SUN RA: πέρασαν 30 χρόνια από το θάνατο του μεγαλύτερου μύστη της τζαζ – η πρώτη επίσκεψη του Sun Ra στην πνευματική πατρίδα του την Αίγυπτο, το 1971

Ο Sun Ra (1914-1993) παραμένει ακόμη και σήμερα, 30 χρόνια μετά τον θάνατό του, μία από τις πιο αινιγματικές προσωπικότητες όχι μόνον της τζαζ, αλλά κάθε καλλιτεχνικής έκφρασης του 20ου αιώνα. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο το τεράστιο σε έκταση έργο του μελετάται συνεχώς, κατατέμνεται σε «κεφάλαια», αναλύεται και καταλογογραφείται, δίνοντας έμπνευση σε νέες προσεγγίσεις – και ειδικού περιεχομένου (π.χ. η σχέση του Sun Ra με την τεχνολογία και τα συνθεσάιζερ), μα και γενικότερου, καθώς ο Sun Ra «λατρεύεται» σαν ο μύστης μιας νέας αντίληψης για την τέχνη της μαύρης φυλής, και της σχέσης της με την κοινωνία, που έγινε γνωστή, μετά το θάνατό του, ως αφροφουτουρισμός.

Δεν ήταν μόνον φουτουριστική, σ’ ένα μεγάλο κομμάτι της, η μουσική του Sun Ra, μα ακόμη και η ίδια η εμφάνισή του, όπως και των μουσικών της μπάντας του εξάλλου, της περίφημης Arkestra (μιας εύπλαστης ορχήστρας, που άλλαζε συχνά μέλη και ονομασίες). Όπως γράφει η Valerie Wilmer στο κλασικό βιβλίο της “As Serious as Your Life” (1977), που το είδαμε κάποια στιγμή και στην Ελλάδα ως «Σοβαρό Όσο κι η Ζωή σου» [Praxis, 1984]:

«Ο Sun Ra θα γινόταν πασίγνωστος για την πολύχρωμη αμφίεσή του, καθώς ντύνεται μ’ ένα τρόπο που συνδυάζει στοιχεία της αφρικανικής κουλτούρας και της επιστημονικής φαντασίας, ενώ έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που επέτρεπε σε κάποιους να τον δουν ντυμένο δυτικά. Οι μουσικές του εξερευνήσεις έχουν κοσμικό περιεχόμενο, δίνοντας στις συνθέσεις του τίτλους σαν τους: “Οι ηλιοκεντρικοί κόσμοι του Σαν Ρα”, “Φώτα πάνω σε δορυφόρο”, “Οι άλλοι σ’ έναν κόσμο δικό τους” κ.λπ. Ο Sun Ra, που υιοθέτησε το όνομα του αρχαίου αιγυπτιακού Θεού του Ήλιου και που εκφραζόταν πάντα μυστηριωδώς σε σχέση με την καταγωγή του, είχε προηγηθεί της εποχής του κατά πολλούς τρόπους.(...) Ήταν, ακόμη, ο πιο προχωρημένος αφροαμερικανός καλλιτέχνης αναφορικά με τα πνευματικά ζητήματα και την ανάγκη για πειθαρχία που σχετίζονται μ’ αυτά.(...) Ο Sun Ra πιστεύει πως η πειθαρχία είναι το θεμέλιο κάθε ελευθερίας».

Παρά ταύτα και ο ίδιος ο Sun Ra, όπως και η μουσική του, για πολλά χρόνια, δεν αντιμετωπίζονταν θετικά από το κύκλωμα της τζαζ – που, σε γενικές γραμμές τον θεωρούσε κάπως σαν... τσαρλατάνο. Όπως γράφει και ο John F. Szwed στο βιβλίο του “Space is the Place / The Lives and Times of Sun Ra” [Da Capo Press, 1998], που δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά:
«Οι περισσότεροι αμερικανοί μουσικοκριτικοί είχαν ξεγράψει τον Sun Ra από την αρχή, ενώ τόσο η επιμονή του σ’ αυτά που έκανε, όσο και η αργή ανοδική πορεία του ήταν ακόμη πιο ενοχλητικά. Μια ομάδα οργανοπαικτών, που ζούσαν μαζί και φορούσαν περίεργα ρούχα, δεν ήταν ό,τι το καλύτερο για την τζαζ. Και ο Martin Williams, ο πάπας των τζαζο-κριτικών της εποχής κι ένας από εκείνους που είχαν εργαστεί δυναμικά, ώστε να κάνουν την τζαζ ασφαλή για τη δημοκρατία, είχε πει πως κάποιος θα έπρεπε να απομυθοποιήσει τον Sun Ra και την Arkestra. Επιπροσθέτως και πολλοί μουσικοί στη Νέα Υόρκη ήταν επιφυλακτικοί με τον Sun Ra και τις μεθόδους του...».
Ο άνθρωπος που θα έκανε γνωστόν στους λευκούς τον Sun Ra, και άρα και στα μίντια, στις αρχές των 70s, ήταν ο ποιητής, συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής John Sinclair, που βρισκόταν πίσω από τους MC5 (όντας ιδρυτικό στέλεχος του White Panther Party κ.λπ.), όταν ο Sun Ra, μετά από προτροπή του, θα εμφανιζόταν στο περιώνυμο Ann Arbor Blues & Jazz Festival (1972-74), στην πόλη Ann Arbor του Michigan.
Ένας άλλος promoter, που θα βοηθούσε από νωρίς τον Sun Ra, ώστε να περάσουν οι μουσικές του σε μεγαλύτερα ακροατήρια, ήταν οπωσδήποτε ο γερμανός μουσικός (βασικά περκασιονίστας), συνθέτης, δημοσιογράφος, συγγραφέας, filmmaker κ.λπ. Hartmut Geerken (1939-2021), που τον ξέρουμε πολύ καλά κι εμείς, εδώ στην Ελλάδα, από τη θητεία του στο Ινστιτούτο Γκαίτε της Αθήνας (Goethe-Institut Athen). [Ο Geerken ως υπάλληλος του Goethe-Institut είχε υπηρετήσει στο Κάιρο (1966-1972), στην Καμπούλ (1972-1979), στην Αθήνα (1979-1983), ίσως και αλλού πιο μετά].
Στην Ελλάδα, εν τω μεταξύ, γνωρίζουμε τον Geerken όχι μόνο από τη σχέση του με τον Sun Ra και τη μεσολάβησή του ώστε να έρθει στην Αθήνα η Sun Ra Arkestra και να εμφανισθεί στον Ορφέα, στο φεστιβάλ Praxis ’84, σ’ εκείνο το ιστορικό live της 27ης Φεβ. 1984, μα και για την παρουσία του σε ελληνικούς δίσκους της Praxis Records του Κώστα  Γιαννουλόπουλου – δηλαδή το LP “Continent” (1981), όταν θα συνεργαζόταν με τον σαξοφωνίστα John Tchicai και ακόμη τα LP “Cassava Balls” (1985), “The African Tapes Volume 1” (1987) και “The African Tapes Volume II” (1988), παίζοντας μαζί με τους Famoudou Don Moye ντραμς-κρουστά και John Tchicai τενόρο, φλάουτο κ.λπ.
Ακόμη ο Hartmut Geerken ήταν κοντά στον αμερικανό ποιητή Robert Lax (για τον οποίον έχουμε ήδη γράψει ξεχωριστό κείμενο), ο οποίος ζούσε τότε στην Πάτμο, είχε μεσολαβήσει (ο Geerken) για να παίξουν οι Γερμανοί του ethnic-rock Embryo στην Αθήνα, τον Οκτώβριο του 1978, είχε συνεισφέρει σ’ ένα αφιέρωμα στο Γκαίτε στον γερμανό σκηνοθέτη της πρωτοπορίας Herbert Achternbusch, ενώ είχε οργανώσει ανάμεσα σε πολλά άλλα και το “5. Bielefelder Colloquium Neue Poesie” (Συνέδριο της Νέας Ποίησης του Μπίλεφελντ), που θα διεξαγόταν στην Αθήνα στις 13-16 Μαΐου 1982, στο Τεχνοχώρο του πρώην εργοστασίου Φιξ στα Πατήσια.
Οι δραστηριότητες του Hartmut Geerken στην Ελλάδα αποτελούν αντικείμενο ξεχωριστού άρθρου (ο άνθρωπος είχε ηχογραφήσει δική του μουσική μέχρι και στο Σαρακήνικο της Γαύδου!), όμως τώρα, εδώ, θα επικεντρωθούμε σε κάτι πιο συγκεκριμένο. Σ’ ένα κείμενό του που θα εμφανιζόταν στο παλαιό περιοδικό «ΤΖΑΖ» (τεύχος #10, Ιούλιος 1980) και που θα είχε τίτλο «Ο Sun Ra στην Αίγυπτο». (O Geerken, εν τω μεταξύ, έχει τυπώσει φοβέρα βιβλία για τον Sun Ra, με φωτογραφικό και όχι μόνον υλικό, που είναι cult ασυζητητί).

Στο τέλος της ευρωπαϊκής περιοδείας του, το 1971, ο Sun Ra με την ορχήστρα του είναι στην Δανία. Δίνει ένα κονσέρτο στην Κοπεγχάγη στις 5 Δεκεμβρίου και από ’κει, έχοντας αποδεχτεί την πρόταση του Hartmut Geerken, από τον Ιούνη, για να επισκεφθεί την Αίγυπτο, το πράττει εγκαταλείποντας την Ευρώπη στις 7 του ίδιου μήνα.
Απ’ αυτό ακριβώς το σημείο ξεκινάει το κείμενο του Geerken, που είχε δημοσιευθεί κατά πρώτον στο γερμανικό περιοδικό “Jazz Podium” (Nr.3, March 1972), ενώ στο ελληνικό «ΤΖΑΖ» θα παρουσιαζόταν σε μετάφραση της Έρσης Παπαχρυσάνθου...
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/music/sun-ra-perasan-30-hronia-apo-thanato-toy-megalyteroy-mysti-tis-tzaz