδίας σε κάθε γωνιά της γης. Έτσι η πορεία του θεσμού συνεχίζεται. Κάθε χρόνο η μια επιτυχία προστίθεται στην προηγούμενη. Το μέλλον αυτού του θεσμού προοιωνίζεται πιο λαμπρό από ότι το φαντάστηκαν οι εμπνευσταί του».

Το να συνέδεες, βεβαίως, έναν καλοκαιρινό διαγωνισμό τραγουδιού –που οργανωνόταν στην Ελλάδα κι είχε παγκόσμιο βεληνεκές– με τους Απόλλωνες και τις Παλλάδες πήγαινε ταμάμ με την τουριστική προβολή της χώρας, αφού τις Ολυμπιάδες παρακολουθούσαν πάμπολλοι «ξένοι», που ως γνωστόν είναι ευεπίφοροι στο... αρχαίο πνεύμα αθάνατο. Και βεβαίως η χούντα δεν θα μπορούσε να προβάλλει ένα τέτοιο γεγονός χρησιμοποιώντας στην καμπάνια της τον Νικηταρά τον Τουρκοφάγο ή τον Άγιο Δημήτριο τον Μυροβλήτη, φορτώνοντας χώρους και σκηνές με τον ανάλογο ελληνικο-χριστιανικό διάκοσμο. Τα αρχαιοελληνικά στοιχεία δηλαδή που εμφανίζονταν στις Ολυμπιάδες (στα σκηνικά ή σε κάποια εμβόλιμα χορευτικά θεάματα) και που... παραξενεύουν μερικούς αδαείς, είχαν ξεκάθαρο τουριστικό και ουχί… παγανιστικό χαρακτήρα. Και όπως είχα γράψει και παλαιότερα (σε όλες τις προηγούμενες… ολυμπιακές αναρτήσεις)… οι Ολυμπιάδες Τραγουδιού μπορεί να υπήρξαν… έμπνευση ενός δικτατορικού καθεστώτος στην προσπάθειά του να ασκήσει πολιτιστική πολιτική, ποντάροντας ταυτοχρόνως και σε μία έξωθεν «καλή μαρτυρία», αλλά από την άλλη δεν μπορεί να αποσιωπάται και να διαστρεβλώνεται το γεγονός πως και στις έξι διοργανώσεις έδωσαν το παρόν διακεκριμένοι καλλιτέχνες και συγκροτήματα (ως guests) και πως ακούστηκαν κάμποσα καλά τραγούδια (από τους διαγωνιζόμενους, πολλοί και πολλές εκ των οποίων ήταν μεγάλες φίρμες στις χώρες τους), τα οποία δεν είχαν ουδεμία σχέση με ό,τι θα ονομάζαμε έτσι επιτιμητικώς, ή υποτιμητικώς, ως χουντοτράγουδα.

Η οργανωτική επιτυχία των Ολυμπιάδων Τραγουδιού οφειλόταν βασικά στις ομάδες ανθρώπων που δούλευαν γι’ αυτές, και στις οποίες συναντούμε γνωστά και πολύ γνωστά ονόματα (κάθε καλλιτεχνικού χώρου) της εποχής. Για παράδειγμα στην οργάνωση της 6ης Ολυμπιάδας συμμετείχαν από διάφορες θέσεις ο Γιώργος Οικονομίδης και ο Τάκης Καμπάς, οι σκηνοθέτες Ίων Νταϊφάς και Γιώργος Τζαβέλλας(!), οι συνθέτες Ζακ Ιακωβίδης, Μενέλαος Θεοφανίδης και Γιώργος Χατζηνάσιος, ο δημοσιογράφος Νότης Κύτταρης, ο σκηνοθέτης του θεάτρου Τάκης Μουζενίδης(!), οι διευθυντές ορχήστρας Τάκης Αθηναίος και Κώστας Κλάββας και άλλοι διάφοροι. Επίσης στην Επιτροπή Βραβεύσεως που ήταν 24μελής, και διεθνής, προΐστατο ο σπουδαίος Κώστας Γιαννίδης (την Ελλάδα εκπροσωπούσε ο Γιώργος Κατσαρός), ενώ στην Ειδική Επιτροπή Επιλογής του Δημοφιλέστερου Τραγουδιστού συναντάμε ανάμεσα σε άλλους τους Απόστολο Μαγγανάρη (ο «πάπας» του ελληνικού περιοδικού Τύπου), Λευτέρη Κογκαλίδη, Νέστορα Μάτσα, Κώστα Πρετεντέρη, Κική Σεγδίτσα και Γιάννη Μαρή! Τώρα, οι βλάκες μπορεί να τους βγάλουν όλους αυτούς χουντικούς, ακόμη και τον Μαρή που είχε βρεθεί στο βουνό δίπλα στο ΕΑΜ, βοηθώντας στην συνέχεια και στην διαλεύκανση της δολοφονίας του Λαμπράκη. Πάμε όμως και στο ζουμί…

Στην 6η Ολυμπιάδα τραγουδιού συμμετείχαν 40 χώρες, διαγωνίστηκαν δηλαδή 40 τραγούδια τα οποία θα μοιράζονταν τρία μεγάλα βραβεία (1ον, 2ον και 3ον, για συνθέτη, στιχουργό και ερμηνευτή το κάθε ένα), επτά τιμητικές διακρίσεις και τρία «ειδικά βραβεία» (Καλλίτερος Ερμηνευτής, Ενορχήστρωση, Δημοφιλέστερος Ερμηνευτής)… μην αφήνοντας κανέναν παραπονούμενο. Το  πρώτο βραβείο λοιπόν πήγε στον Καναδά και στο τραγούδι “Kamouraska” που ερμήνευσε η Julie Arel, το δεύτερο απονεμήθηκε στην Αρούμπα (νησιωτικό κράτος στην Καραϊβική, στις ολλανδικές Αντίλλες, βορείως της Βενεζουέλας) και στο τραγούδι “Dirty lady” που ερμήνευσε ο J.B. Euson (πήρε και το βραβείο του Δημοφιλέστερου Ερμηνευτή), τρίτο βραβείο κατέλαβε το γιουγκοσλαβικό τραγούδι “The last day of summer” που ερμήνευσε η Radoyka, τέταρτο ήταν το “May the sun never set” με τον Miki Antony που τραγούδησε για την Μεγάλη Βρετανία κ.ο.κ. Από τις υπόλοιπες συμμετοχές ξεχωρίζω κάποια πολύ γνωστά, απλώς γνωστά ή όχι και… τόσο άγνωστα ονόματα όπως τον Luis Aguilé (Αργεντινή), την Lisa Linn (Δανία), την Danièle Vidal (Γαλλία), την Bobbi Marchini (Αυστραλία), την Natalie Cole (ΗΠΑ) στο ξεκίνημα της καριέρας της που με το “Tell me to my face” κατέλαβε την 8η θέση, την Aliza Azikri (Ισραήλ), τον Les Carlton (Μπαρμπάντος), την Sarolta Zalatnay (Ουγγαρία) για την οποίαν έχω αφιερώσει ξεχωριστή ανάρτηση, την Laila Westersund (Σουηδία), την Seija Simola (Φινλανδία) και βεβαίως τον Τέρη Χρυσό, που τραγούδησε για την Ελλάδα το «Σ’ αγαπώ δυο φορές» των Κώστα Ξενάκη-Βασίλη Φωτεινάκη.

Τα περισσότερα από τα τραγούδια της 6ης Ολυμπιάδας αποτυπώθηκαν και στην δισκογραφία, γεγονός αποδεικτικό της σημασίας που έδιδαν οι καλλιτέχνες στην συγκεκριμένη «συμμετοχή». Από ένα πρώτο ψάξιμο εντόπισα τα εξής:

1. Το πρώτο βραβείο Kamouraska” με την Julie Arel υπάρχει στο LP της “Merci À Toi” [CAN. Capitol ST 70045, 1976]. Άγνωστο αν κυκλοφόρησε σε 45άρι στην Ελλάδα ή τον Καναδά.

2. Το δεύτερο βραβείο “Dirty lady” με τον J.B. Euson κυκλοφόρησε σε ελληνικό 45άρι ως “Dirty lady/ Julie” [International Polydor Production 2121 179, 1973], αλλά και σε ολλανδικό ως “Dirty lady/ I can see clearly now” [Polydor 2050 264, 1973].

3. Το τραγούδι της Γαλλίδας Danièle Vidal “Je pense a lui” υπάρχει στο 45άρι “Je suis une chanson/ Je pense a lui” [Riviera 121 503], με το πρώτο κομμάτι να είναι σύνθεση του Χάρη Χαλκίτη σε στίχους Boris Bergman.

4. Το βραζιλιάνικο τραγούδι “Paz sem cor” με τον Agostinho Dos Santos ακούγεται στο φερώνυμο LP του [BR. Continental SLP 10.118, 1973]

5. Το ελληνικό τραγούδι «Σ’ αγαπώ δυο φορές» υπάρχει στο LP του Τέρη Χρυσού «Αρλεκίνος» [Pan-Vox X 33 SPV 10156, 1073].

6. Το ιταλικό τραγούδι “Il coraggio di tornare” με τον Roberto Callegaro ακούγεται στο 45άρι “Giochi/ Il coraggio di tornare” [Ariston AR 0603, 1973].

7. Το φινλανδικό τραγούδι “I’ll cry today” με την Seija Simola υπάρχει στο 45άρι “I’ll cry today/ Everything comes up in time” [PRO 4, 1973]

8. Επίσης έχουν δισκογραφηθεί το “Camina, camina” με τον Αργεντινό Luis Aguilé, το “No tomorrow” με την Αυστραλέζα Bobbi Marchini σε ετικέτα Albert Productions, το “Tu y yo formamos una multitude” της Βενεζουελανής Elaiza Romero από το γκρουπ του πατέρα της Aldemaro Romero Y Su Onda Nueva στο οποίο έχω αναφερθεί σε ξεχωριστή ανάρτηση στο δισκορυχείον, το “Me marchare” του Ισπανού Juan Manuel σε προσωπικό LP του, το “Anastasia” με τον Ολλανδό Leon de Graaff (μάλλον ως “Too bad Anastasia”) σ’ ένα LP τού 1971, το “Byłam ptakiem” με την Πολωνή Zdzisława Sośnicka, μάλλον το “Alerg printer stele spre tine” με τον Ρουμάνο Aurelian Andreescu, το “To be or not to be” με την Τουρκάλα Ayla Algan… πιθανώς δε και τα υπόλοιπα.  

Όμως και η παρουσία των guests ήταν αξιοπρόσεκτη, αφού στην 6η Ολυμπιάδα τραγούδησαν οι Peppino Di Capri, Silvie Vartan και Johnny Hallyday, Rocky Roberts και Coleman, Digno Garcia y sus Carios και Aldemaro Romero and his Onda Nueva Group.

Τέλος, υπήρξε κι ένα οδυνηρό γεγονός που σημάδεψε εκείνη την διοργάνωση. Η συμμετοχή της Βραζιλίας ήταν το τραγούδι “Paz sem cor”, που θα απέδιδε ο Agostinho Dos Santos. Δύο ημέρες πριν ξεκινήσει η Ολυμπιάδα ο Dos Santos βρισκόταν στην πτήση Rio De Janeiro-Παρίσι, καθ’ οδόν προς την Αθήνα. Το Boeing 707 στο οποίον επέβαινε θα πραγματοποιούσε λόγω βλάβης αναγκαστική προσγείωση λίγο έξω από το αεροδρόμιο Orly, κατά τη διάρκεια της οποίας θα σκοτώνονταν 123 άτομα – ανάμεσά τους και ο βραζιλιάνος τραγουδιστής (ήταν 11 Ιουλίου 1973). Την 14η Ιουλίου το “Paz sem cor” θα ακουγόταν στην Αθήνα κανονικά, μετά από ένα λεπτό σιγής, μόνον από την ορχήστρα…