NAT BIRCHALL δύο έξοχα άλμπουμ του βρετανού «πνευματικού» σαξοφωνίστα

Σημαντικότατη μορφή της σύγχρονης βρετανικής τζαζ σκηνής, ο σαξοφωνίστας Nat Birchall είναι ιδιαιτέρως αγαπητός και στη χώρα μας, την οποίαν έχει επισκεφθεί επανειλημμένως έχοντας προβεί και σε ηχογραφήσεις (ως γνωστόν θα πω). Ένα κι ένα άλμπουμ τού Nat Birchall, ένα καινούριο και μια επανέκδοση, θα μας απασχολήσουν στις επόμενες γραμμές...

THE NAT BIRCHALL QUARTET: The Storyteller / A musical tribute to Yusef Lateef [Jazzman, 2019]

Το πιο πρόσφατο άλμπουμ του Nat Birchall, με το κουαρτέτο του αυτή τη φορά, είναι το “The Storyteller / A musical tribute to Yusef Lateef”, που κυκλοφορεί σε CD και διπλό LP από την βρετανική εταιρεία Jazzman (ή τον Jazzman, αν προτιμάτε). Σ’ αυτό το άλμπουμ δίπλα στον Nat Birchall, που χειρίζεται ένα κάρο όργανα (τενόρο σαξόφωνο, σοπράνο, μπάσο-κλαρίνο, ζουρνά, arghul, balaphon, mbira, gunibri, πιάνο, bells, shakers, guiro) παρατάσσονται και οι Adam Fairhall πιάνο, αρμόνιο, John Ellis πιάνο, balaphon, gambra, garagab, Michael Bardon μπάσο και Andy Hay ντραμς, κρουστά, berimbau. Οπότε, κατ’ ουσίαν, μιλάμε για ένα κουιντέτο. 

Τι το ιδιαίτερο έχει το “The Storyteller”; Το λέει ο υπότιτλός του. “A musical tribute to Yusef Lateef”. Ένας φόρος τιμής, δηλαδή, στον μεγάλο αμερικανό τενόρο σαξοφωνίστα, φλαουτίστα κ.λπ. Yusef Lateef (1920-2013), μια θρυλική τζαζ προσωπικότητα που διέπρεψε σε πάλκα και δισκογραφία για πολλές δεκαετίες.

Από τα έντεκα tracks που καταγράφονται στο “The Storyteller” υπάρχουν ορισμένα που ανήκουν στον Yusef Lateef (“Ching miau”, “Morning” “Brother John”), αλλά που τα διασκεύασε ο Lateef στους δίσκους του (“Love theme from Spartacus”, “Ringo oiwake”) και άλλα που αποτελούν συνθέσεις τού Birchall και που μπορεί να μην γράφτηκαν όλες πάνω στα μοτίβα του Lateef ή υπό την επιρροή του, αλλά μετατράπηκαν σε τέτοιες (σε not unlike-Lateef συνθέσεις), για τις ανάγκες του CD.

Το παίξιμο και η γενικότερη διαμόρφωση είναι εντυπωσιακά. Ο Birchall δημιουργεί μοναδικές τζαζ καταστάσεις, απολύτως spiritual, παρουσιάζοντας μία πλήρη «πινακοθήκη» μελωδιών και ρυθμών (πέραν των στάνταρντ 4/4 υπάρχουν και διάφορα μονά μέτρα), δίνοντας στο άκουσμα ένα υπερβατικό άνοιγμα.

Συντελούν προς αυτό όλοι οι μουσικοί, μέσω των πολλών και ποικίλων οργάνων, που χειρίζονται (πνευστών και κρουστών βασικά απ’ όλον τον κόσμο). Όργανα δικά μας, της περιοχής μας εννοώ, σαν τον ζουρνά, και ακόμη mbira από την Ζιμπάμπουε, balaphon από το Μάλι, arghul από την Αίγυπτο, gunibri από το Μαρόκο κ.λπ., τα οποία «δένονται» μοναδικά, με αποτέλεσμα μιαν ethnic-jazz πανδαισία.

Σπουδαίο άλμπουμ, που συντηρεί με τον καλύτερο τρόπο τον μύθο που έχει φτιάξει σ’ ένα intellectual τζαζ κύκλωμα ο Nat Birchall.

NAT BIRCHALL QUINTET: Live in Larissa [parafono records, 2019]

Το “Live in Larissa” του Nat Birchall Quintet είναι ένα εκπληκτικό spiritual jazz άλμπουμ. Ηχογραφήθηκε στο Duende Jazz Bar της Λάρισας, στις 11-12 Μαΐου 2013 και τυπώθηκε για πρώτη φορά σε 2LP την επόμενη χρονιά (2014) από την εταιρεία του Birchall, την Sound Soul and Spirit. Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια το “Live in Larissa” απόκτησε τεράστια φήμη μεταξύ των jazzheads. Ο δίσκος, το double LP, εξαντλήθηκε στο πι και φι, με αποτέλεσμα σήμερα να πουλιέται στο discogs (όταν και άμα εντοπιστεί κάποια κόπια) σε πολύ υψηλές τιμές (έχει φύγει  από 90 έως και 180 ευρώ). Επειδή όμως η μουσική είναι για να την αγοράζει και να την ακούει ο κόσμος και με τιμές που να μπορεί να πληρωθούν το “Live in Larissa” ξανατυπώθηκε από την νεοσυσταθείσα parafono records (label των Κώστα Βουλτσίδη και Nat Birchall) και κυκλοφορεί ξανά σε διπλό LP, με τελείως διαφορετικό εικαστικό, πολύ ωραία χαρτιά, και με την ίδια (και καλύτερη ακόμη) απόδοση. Έκδοση κόσμημα!

Μεταφέρουμε λοιπόν, στην παρούσα ανάρτηση (με μικρές ανεπαίσθητες προσαρμογές), όσα είχαμε γράψει για το παλαιό “Live in Larissa” την 17η Ιουλίου 2014 –αφού δεν είναι δυνατόν να έχουν αλλάξει οι απόψεις μας γι’ αυτό το αριστούργημα–, παίρνοντας αφορμή από την πρόσφατη επανακυκλοφορία του.

Βλέποντας τον τίτλο τού διπλού βινυλίου “Live in Larissa/ Divine harmony in Duende Jazz Bar” [Sound Soul and Spirit, 2014] (σ.σ. ο νέος τίτλος είναι απλώς “Live in Larissa”), και κρατώντας το συγχρόνως, κάτι παθαίνω – κι ας γνώριζα πως επρόκειτο να εκδοθεί από καιρό (ανάρτηση της 28ης Ιανουαρίου 2014).

Live στη Λάρισα! Μάλιστα! Και τι live! Εξαιρετικό, υψηλής αισθητικής και τεχνικής ποιότητας, από ένα γκρουπ, το κουιντέτο του βρετανού σαξοφωνίστα Nat Birchall, σ’ ένα κλαμπ (ή μπαρ) του… κάμπου, που έγραψε τη δική του μικρή ή μεγαλύτερη ιστορία στα τζαζ πράγματα του τόπου, το Duende του Κώστα Βουλτσίδη. Αξίζουν λοιπόν συγχαρητήρια, σε πρώτη φάση, σε όλους, μουσικούς, παραγωγούς και τεχνικό προσωπικό (Δημήτρης Καρπούζας, Μανώλης Ψαρρής, Νίκος Παπαθανασίου) γι’ αυτό το κατόρθωμα, που τυγχάνει να είναι (και) μία από τις πιο ουσιαστικές τζαζ εκδόσεις, που ηχογραφήθηκαν ποτέ στην χώρα μας. Ας δούμε, όμως, τις λεπτομέρειες...

Για τον Nat Birchall μπορείτε να πληροφορηθείτε από παντού στο δίκτυο, αλλά εδώ μεταφέρω λίγα λόγια από ’κείνα που δημοσιεύτηκαν στο δισκορυχείον τον προηγούμενο Γενάρη (σ.σ. τον Γενάρη του 2014)…

«Παρότι γεννημένος το 1957 –άρα... μιας κάποιας ηλικίας– ο βρετανός σαξοφωνίστας Nat Birchall δεν ήταν ευρύτερα γνωστός, μέχρι πριν λίγο καιρό. Στα πράγματα από τα mid-80s, ο Birchall φαίνεται να δισκογραφεί για πρώτη φορά μόλις το 1999 (το άλμπουμ “The Sixth Sence”), κάνοντας αισθητή την παρουσία του αρχικώς στο βρετανικό κύκλωμα δέκα χρόνια αργότερα (2009), όταν το “Akhenaten” τον έφερε για τα καλά στο προσκήνιο ενός τρόπου… spiritual jazz με ρίζες στα ιστορικά άλμπουμ του John Coltrane και του Pharoah Sanders των sixties. Το “World Without Form” [Sound Soul and Spirit, 2012] είναι το πιο πρόσφατο CD τού Nat Birchall κι αυτό που ενδυναμώνει ακόμη περισσότερο την προηγούμενη εντύπωση».

Με υλικό στηριγμένο κατά τα… τέσσερα έβδομά του στο “World Without Form” (“Divine harmony”, “Return to Ithaca”, “World without form”, “The black ark”), κατά το 1/7 στο LP “Sacred Dimension” του 2011 (“Sacred dimension”) και κατά τα 2/7 στις versions (“John Coltrane” των Bill Lee & Clifton Lee, “Journey in Satchidananda” της Alice Coltrane), ο Nat Birchall προσφέρει ένα διπλό βινύλιο (γραμμένο, βεβαίως, στη Λάρισα, στο Duende Jazz Bar, το διήμερο 11-12 Μαΐου 2013), που έρχεται να υπογραμμίσει τη διακεκριμένη θέση του (τού κουιντέτου του, τής μουσικής του) στο χώρο της spiritual jazz.

Αν και δεν είμαι σίγουρος ποιος χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον συγκεκριμένο όρο, για να περιγράψει ή να πουσάρει (γιατί «παίζει» κι αυτό) τις μουσικές του John Coltrane, του Pharoah Sanders, της Alice Coltrane, πλείστων όσων LP της Strata-East κ.λπ., εντούτοις όλοι αντιλαμβανόμαστε πως η «πνευματική τζαζ» είναι η τζαζ της… ενατένισης (εξακολουθώ να είμαι ασαφής), ένα τζαζ οδοιπορικό free και world στοιχείων (κυρίως της afro πτέρυγας) συχνά ψυχεδελικής κατεύθυνσης-αφήγησης, που μπορεί να είχε (δηλαδή είχε) πολιτικο-φυλετικό περιεχόμενο στα sixties και τα early seventies, και που σήμερα εξακολουθεί να συγκινεί νέους και λιγότερο νέους μουσικούς οπουδήποτε στον κόσμο (νομίζω πως τώρα κάπως «έπιασα» το νόημα).

Ο Birchall είναι, λοιπόν, ένας από τους Ευρωπαίους που διακονούν τη φόρμα και το ήθος της spiritual jazz στις μέρες μας, κάτι το οποίον διαπιστώνεται αμέσως (και) από το παρόν live στη Λάρισα. Με τον ίδιον σε τενόρο, σοπράνο και κρουστά, τον Adam Fairhall στο πιάνο, τον Corey Mwamba σε βιμπράφωνο και κρουστά, τον Nick Blacka στο μπάσο και τον Paul Hession στα ντραμς και φυσικά με όλην αυτή την ομάδα «τοποθετημένη» στη σκηνή ενός κλαμπ/μπαρ όπως το Duende (δεν πρόλαβα να πάω, έχω όμως περιγραφές και εικόνες από το YouTube και αλλού), το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να ήταν κάτι λιγότερο από αυτό που ακούμε. Ένα set πηγαίας και «τριπάτης» jazz, με παιξίματα και ατμόσφαιρα βγαλμένη κατ’ ευθείαν από την κλασική εποχή του είδους.

Για τα tracks του “World Without Form” έχω γράψει και παλαιότερα… έχω γράψει δηλαδή για τα αργά και νωχελικά tempi τους που σε παρασύρουν προς το «άγνωστο», για τα εσωτερικής έντασης παιξίματα, για τους «χαμένους» σαξοφωνισμούς που ακούγονται κάπως σαν προσευχές μέσα στο psych-haunted περιβάλλον. Όλα τούτα ισχύουν στο πολλαπλάσιο στις εκδοχές τους στο “Live in Larissa”, όχι μόνον γιατί οι διάρκειες είναι μεγαλύτερες, αλλά και γιατί το συγκρότημα παίζει με απαράμιλλη προσήλωση (τα βίντεο στο YouTube μαρτυρούν γι’ αυτό), ταγμένο λες σε κάποια «υπηρεσία». Ειδικώς το “Return to Ithaca” είναι από μόνο του ένα έπος. Ο μελωδικές εκρήξεις του Birchall στο σοπράνο, τα tribal προπετάσματα του Corey Mwamba στα vibes, τα πιανιστικά γεμίσματα του Fairhall, το rhythm section των Blacka/Hession, άπαντα λειτουργούν στην εντέλεια. Φοβερό track, «οδηγός» για κάποιον που θέλει να αντιληφθεί τι εστί σύγχρονη “spiritual jazz”.

Μα και στις δύο διασκευές τo κουιντέτο τού Nat Birchall δεν φαίνεται να χαμπαριάζει. Το “John Coltrane” των Bill Lee (πατέρας του Spike Lee) & Clifton Lee, από το 2LP των Clifford Jordan Quartet “Glass Bead Game” [Strata-East, 1974] είναι βούτυρο στο ψωμί για τους Βρετανούς. Όχι μόνο γιατί μετατρέπουν μία σχεδόν 7λεπτη «προσευχή» σε 17λεπτη, δίχως να το αντιλαμβάνεσαι (είναι η πρώτη από τις τέσσερις πλευρές του 2LP), αλλά κυρίως γιατί βασισμένοι (και αυτοί) σε μια ακρογωνιαία μπασογραμμή (ο ίδιος ο Bill Lee έπαιζε στο πρωτότυπο) δίνουν την αληθινή δική τους άποψη για την «προσευχή», με τον Birchall να αριστεύει στο τενόρο και με τους υπολοίπους να ακολουθούν κατά πόδας.

Ακόμη και στο πασίγνωστο “Journey in Satchidananda” της Alice Coltrane από το φερώνυμο LP της στην Impulse!, ο Birchall έχει τον τρόπο να αναδείξει ένα κλασικό indo / jazz / psych track από το 1971 (από το οποίον δεν απέλειπε το «πνεύμα»), προσθέτοντας νέες ενορχηστρωτικές (και σολιστικές) διαστάσεις (η μισή και πλέον Side C). Το tempo μπορεί να παραμένει υπνωτικό, όμως ο Birchall, στην διπλάσια διάρκεια αποδεικνύεται μεγάλος μάστορας. Το “World without form”, που κλείνει την πλευρά αθροίζει το «πνεύμα» στην «ελευθερία», με το αποτέλεσμα να είναι γενικώς… απερίγραπτο.

Το “Black ark”, ένα από τα ωραιότερα track του “World Without Form” CD είναι και εδώ το ίδιο ή και περισσότερο απολαυστικό (καταλαμβάνει την μισή Side D), με τους πέντε μουσικούς σε ομαδικό ή κατά μόνας ρόλο να επιδεικνύουν χαρακτήρα. Κομμάτι που δομείται σε κλασικό Α-Β-Α, έχει ένα εντυπωσιακό «Β» μέρος με επιμέρους soli και rhythm section για σεμινάριο. Το έσχατο “Sacred dimension” μοιάζει ιδανικό για κλείσιμο, αφού συνυπάρχουν σ’ αυτό οι βασικές διαστάσεις του Nat Birchall Quintet. Ένα μελωδικό «πρόγραμμα» από την μια μεριά και μια ελευθερία κινήσεων από την άλλη.

Προσπαθώ να θυμηθώ, αν υπάρχει σημαντικότερο «ξένο» live ηχογραφημένο στην Ελλάδα από το “Live in Larissa” του Nat Birchall. Το αποκλείω...

Επαφή: www.parafono.com