Η τσιάι ’σι λουλουντί… - Τραγούδια και σκοποί των Ελλήνων Ρομά από τους Σοφάδες Καρδίτσας (1992)

Έχω την εντύπωση (μπορεί να κάνω και λάθος) πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση επαναφοράς, στη δισκογραφία, των field recordings, των επιτόπιων ηχογραφήσεων δηλαδή. Όχι πάντα με τη μορφή μιας πλήρους και αυθύπαρκτης καταγραφής (όπως στην περίπτωσή μας), αλλά και ως μιαν απλή συλλογή «καθημερινών ήχων», που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθούν (οι ήχοι) σε ευρύτερα projects – έχω δει με τα μάτια μου, στο κέντρο της Αθήνας, ανθρώπους να ηχογραφούν «οτιδήποτε». Όσο η εικόνα θα τείνει να κατατροπώνει και να δυναστεύει το είναι μας, ο ήχος θα αποτελεί το μοναδικό παράθυρο ελπιδοφόρας και σωτήριας διαφυγής. Αυτή είναι η ουσία – η... αριστοκρατική καθαρότητα του ήχου εννοώ, που θα λειτουργεί πάντα σαν ένα ακαταμάχητο βάλσαμο.

Επί του προκειμένου η Εκδοτική Δημητριάδος παρουσιάζει αυτό το πολύ ενδιαφέρον CD-βιβλίο (τον τίτλο τον διαβάζετε στην επικεφαλίδα), το οποίον αποτελείται, όσον αφορά στο ακουστικό μέρος του, από επιτόπιες εγγραφές που πραγματοποίησε ο Κωστής Δρυγιανάκης στον τσιγγάνικο μαχαλά των Σοφάδων (Καρδίτσα), το 1992, κατόπιν παροτρύνσεως του Βαγγέλη Μπαντελά (μουσικός, κοινωνικός ανθρωπολόγος κ.λπ.). Όπως γράφει ο ίδιος ο Δρυγιανάκης στις «Σημειώσεις Ημερολογίου»:

«Γνωριστήκαμε με τον Βαγγέλη τις τελευταίες μέρες του 1991 και σχεδόν αμέσως μου πρότεινε να πάμε στους Σοφάδες της Καρδίτσας, τον τόπο καταγωγής του, να ηχογραφήσουμε μια ομάδα συντοπιτών του που τραγουδούσαν παλαιά τραγούδια ομοφωνικά, χωρίς όργανα. Έτσι κι έγινε λοιπόν, τον Φλεβάρη του 1992· μετά την προγραμματισμένη ηχογράφηση διανυκτερεύσαμε στο σπίτι της οικογένειας Μπαζιάνα και το αμέσως επόμενο πρωί, και μάλλον απρόβλεπτα, συναντηθήκαμε με τον Θανάση Λαβίδα και την παρέα του. Έτοιμα ήταν τα μηχανήματα, δεν ήθελε και πολύ· πραγματοποιήσαμε έτσι την πρώτη εγγραφή του. 23 χρόνια μετά ο δίσκος που έχετε στα χέρια σας περιλαμβάνει δύο από τα τραγούδια αυτής της ηχογράφησης· το ‘Μεραούλι’ και το ‘Λουλουντί’. 
Οι ερμηνείες του Θανάση μας κέρδισαν από την πρώτη στιγμή. Ξαναπήγαμε μετά από λίγες μέρες, γνωριστήκαμε περισσότερο, ο Θανάσης ήρθε μια μέρα στη Λάρισα και συναντηθήκαμε στο στούντιο Γκραφίτι(…). Γράψαμε κι εκεί, κι έτσι προέκυψε το θαυμάσιο ‘Τούνγκε τούνγκε’ που παραδίδεται εδώ. Ο Βαγγέλης προχώρησε με τις επαφές και την οργάνωση του υλικού και έτσι την Μεγάλη Παρασκευή του 1992 οργανώθηκε η δεύτερη ηχογράφηση στους Σοφάδες, απ’ όπου προέρχεται όλο το υπόλοιπο υλικό του δίσκου».

Αναφερόμαστε σε σκοπούς και τραγούδια ενός συγκεκριμένου κλάδου Ελλήνων Ρομά, τα οποία φέρουν εις πέρας οι Γιάννης Ισούφης (1917-1995) κλαρίνο, Μητσάρας Λάζος (1935-1995) τραγούδι και Θανάσης Λαβίδας κλαρίνο, με βοήθειες από μερικούς ακόμη μουσικούς (αναφέρονται όλες οι σχετικές πληροφορίες, στο 80σέλιδο βιβλίο, τραγούδι-το-τραγούδι). Είναι τραγούδια λαϊκά (με την ευρύτερη έννοια η λέξη) τσιφτετέλια και καρσιλαμάδες κυρίως, που αφορούν σε συγκεκριμένες φάσεις του καθημερινού βίου των Ρομά των Σοφάδων (εκδηλώσεις χαράς, διασκέδασης κ.λπ.).

Ακούγοντας το CD τρεις φορές «καπάκι», όπως λέμε, θα πω κάτι που έχει τη μικρή, αν θέλετε, σημασία του – δίχως να θέλω να μειώσω, εννοείται, την αυταπόδεικτη αξία της επιτόπιας εγγραφής, που έχει και άλλες πολυσήμαντες έννοιες (επιστημονικές, κοινωνιολογικές, εθνολογικές, αρχειακές, ντοκουμέντου κ.λπ.). Η στούντιο εγγραφή του «Τούνγκε τούνγκε» (που περιγράφεται ως… χορευτικό «μοντέρνο») και που ολοκληρώθηκε στη Λάρισα από τους Θανάση Λαβίδα κλαρίνο, τραγούδι, Κώστα Λαβίδα ηλεκτρική κιθάρα και Χρήστο Λαβίδα νταρμπούκα είναι απίστευτη. Ο σκοπός είναι φοβερός, οι μουσικοί τα δίνουν όλα και… αν είχε ακούσει αυτό το τραγούδι ο Emir Kusturica στην εποχή του, μπορεί και να γύριζε τον «Καιρό των Τσιγγάνων, Νο 2»…

Επαφή: www.ekdotikidimitriados.org