10 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Από την εποχή του Πρωταγόρα (5^ος αιώνας π.Χ) η ελευθερία της έκφρασης έχει εχθρούς και η λογοκρισία, συχνά, σύμμαχό της την πυρά. Από τότε κιόλας, εννοούμε, η φωτιά αποτελεί το πιο πρόδηλο μέσο εξευτελισμού και αφανισμού του βιβλίου, κάτι που συμβαίνει και στον καιρό μας – δυόμισι χιλιάδες χρόνια αργότερα (θυμόμαστε την περίπτωση του «Μ^ν» του Μίμη Ανδρουλάκη το 1999-2000).

Στη σύγχρονη Ελλάδα, ας την προσδιορίσουμε έτσι, στην Ελλάδα των τελευταίων 150 ετών δηλαδή, είναι πολλές οι περιπτώσεις δίωξης βιβλίων – όλοι μας γνωρίζουμε, φερ’ ειπείν, τις περιπέτειες του μυθιστορήματος του Εμμανουήλ Ροΐδη «Πάπισσα Ιωάννα» (1866) ή τις ανάλογες των βιβλίων του Νίκου Καζαντζάκη («Ασκητική», «Ο Καπετάν Μιχάλης», «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», «Ο Τελευταίος Πειρασμός»), στις οποίες (περιπέτειες) πρωτεύοντα αρνητικό ρόλο είχε η Εκκλησία.

Πρέπει να πούμε πως η έννοια «απαγόρευση» στο βιβλίο παίρνει πολλές και διαφορετικές μορφές μέσα στα χρόνια. Μιλάμε για συνολική δικαστική απαγόρευση και περαιτέρω για δήμευση και καταστροφή των αντιτύπων, για επιμέρους διώξεις, που αφορούν στις ανώμαλες πολιτικά εποχές (βασικά στις δικτατορίες του Μεταξά και των συνταγματαρχών), για περιστασιακές αναστατώσεις υποκινούμενες από «κύκλους» (θρησκευτικούς, εθνικιστικούς κ.λπ.), για λογοκριτικές επεμβάσεις, που αφορούν σε συγκεκριμένα κεφάλαια και παραγράφους βιβλίων κ.ο.κ.

Απ’ αυτή τη θλιβερή ιστορία, της εκδοτικής ανελευθερίας, επιλέγουμε να σχολιάσουμε 10 βιβλία, που κυκλοφόρησαν με εμπόδια στη χώρα τα τελευταία 90 χρόνια και που γνώρισαν σε μεγάλο ή μεγαλύτερο βαθμό τη μήνι των ελέω Θεού «προστατών» μας.

1. ΘΕΜΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ: Άγιον Όρος / Οι Άγιοι Χωρίς Μάσκα [χ.ε., Αθήνα 1933]

Ένας από τους λίγους «αγίους» των νεότερων ελληνικών γραμμάτων, ο Θέμος Κορνάρος (1907-1970) υπήρξε από τους λογοτέχνες που γνώρισαν από νωρίς τη βία της εξουσίας (και στο σώμα του και στο έργο του). Γράφει για ’κείνον ο Μάρκος Αυγέρης (από το βιβλίο τού Λεωνίδα Χρηστάκη «Θέμος Κορνάρος, Χειρόγραφα και άλλα τεκμήρια» στις εκδόσεις Χρόνος, το 1974):

«Ο Κορνάρος ήταν ένας κοινωνικός αγωνιστής, που από πολύ νωρίς είχε ενταχθεί στην προοδευτική κοινωνική κίνηση και είχε προσφέρει σ’ αυτή όλη του τη δραστηριότητα, όχι μόνο με την πνευματική εργασία του και τα συγγράμματά του, αλλά και την πολιτική δράση του γνωρίζοντας όλους τους διωγμούς, εξορίες και φυλακίσεις πολυχρόνιες. Καταδιώχτηκε όχι μόνο από το φασιστικό καταχτητή, που τον έκλεισε στο Χαϊδάρι, παρά και από τις ελληνικές αρχές, προσφέροντας πάντα τη θυσία του αδίσταχτα κι αδιαμαρτύρητα, πάντα με σεμνότητα, χωρίς καύχηση και χωρίς ιδιοτέλεια. Πρόσφερε τα πάντα χωρίς να λυγίσει ποτέ στην πίστη του και χωρίς να φειδωλευτεί τις ταλαιπωρίες και την προσωπική του άνεση, την προσωπική του ασφάλεια και την οικογενειακή του ειρήνη. Αλλά ποιος θα βρεθεί να δικαιώσει αυτή την αδέκαστη και όλη συνέπεια ζωή του; Στο πρόσωπό του, απάνω και από το συγγραφέα, τιμούμε εδώ την ανδρική αρετή του».

Το «Άγιον Όρος/ Οι Άγιοι Χωρίς Μάσκα» κυκλοφόρησε τον Οκτώβρη του 1933 και είχε σαν αποτέλεσμα την καταδίκη και τη φυλάκιση του Θέμου Κορνάρου για… προσβολή τού θρησκευτικού αισθήματος. Ο Κορνάρος περιγράφει με σκληρό ρεαλισμό τη ζωή στο Άγιον Όρος (την καταπιεσμένη και λιγότερο καταπιεσμένη ερωτική διάθεση των μοναχών, τις δολοπλοκίες, την κατάχρηση του αλκοόλ, το μίσος προς τον συνάνθρωπο, τα βασανιστήρια και την άσκηση εξουσίας προς τους νεότερους κ.λπ.), συναντώντας την οργή των «ενάρετων» κύκλων της εποχής. Το βιβλίο εξαφανίζεται από προσώπου γης, για να κάνει κάποιες σποραδικές εκδόσεις χρόνια αργότερα.

Την ίδια τύχη είχε και ένα άλλο βιβλίο τού Κορνάρου, το «Αγύρτες και Κλέφτες στην Εξουσία» (1946), το οποίον επίσης διώχθηκε.

Η συνέχεια εδώ…

http://www.lifo.gr/print/print_feature/129028