ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΛΛΑΤΟΣ η γυναίκα του Σωκράτη

«Η γυναίκα του Σωκράτη» δεν είναι απλώς ένα από τα ωραιότερα βιβλία του Δημήτρη Κολλάτου, αλλά κι ένα από τα πιο σημαντικά θεατρικά κείμενα της τελευταίας 40ετίας. Πρόκειται κατά βάση για έναν μονόλογο, τον οποίον έφερε εις πέρας (πρώτη) η σύζυγος τού συγγραφέα και ηθοποιός Arlette Bauman υποδυόμενη την Ξανθίππη. Όπως διαβάζω στο site του ίδιου του συγγραφέα, σκηνοθέτη και πολιτικού ακτιβιστή: «Η γυναίκα του Σωκράτη γράφτηκε στα γαλλικά και ανέβηκε στο Παρίσι στο Theatre d' Art το 1972. Είχε πολύ θερμή υποδοχή από το κοινό και την κριτική. Παίχτηκε τέσσερις θεατρικές περιόδους. Παρουσιάστηκε στο Θέατρο των Εθνών στις Βρυξέλλες. Παίχτηκε με γεμάτα Θέατρα και με πολύ καλές κριτικές στο Βέλγιο και την Ολλανδία». Να μερικές: 
COMBAT

Παραβρέθηκε στο θάνατο ενός λάγνου, μέθυσου και μεγάλου λάτρη των εφήβων: του συζύγου της. Όμορφη και αυστηρή σαν Καρυάτιδα, με σκληρά και παγωμένα χαρακτηριστικά, με τις τρίχες σηκωμένες όπως των σκύλων των Ερινυών που ακολουθούν κατά πόδας τον Ορέστη, η Αρλέτ Μπομάν μόλις αναπνέει πάνω στην καυτή άμμο, σ’ αυτή την ίδια των Πελοποννησιακών πολέμων. [Patrick De Rosbo]

L’AURORE

Με την Αρλέτ Μπομάν κατανοούμε τέλεια τον Σωκράτη. Με την αυστηρότητα μιας γοργόνας, μιας μέγαιρας, η Ξανθίππη μάς αφηγείται, με τον τρόπο της, τη ζωή, τη δίκη και το θάνατο του Σωκράτη, του «εγωιστή», του «γερο-σάτυρου», του «γουρουνιού». Ένα κείμενο που ξαναζωντανεύει την Αθήνα, τη δημοκρατία της, έναν κόσμο που μυρίζει σκόρδο και κρασί, όπου συνυπάρχουν σοφιστές, σκλάβοι, έφηβοι και σανδαλοποιοί, ναύτες και στρατηγοί. [Dominique Samet]

CAHIERS DU THEATRE

Το ταλέντο του Δημήτρη Κολλάτου ως διανοητή και αφηγητή στην περίπτωση του Σωκράτη και της Δημοκρατίας, είναι μεγάλο. [Maurice Mercier]

«Η γυναίκα του Σωκράτη», λογικώς, θα πρέπει να έχει ανεβεί κάποιες φορές και στο ελληνικό σανίδι (μία είναι εκείνη με την Σωτηρία Λεονάρδου στον ομώνυμο ρόλο, το 2003, όπως διαπίστωσα μετά από ένα τυπικό ψάξιμο στο δίκτυο). Ως βιβλίο επίσης έχει κυκλοφορήσει σε διάφορες εκδόσεις, με πρώτη εκείνη στην Πλειάδα το 1975 (στο εξώφυλλο η Αρλέτ Μπομάν). Από αυτήν την πρώτη έκδοση μεταφέρω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα.
Η Ξανθίππη πηγαίνει να πάρει τα σαντάλια του Σωκράτη από τον παπουτσή κι αυτός μεταφέρει τις απόψεις του άνδρα της για τον Περικλή και για τον τρόπο που λειτουργεί η αθηναϊκή δημοκρατία…

«Και μη μου πείτε» λέει ο Σωκράτης «πως ρώτησε τη γνώμη σας (σ.σ. ο Περικλής) όταν πήρε τον θησαυρό των συμμάχων, χρήματα ιερά για τον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των βαρβάρων, για να χτίσει πάνω στην Ακρόπολη πολυτελείς ναούς, να θαμπώσει την Ελλάδα με την τέχνη του Φειδία, την ομορφιά των ιερών αγαλμάτων, ψεύτικη λατρεία των θεών! Κατασκευές πολυτελών κτιρίων, πανάκριβες γιορτές για τον λαουτζίκο, ψηφοθηρία με τα ιερά χρήματα του θησαυρού. Κι όταν τον κατηγόρησαν πως έκανε σπατάλες, ο αριστοκράτης που καταδέχτηκε να μιλήσει στον όχλο είπε, τι θράσος!, πως ήταν σύμφωνος να πληρώσει με δικά του χρήματα τα έργα των ναών που όλη η Ελλάδα θαύμαζε, αλλά πως θα έγραφε όταν τελείωναν τα έργα σαν αφιέρωμα: Στη θεά Αθηνά, Περικλής! Κ’ εσείς ευκολόπιστοι δεν σκεφτήκατε που θα έβρισκε τόσα χρήματα, ξεσηκωθήκατε φωνάζοντας: Όχι! ποτέ, η πόλη θα πληρώσει, τ’ όνομά μας θα χαραχτεί! Φυσικά, πριν από τη συγκέντρωση στη βουλή, οι άνθρωποί του σας είχαν μιλήσει για το κέρδος του λαού απ’ τα έργα. Δεν σταμάταγαν να σας γεμίζουν το κεφάλι με την ιδέα ότι θα ’χετε δουλειά για πολλά χρόνια.

Το μόνο πράγμα που ξέχασε να σας πει(…). Δεν σας είπε, Αθηναίοι, ότι την εργασία, το ψωμί και το λάδι του σπιτιού σας θα το πληρώσετε με το αίμα σας. Δεν σας είπε, ότι ο πόλεμος με τη Σπάρτη δε θ’ αργούσε ν’ αρχίσει και ότι θα κρατούσε χρόνια. Και γιατί αυτός ο πόλεμος; Εάν οι Σπαρτιάτες ήταν από πάντα αρχηγοί της Ελλάδας, γιατί έπρεπε να τους το αμφισβητήσουμε; Αλλά για την ομορφιά της Ασπασίας, όπως λέει ο Αριστοφάνης, για τους καλλίγραμμους γλουτούς της, ο αρχηγός σας κήρυξε τον πόλεμο με μια χειρονομία που τη θεωρήσατε ανώδυνη: τον οικονομικό αποκλεισμό της Βοιωτίας. Να πεθάνει δηλαδή η υπόλοιπη Ελλάδα από την πείνα.(…)

Και τι ετοιμάζεστε να κάνετε τώρα; Να αντικαταστήσετε τον νεκρό (σ.σ. ο Περικλής μόλις έχει πεθάνει εξαιτίας του λοιμού της Αθήνας) με τον Κλέωνα, τον βυρσοδέψη. Άνθρωπο του λαού αυτή τη φορά, αγροίκο όπως κ’ εσείς, σκληρή καρδιά σαν τα χέρια του. Έτσι, πιστεύετε πως δεν θα χάσετε τα προνόμια που σας έχει δώσει ο Περικλής. Τίμημα για την αγορά της ελεύθερης θέλησής σας. Θέλετε να συνεχίσετε να παίρνετε τα χρήματα που το Σύνταγμα σάς δίνει για να λαβαίνετε μέρος στις εργασίες της βουλής. Να έχετε ψήφο για τα κοινά. Αφεντικά στις τύχες της Δημοκρατίας. Να ψηφίζετε χωρίς να ξέρετε ποιο είναι το δίκαιο, αλλά επηρεασμένοι πάντα απ’ αυτούς που σας διοικούν. Τον Περικλή χτες, τον Κλέωνα σήμερα, τον Αλκιβιάδη αύριο. Φοβάστε ότι θα χάσετε τα χρήματα που εισπράττετε για τις διοικητικές θέσεις, που κατέχετε χωρίς κανένα προσόν. Στρατιώτης σήμερα, στρατηγός αύριο, υπόδικος χτες, δικαστής σήμερα. Θέλετε να συνεχίζετε να παίρνετε μέρος στο λαϊκό δικαστήριο, όχι για ν’ αποδώσετε δικαιοσύνη, αλλά για τα χρήματα που παίρνετε και τα δώρα που σας φέρνουν. Καταδικάζετε τους πλούσιους και τους σοφούς και εκδικείστε έτσι αυτούς που περιφρονούν την αγραμματοσύνη σας. Τρέμετε στην ιδέα πως θα χάσετε τα χρήματα που η Δημοκρατία σας δίνει για να πάτε στο θέατρο. Το δώρο του Περικλή, να σας πληρώνει, για ν’ ακούτε τα παραμύθια των τραγωδών για τους θεούς και τους ήρωες που παντρεύονται και αλληλοσκοτώνονται. Και βραβεύετε τους ποιητές, που σας κολάκεψαν πιο επιδέξια με την τέχνη του λόγου, που σας διασκέδασαν καλύτερα την ψυχή σας με το χορό και τη μουσική. Τους γεμίζετε τιμές, αντί να τους οδηγήσετε –τον Αισχύλο σας, το Σοφοκλή κι αυτόν ακόμα τον Ευριπίδη σας– έξω απ’ τα τείχη της πόλης».(…)