Είναι πολύ λογικό να υποθέσεις πως κάποια αναγνώσματα,
κάποια βιβλία, θα έπαιξαν ένα ρόλο (μικρό ή μεγαλύτερο) στην εξέγερση του
Πολυτεχνείου.
Τα βιβλία, έχουν άλλο εκτόπισμα από εκείνο των τραγουδιών φερ’ ειπείν – που είναι πιο άμεσα (τα τραγούδια), συσπειρώνοντας τα πλήθη. Ο έντυπος λόγος δρα σε άλλους ρυθμούς, σκάβει σε μεγαλύτερο βάθος (και βάθος χρόνου), φτιάχνοντας εν τέλει όλο εκείνο το θεωρητικό υπόβαθρο, που θα μπορέσει να μετατρέψει, στη δεδομένη στιγμή, τη θεωρία σε πράξη. Ή τουλάχιστον να βοηθήσει προς τη μετάβαση.
Τα βιβλία που έπαιξαν έναν προφανή πρωτεύοντα ρόλο στην εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν βεβαίως τα πολιτικής φύσεως.
Η άνθηση του πολιτικού βιβλίου από τα τέλη του 1969 και μετά –γεγονός, που συνδέεται με την κατάργηση της προληπτικής λογοκρισίας για τα έντυπα– δημιούργησε νέα δεδομένα στον εκδοτικό χώρο και κατ’ επέκταση στο νεανικό αναγνωστικό κοινό, που, εδώ, μας ενδιαφέρει περισσότερο.
Καινούριοι εκδοτικοί οίκοι, που ξεπετάγονταν από παντού, διακονώντας το πολιτικό βιβλίο –με εκδόσεις εικαστικά-τεχνικά φτηνές ορισμένες φορές και με μεταφράσεις ελεγχόμενες ως προς την εγκυρότητά τους κάποιες άλλες–, ήταν έτοιμοι να αναλάβουν ακόμη και τις ποινικές ευθύνες που τους αναλογούσαν (καθότι προληπτική λογοκρισία μπορεί να μην υπήρχε, αλλά το καθεστώς είχε και άλλους τρόπους για να επιβάλλει τις διαθέσεις του), προκαλώντας τα συντηρητικά ήθη τόσο με τους τίτλους των εκδόσεων, όσο και με το περιεχόμενό τους.
Το κυνήγι του αριστερού πολιτικού βιβλίου
Οι ακροδεξιοί κύκλοι της εποχής τα έβλεπαν όλα αυτά και δεν ήταν σπάνιες οι φορές, όπου οι διαμαρτυρίες τους καταλάμβαναν χώρο σε περιοδικά κι εφημερίδες, όταν αντίκριζαν την πολιτική φιλολογία της Αριστεράς, σε κεντρικά και συνοικιακά βιβλιοπωλεία.
Προμαχώνες τους οι εφημερίδες που ήταν φιλικά προσκείμενες προς το καθεστώς, όπως η «Εστία», η «Νέα Πολιτεία», ο «Ελεύθερος Κόσμος» ή και η «Βραδυνή», στην οποία διάβαζες (16 Δεκεμβρίου 1971):
«Είναι εκτός νόμου ο κομμουνισμός ή δεν είναι; Διότι αν δεν είναι, τότε νομίμως εξαπολύει την προπαγάνδαν του υπό τας ποικίλας μορφάς τού εντύπου χάρτου, νομιμώτατα διανεμομένου δια του Ελληνικού Ταχυδρομείου προς όλας τας κατευθύνσεις. Ακόμη και εις μικρά βιβλιοπωλεία της πρωτευούσης και εις κεντρικωτάτας θέσεις πωλείται η κομμουνιστική φιλολογία, μεταφρασμένη εις χαμηλάς τιμάς, ώστε αι ερυθραί τοξίναι να είναι προσιταί εις τα ισχνά βαλάντια, και κυρίως εις την σπουδάζουσαν νεότητα, εις την περιοχήν της οποίας αλιεύει τους πλέον μαχητικούς οπαδούς».
«Τον ίδιο μήνα (30 Δεκεμβρίου 1971) στην ίδια εφημερίδα (Βραδυνή) ο συνταγματάρχης ε.α. Δ. Σταματελόπουλος επισημαίνει την “αδυναμίαν να κυκλοφορούν ελευθέρως και υπό τα όμματα της Επαναστάσεως πλέον των 120 κομμουνιστικών εκδόσεων εν αις και το “κόκκινο βιβλίο του Μάο”. Ο αρθρογράφος θεωρεί “απαράδεκτον... αυτού του είδους την ελευθερίαν” και ζητά από τους κυβερνήτες “να λάβουν εγκαίρως τα μέτρα των” και “να άρουν την πιθανήν τροχοπέδην εκ των Σωμάτων Ασφαλείας, ίνα δυνηθούν ταύτα, με τας γνωστάς ικανότητας τας οποίας διαθέτουν, να εξουδετερώσουν πάραυτα την νέαν αυτήν κομμουνιστικήν διείσδυσιν».
Την συγκεκριμένη λίστα εντοπίζει ο Λεωνίδας Χρηστάκης και την αναδημοσιεύει σ’ ένα τεύχος του περιοδικού του «Κούρος» (χωρίς αριθμό), που ήταν αφιερωμένο στο Bauhaus («Bauhaus και ο αιώνας μας»), που πρέπει να κυκλοφόρησε (γιατί ούτε αυτό αναγράφεται στην έκδοση) προς τα τέλη του 1971 με αρχές ’72. Η λίστα μαθεύτηκε ευρύτερα, για να δημοσιευθεί, κάποια στιγμή, έστω και αποσπασματικά, στο πολύ καλό λονδρέζικο περιοδικό “Index of Censorship” [Volume 1, Issue 2, June 1972], δίνοντας στο θέμα διεθνείς διαστάσεις.
Τον Ιούνιο του 1972 ο χουντικός υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Βύρων Σταματόπουλος με δύο νέες δηλώσεις του φαίνεται να ρίχνει λάδι στην φωτιά, όταν διατείνεται πως «δεν πρόκειται να επιτρέψωμεν ούτε εμμέσως, ούτε αμέσως, την διάδοσιν των αντεθνικών και αντιδημοκρατικών απόψεων του ολοκληρωτικού κομμουνισμού, είτε μέσω των εντύπων και των βιβλίων, είτε μέσω του κινηματογράφου και του θεάτρου» και πως «αποτελεί παραβίασιν του νόμου όχι μόνον η έκδοσις, αλλά και η κυκλοφορία και η προβολή των βιβλίων, τα οποία προπαγανδίζουν την ανατροπήν του δημοκρατικού και συνταγματικού καθεστώτος», τονίζοντας συγχρόνως πως οι βιβλιοπώλες, σαν Έλληνες πολίτες, «υποχρεούνται να τηρούν και να σέβονται τους νόμους».
Στην πράξη και στις περισσότερες των περιπτώσεων όλα αυτά τα λογύδρια χρησιμοποιούνταν κυρίως για να κατευνάσουν τους ακροδεξιούς και συντηρητικούς κύκλους που διαμαρτύρονταν σχετικώς, αν και σε κάποιες περιπτώσεις τα πράγματα ξέφευγαν με βίαια ή λιγότερα βίαια κλεισίματα εντύπων («Αντί», «η Συνέχεια», «Τώρα») και με ανθρώπους του καθεστώτος να «συστήνουν» σε βιβλιοπώλες να κρύβουν ή και να αποσύρουν από τις βιτρίνες τα «κόκκινα» βιβλία, παρεμποδίζοντας την πρόσβαση του κοινού σε αυτά.
Μερικοί από τους εκδοτικούς οίκους, που ασχολήθηκαν με το πολιτικό βιβλίο, στην εποχή του «Πολυτεχνείου» και λίγο πριν, ήταν οι: «Νέοι Στόχοι», «Στοχαστής», «Υδροχόος», «Διεθνής Βιβλιοθήκη», «Διεθνούς Επικαιρότητας», «Πράξη, «Καρανάσης», «Ολκός», «Επίκουρος», «Νέα Σύνορα», «Μνήμη», «Βέγας», «Βέργος», “Gutenberg”, «Ηριδανός», «Καστανιώτης», «Σύγχρονη Εποχή» κ.ά.
Κάποια απ’ αυτά τα βιβλία σχετίζονταν με τον Μάη του ’68,
όπως το «Η Γαλλική Επανάσταση / Μάης
1968» [Νέοι Στόχοι, 1971] των Μ. Μακκόνβιλ & Π. Σίηλ (ίσως το καλύτερο
βιβλίο, που τυπώθηκε ποτέ στην Ελλάδα για τον «γαλλικό Μάη»), το «Δύο μελέτες για το γαλλικό Μάη του 1968»
[Νέοι Στόχοι, 1971] των Π. Φρανκ και Ε. Μάντελ, το κλασικό «Η Κοινωνία του Θεάματος» [Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1972] του Γκυ Ντεμπόρ
(ένα από τα «ευαγγέλια» του Μάη του ’68) ή το «Αριστερισμός / Φάρμακο στη Γεροντική Αρρώστια του Κομμουνισμού»
[Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1972] των Gabriel και Daniel Cohn-Bendit, ενώ κάποια άλλα
βιβλία σχετίζονταν με το «αμερικάνικο movement», όπως οι δύο τόμοι «Οι
Στρατιές της Νύχτας» [Νέοι Στόχοι, 1970 / 1971] του Norman Mailer, που αναφέρονταν, όπως
διαβάζουμε στον πρόλογο, στις τέσσερις ιστορικές ημέρες του Οκτωβρίου 1967 και
την πορεία χιλιάδων αμερικανών διαδηλωτών προς το Πεντάγωνο (γεγονός που καταγράφηκε
ως σταθμός για το κίνημα διαμαρτυρίας εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, όπως και
για την αντικουλτούρα γενικότερα).
Πάντως το ελληνικό φοιτητικό κίνημα, την κρίσιμη διετία 1971-72, δεν ήταν ούτε άμεσα ούτε έμμεσα επηρεασμένο από τον «γαλλικό Μάη» και το «αμερικάνικο movement» –θα ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένο να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο–, καθώς είχε την δική του διαδρομή χειραφέτησης, που συνδεόταν περισσότερο με την παράδοση των ντόπιων φοιτητικών αγώνων των δεκαετιών του ’50 και του ’60 (πριν τον «γαλλικό Μάη»).
Η νέα ριζοσπαστικοποίησή του επιτυγχάνεται, λοιπόν, μέσα από την τριβή με τα δικά του καθημερινά ζητήματα (ελεύθερες φοιτητικές εκλογές, προγράμματα σπουδών, αναβολές στράτευσης και υποχρεωτική στράτευση, διορισμένες διοικήσεις, παραβιάσεις ασύλου, συλλήψεις και βασανιστήρια φοιτητών) και τους τρόπους ανταπάντησης στις αδυσώπητες πολιτικές καταστολής, που εφάρμοζε το καθεστώς.
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/vivlio/ta-biblia-kai-ta-keimena-poy-epireasan-ta-gegonota-toy-polytehneioy
Τα βιβλία, έχουν άλλο εκτόπισμα από εκείνο των τραγουδιών φερ’ ειπείν – που είναι πιο άμεσα (τα τραγούδια), συσπειρώνοντας τα πλήθη. Ο έντυπος λόγος δρα σε άλλους ρυθμούς, σκάβει σε μεγαλύτερο βάθος (και βάθος χρόνου), φτιάχνοντας εν τέλει όλο εκείνο το θεωρητικό υπόβαθρο, που θα μπορέσει να μετατρέψει, στη δεδομένη στιγμή, τη θεωρία σε πράξη. Ή τουλάχιστον να βοηθήσει προς τη μετάβαση.
Τα βιβλία που έπαιξαν έναν προφανή πρωτεύοντα ρόλο στην εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν βεβαίως τα πολιτικής φύσεως.
Η άνθηση του πολιτικού βιβλίου από τα τέλη του 1969 και μετά –γεγονός, που συνδέεται με την κατάργηση της προληπτικής λογοκρισίας για τα έντυπα– δημιούργησε νέα δεδομένα στον εκδοτικό χώρο και κατ’ επέκταση στο νεανικό αναγνωστικό κοινό, που, εδώ, μας ενδιαφέρει περισσότερο.
Καινούριοι εκδοτικοί οίκοι, που ξεπετάγονταν από παντού, διακονώντας το πολιτικό βιβλίο –με εκδόσεις εικαστικά-τεχνικά φτηνές ορισμένες φορές και με μεταφράσεις ελεγχόμενες ως προς την εγκυρότητά τους κάποιες άλλες–, ήταν έτοιμοι να αναλάβουν ακόμη και τις ποινικές ευθύνες που τους αναλογούσαν (καθότι προληπτική λογοκρισία μπορεί να μην υπήρχε, αλλά το καθεστώς είχε και άλλους τρόπους για να επιβάλλει τις διαθέσεις του), προκαλώντας τα συντηρητικά ήθη τόσο με τους τίτλους των εκδόσεων, όσο και με το περιεχόμενό τους.
Το κυνήγι του αριστερού πολιτικού βιβλίου
Οι ακροδεξιοί κύκλοι της εποχής τα έβλεπαν όλα αυτά και δεν ήταν σπάνιες οι φορές, όπου οι διαμαρτυρίες τους καταλάμβαναν χώρο σε περιοδικά κι εφημερίδες, όταν αντίκριζαν την πολιτική φιλολογία της Αριστεράς, σε κεντρικά και συνοικιακά βιβλιοπωλεία.
Προμαχώνες τους οι εφημερίδες που ήταν φιλικά προσκείμενες προς το καθεστώς, όπως η «Εστία», η «Νέα Πολιτεία», ο «Ελεύθερος Κόσμος» ή και η «Βραδυνή», στην οποία διάβαζες (16 Δεκεμβρίου 1971):
«Είναι εκτός νόμου ο κομμουνισμός ή δεν είναι; Διότι αν δεν είναι, τότε νομίμως εξαπολύει την προπαγάνδαν του υπό τας ποικίλας μορφάς τού εντύπου χάρτου, νομιμώτατα διανεμομένου δια του Ελληνικού Ταχυδρομείου προς όλας τας κατευθύνσεις. Ακόμη και εις μικρά βιβλιοπωλεία της πρωτευούσης και εις κεντρικωτάτας θέσεις πωλείται η κομμουνιστική φιλολογία, μεταφρασμένη εις χαμηλάς τιμάς, ώστε αι ερυθραί τοξίναι να είναι προσιταί εις τα ισχνά βαλάντια, και κυρίως εις την σπουδάζουσαν νεότητα, εις την περιοχήν της οποίας αλιεύει τους πλέον μαχητικούς οπαδούς».
«Τον ίδιο μήνα (30 Δεκεμβρίου 1971) στην ίδια εφημερίδα (Βραδυνή) ο συνταγματάρχης ε.α. Δ. Σταματελόπουλος επισημαίνει την “αδυναμίαν να κυκλοφορούν ελευθέρως και υπό τα όμματα της Επαναστάσεως πλέον των 120 κομμουνιστικών εκδόσεων εν αις και το “κόκκινο βιβλίο του Μάο”. Ο αρθρογράφος θεωρεί “απαράδεκτον... αυτού του είδους την ελευθερίαν” και ζητά από τους κυβερνήτες “να λάβουν εγκαίρως τα μέτρα των” και “να άρουν την πιθανήν τροχοπέδην εκ των Σωμάτων Ασφαλείας, ίνα δυνηθούν ταύτα, με τας γνωστάς ικανότητας τας οποίας διαθέτουν, να εξουδετερώσουν πάραυτα την νέαν αυτήν κομμουνιστικήν διείσδυσιν».
Την συγκεκριμένη λίστα εντοπίζει ο Λεωνίδας Χρηστάκης και την αναδημοσιεύει σ’ ένα τεύχος του περιοδικού του «Κούρος» (χωρίς αριθμό), που ήταν αφιερωμένο στο Bauhaus («Bauhaus και ο αιώνας μας»), που πρέπει να κυκλοφόρησε (γιατί ούτε αυτό αναγράφεται στην έκδοση) προς τα τέλη του 1971 με αρχές ’72. Η λίστα μαθεύτηκε ευρύτερα, για να δημοσιευθεί, κάποια στιγμή, έστω και αποσπασματικά, στο πολύ καλό λονδρέζικο περιοδικό “Index of Censorship” [Volume 1, Issue 2, June 1972], δίνοντας στο θέμα διεθνείς διαστάσεις.
Τον Ιούνιο του 1972 ο χουντικός υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Βύρων Σταματόπουλος με δύο νέες δηλώσεις του φαίνεται να ρίχνει λάδι στην φωτιά, όταν διατείνεται πως «δεν πρόκειται να επιτρέψωμεν ούτε εμμέσως, ούτε αμέσως, την διάδοσιν των αντεθνικών και αντιδημοκρατικών απόψεων του ολοκληρωτικού κομμουνισμού, είτε μέσω των εντύπων και των βιβλίων, είτε μέσω του κινηματογράφου και του θεάτρου» και πως «αποτελεί παραβίασιν του νόμου όχι μόνον η έκδοσις, αλλά και η κυκλοφορία και η προβολή των βιβλίων, τα οποία προπαγανδίζουν την ανατροπήν του δημοκρατικού και συνταγματικού καθεστώτος», τονίζοντας συγχρόνως πως οι βιβλιοπώλες, σαν Έλληνες πολίτες, «υποχρεούνται να τηρούν και να σέβονται τους νόμους».
Στην πράξη και στις περισσότερες των περιπτώσεων όλα αυτά τα λογύδρια χρησιμοποιούνταν κυρίως για να κατευνάσουν τους ακροδεξιούς και συντηρητικούς κύκλους που διαμαρτύρονταν σχετικώς, αν και σε κάποιες περιπτώσεις τα πράγματα ξέφευγαν με βίαια ή λιγότερα βίαια κλεισίματα εντύπων («Αντί», «η Συνέχεια», «Τώρα») και με ανθρώπους του καθεστώτος να «συστήνουν» σε βιβλιοπώλες να κρύβουν ή και να αποσύρουν από τις βιτρίνες τα «κόκκινα» βιβλία, παρεμποδίζοντας την πρόσβαση του κοινού σε αυτά.
Μερικοί από τους εκδοτικούς οίκους, που ασχολήθηκαν με το πολιτικό βιβλίο, στην εποχή του «Πολυτεχνείου» και λίγο πριν, ήταν οι: «Νέοι Στόχοι», «Στοχαστής», «Υδροχόος», «Διεθνής Βιβλιοθήκη», «Διεθνούς Επικαιρότητας», «Πράξη, «Καρανάσης», «Ολκός», «Επίκουρος», «Νέα Σύνορα», «Μνήμη», «Βέγας», «Βέργος», “Gutenberg”, «Ηριδανός», «Καστανιώτης», «Σύγχρονη Εποχή» κ.ά.
Πάντως το ελληνικό φοιτητικό κίνημα, την κρίσιμη διετία 1971-72, δεν ήταν ούτε άμεσα ούτε έμμεσα επηρεασμένο από τον «γαλλικό Μάη» και το «αμερικάνικο movement» –θα ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένο να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο–, καθώς είχε την δική του διαδρομή χειραφέτησης, που συνδεόταν περισσότερο με την παράδοση των ντόπιων φοιτητικών αγώνων των δεκαετιών του ’50 και του ’60 (πριν τον «γαλλικό Μάη»).
Η νέα ριζοσπαστικοποίησή του επιτυγχάνεται, λοιπόν, μέσα από την τριβή με τα δικά του καθημερινά ζητήματα (ελεύθερες φοιτητικές εκλογές, προγράμματα σπουδών, αναβολές στράτευσης και υποχρεωτική στράτευση, διορισμένες διοικήσεις, παραβιάσεις ασύλου, συλλήψεις και βασανιστήρια φοιτητών) και τους τρόπους ανταπάντησης στις αδυσώπητες πολιτικές καταστολής, που εφάρμοζε το καθεστώς.
https://www.lifo.gr/culture/vivlio/ta-biblia-kai-ta-keimena-poy-epireasan-ta-gegonota-toy-polytehneioy
Από το fb...
ΑπάντησηΔιαγραφήYannis-Orestis Papadimitriou
Φανταστική δουλειά