ο LLUIS LLACH… πατάει Ελλάδα

Για τον καταλανό τροβαδούρο Lluís Llach έχω γράψει ελάχιστα πράγματα στο δισκορυχείον. Και τώρα ελάχιστα θα πω, παρότι θα μπορούσα να πω πολλά, επιλέγοντας να γράψω ό,τι τον συσχετίζει με την Ελλάδα.

Το πρώτο LP του Καταλανού που γνωρίζω με ελληνικό ενδιαφέρον είναι το “Í Si Canto Tríst…” [Movieplay S-32.523, 1974]. Εκεί ακούγεται η σύνθεση “Vaixell de Grècia” (Καράβι της Ελλάδας) μία μπαλάντα με ωραία μεσογειακή μελωδία σε… θεοδωρακικό κλίμα!
Ο Llach παραλληλίζει τις δικτατορίες σε Ελλάδα και Ισπανία, οραματιζόμενος μία κοινή πορεία για τους λαούς των δύο χωρών («Καράβι που κλαις, σαν το δικό μου καράβι/ που φέρνεις μαζί σου τον ίδιο πόνο και δάκρυ/ μη σε βυθίσει η βροντή, της Ελλάδας καράβι/ φούσκωσε τα πανιά, να πάμε στο ίδιο λιμάνι»). 

Ακολούθησε, την επόμενη χρονιά (1975) το “Viatge a Ítaca” [Movieplay 17.0710/8]. Το «Ταξίδι στην Ιθάκη» περιλαμβάνει στην πρώτη του πλευρά το κομμάτι “Ítaca”, που δεν είναι άλλο από την μελοποίηση της Ιθάκης του Καβάφη.
Ο Llach τραγουδά τους καβαφικούς στίχους, βασισμένος στη μετάφραση του καταλανού ποιητή Carles Riba, και, εν αντιθέσει με πολλούς έλληνες συναδέλφους του, κατορθώνει να δώσει στην «πλευρά» το βάρος που της αξίζει. Χωρισμένη σε τρία μέρη η «Ιθάκη», αντιστοιχεί σε τρία διαφορετικά μελοποιητικά μέρη. Έχοντας στα υπέρ την πλούσια βαρύτονη φωνή του, την άνεσή του στη μελωδία και στις κάπως σύνθετες αρμονικές δομές, όπως και την γεμάτη (ανά φάσεις) ενορχήστρωση του Manuel Camp (πιανίστας, οργανίστας, τραγουδιστής κ.λπ. σ’ ένα από τα καλύτερα fusion/prog συγκροτήματα της χώρας, και της εποχής, τους Fusioon), ο Lluís Llach μπαίνει στα βαθειά, βγαίνοντας δίχως να βραχεί. 
Το αριστούργημα, πάντως, του δίσκου είναι το “Abril 74”, γραμμένο και αφιερωμένο στη γειτονική πορτογαλική Επανάσταση των Γαρυφάλλων. Το τραγούδι είναι ανατριχιαστικό, και όποτε ή όπως και να το ακούσεις θα πλημμυρίζει η ψυχή σου από τον παλμό και τη συντροφικότητα που απαιτούν οι… αποτελεσματικοί πολιτικοί αγώνες. 

Δύο χρόνια αργότερα (1977) ο Lluís Llach κυκλοφορεί το άλμπουμ “Campanades A Morts” [Movieplay 17.0915/8] κι εκεί περιλαμβάνει ένα ακόμη ποίημα του Καβάφη, το “A la taverna del mar”, που δεν είναι άλλο από το «Ένας Γέρος» (προσαρμοσμένο στην καταλανική από τον αυτόχειρα ποιητή Gabriel Ferrater).
Εντυπωσιακή μελοποίηση. Και αναφέρομαι σε μελοποίηση όχι σε ανερμάτιστα… περιβάλλοντα. Ο άνθρωπος βάζει γυαλιά στα 9/10 των ελλήνων συνθετών που επιχείρησαν κάτι ανάλογο στο χώρο του πιο popular τραγουδιού (δεν θέλω να αναφερθώ στις «κλασικές» καβαφικές μελοποιήσεις τύπου Δημήτρη Μητρόπουλου κ.λπ.). Ιδίως οι νεότεροι/ες (αλλά και κάτι σιτεμένοι/ες) να ψάξουν να το ακούσουν, για να πάρουν ή να ξαναπάρουν μαθήματα γύρω από το πώς αντιμετωπίζεται ο Αλεξανδρινός. Φωνή μεγάλης κλάσης, πιάνο (από τον ίδιον) κι ένα, απλώς, σπάνιο τραγούδι.

Την επόμενη χρονιά (1978) ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου στο φερώνυμο άλμπουμ του [MINOS MSM 337] τραγουδά δύο κομμάτια του Lluís Llach, προσαρμοσμένα στη γλώσσα μας από τον Πάνο Φαλάρα (τι, πώς, που και γιατί; – δεν ξέρω). Οι ελληνικοί τίτλοι τους ήταν «Τώρα, τώρα» και «Όλα τα ’χει ο μπαξές».
Και τα δύο κομμάτια εμπεριέχονται σ’ ένα live του Lluís Llach στο Palau de la Música της Βαρκελώνης, την 13/12/1969 (πρόκειται για το δεύτερο LP του) που είχε τίτλο “Ara I Aqui” [Movieplay S-26030, 1970] και το οποίο ακούω, προσωπικώς, από μία λίγο μεταγενέστερη έκδοση [Movieplay 14.2085/5, 1973]. Το πρώτο κομμάτι, το «Τώρα, τώρα», είναι το “L’estaca” και στο live παρουσιάζεται άνευ στίχων, ενώ το δεύτερο είχε (καταλανικό) τίτλο “Domunt d’una terra”. Άρα λοιπόν τα τραγούδια, για να παρουσιαστούν σε live άλμπουμ του ’70, πρέπει να είναι παλαιότερα.
Και όντως, αφού το “L’estaca” (με στίχους) πρωτακούγεται σ’ ένα 4-track EP του 1968 [Concèntric 6075 UC], ενώ το “Domunt d’una terra” σ’ ένα 45άρι της ίδιας χρονιάς [Concèntric 45712 A]. Ας πω ακόμη πως το “L’estaca” θεωρείται από τους Ισπανούς ως ένα από τα σημαντικότερα τραγούδια τους των τελευταίων 45 χρόνων. Είναι γραμμένο στην εποχή της δικτατορίας (του Franco) κι έχει ένα ξεκάθαρο αντιφασιστικό μήνυμα (μιλά για την ανάγκη ενότητας της δράσης, που μπορεί να επιφέρει την ποθητή ελευθερία).
Οι στίχοι του Φαλάρα πιάνουν το πνεύμα του άσματος («όπως και να ’ναι τούτη η γη/ θα ’μαι στην πρώτη τη γραμμή/ όπως και τώρα, τώρα, τώρα/ που είναι δίσεκτοι καιροί») και ακούστηκαν πολύ εκεί προς το τέλος της δεκαετίας του ’70. Μου φαίνεται δε πως ακούγονται ακόμη…