ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ: το έργο του κορυφαίου συνθέτη, έτσι όπως διαπέρασε τις δεκαετίες – τα σάουντρακ του ’60, τα θρυλικά LP του από το ’70, τα τραγούδια του και οι απόψεις του

Οι δεκαετίες του ’60 και του ’70 ήταν οι πλέον καθοριστικές στην μουσική διαδρομή του Γιάννη Μαρκόπουλου. Μέσα σ’ αυτά τα 20 χρόνια ο Μαρκόπουλος, που ηλικιακά θα βρισκόταν από τα 21 του στα 41 του, θα παρουσίαζε το πιο αξιόλογο και αγαπητό από τον κόσμο έργο του, δίχως αυτό να σημαίνει πως και στις επόμενες δεκαετίες, από το 1980 και μετά δηλαδή, δεν θα πρότεινε, αυτός ο κορυφαίος συνθέτης-τραγουδοποιός, επίσης σημαντικά έργα.
Απλώς, μετά το 1980 το λεγόμενο «έντεχνο τραγούδι» θα περνούσε σταδιακά στο περιθώριο των μουσικών καταστάσεων στην χώρα, κάτι που δεν ήταν άμοιρο, φυσικά, και των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων.

Η δεκαετία του ’60 και ο κινηματογράφος
Η δεκαετία του ’60 τώρα, για τον Γιάννη Μαρκόπουλο σημαίνει, βασικά, κινηματογράφος. Έκανε και «κανονική», δηλαδή μη-κινηματογραφική δισκογραφία, τότε ο Μαρκόπουλος, αλλά αυτή ήταν και μικρότερη σε όγκο και όχι τόσο πολύ διαδεδομένη.
Πάντως εκείνο που είναι εντυπωσιακό, για την περίπτωσή του, και θα πρέπει να το τονίσουμε αυτό εξ αρχής, είναι πως ακόμη και από την πρώτη-πρώτη εμφάνισή του στην δισκογραφία ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα έδειχνε τον δικό του τρόπο.
Λέμε για το δισκάκι με τα τραγούδια «Η βαγιά / Το κοριτσάκι» [Fidelity, 17 Οκτ. 1960], που θα τα απέδιδε ο παντελώς άγνωστος Γιάννης Βασιλούνης. Το δεύτερο απ’ αυτά τα τραγούδια ήταν ένας αναπάντεχος συνδυασμός καλαματιανού σκοπού και του ελαφρού της εποχής, που οπωσδήποτε έδειχνε κάτι. Πως από πολύ νεαρός ο Γιάννης Μαρκόπουλος είχε στο μυαλό του αυτό το πράγμα, που θα αποδεικνυόταν κεντρικό σε όλη την μετέπειτα διαδρομή του. Τον συνδυασμό, εννοούμε, των παραδοσιακών στοιχείων με τα πιο σύγχρονα (του καιρού του) μουσικά ιδιώματα.
Έτσι, και πάνω σ’ αυτό το μοτίβο θα βάσιζε όλη την δημιουργία του ο Γιάννης Μαρκόπουλος από το 1960 μέχρι εσχάτως. Και βεβαίως μια τόσο ξεκάθαρη και συνεπή άποψη, που θα επεκτεινόταν και θα βάθαινε τα επόμενα 60 χρόνια, δεν την συναντάς εύκολα – όχι μόνον στους ομοτέχνους του, μα και στους πάσης φύσεως δημιουργούς.
Κινηματογραφική βεβαίως ήταν και η πρώτη ανάδειξη της μουσικής του Γιάννη Μαρκόπουλου, όταν μόλις στα 24 χρόνια του, το 1963, κατακτά Βραβείο Μουσικής, στην 4η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου (Θεσσαλονίκη, 16-22 Σεπτ. 1963) για τα θέματά του στην ταινία του Νίκου Κούνδουρου «Μικρές Αφροδίτες».

Η μουσική ήταν καταπληκτική, εντελώς πρωτότυπη, ηχώντας αρχέγονα, με έξοχες ενορχηστρώσεις από άσκαυλο, κρουστά, σαντούρι (Τάσος Διακογιώργης), λαούτο-κιθάρα (Γεράσιμος Μηλιαρέσης) και φλάουτο (Νίκος Ρέγκιος), κάνοντας μεγάλη εντύπωση παντού όπου προβλήθηκε η ταινία, ακόμη και στην Ιαπωνία.
Παρότι ο Μαρκόπουλος θα έγραφε σάουντρακ από το ξεκίνημα σχεδόν της διαδρομής του (1960), ήταν μετά τον θρίαμβο των «μικρών Αφροδιτών», όταν θα γίνει περιζήτητος ο ίδιος, από το κύκλωμα, ηχογραφώντας δεκάδες σάουντρακ –όλα πολύ καλά και κάποια ανεπανάληπτα–, για όλων των ειδών τις ταινίες του ελληνικού σινεμά.
Έτσι, μουσικές του Γιάννη Μαρκόπουλου ακούμε μεταξύ άλλων στις ταινίες: «Ένας Ντελικανής» (1963) σκ. Μανώλης Σκουλούδης, «Διωγμός» (1964) σκ. Γρηγόρης Γρηγορίου, «Οι Εληές» (1964) σκ. Δημήτρης Κολλάτος, «Οι Αδίστακτοι» (1965) σκ. Ντίνος Κατσουρίδης, «Η Μοίρα του Αθώου» (1965) σκ. Γρηγόρης Γρηγορίου (επίσης τιμημένη με Βραβείο Μουσικής στην 6η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, 20-26 Σεπτ. 1965), «Όχι,.. Κύριε Τζόνσον» (1965) σκ. Γρηγόρης Γρηγορίου, «Διχασμός» (1965) σκ. Ερρίκος Ανδρέου, «Κατηγορώ τους Ανθρώπους» (1966) σκ. Ντίνος Δημόπουλος, «Ο Φόβος» (1966) σκ. Κώστας Μανουσάκης, «Ο Ψαρόγιαννος» (1966) σκ. Βασίλης Μαριόλης, «Ο Θάνατος του Αλέξανδρου» (1966) σκ. Δημήτρης Κολλάτος, «Ντάμα Σπαθί» (1966) σκ. Γιώργος Σκαλενάκης, «Η 7η Μέρα της Δημιουργίας» (1966) σκ. Βασίλης Γεωργιάδης, «Κοινωνία Ώρα μηδέν» (1966) σκ. Ντίνος Δημόπουλος, “Vortex / Το Πρόσωπο της Μέδουσας” (1966-1970) σκ. Νίκος Κούνδουρος, «Εκείνος κι Εκείνη» (1967) σκ. Ερρίκος Ανδρέου, «Το πιο Λαμπρό Αστέρι» (1967) σκ. Κώστας Καραγιάννης και «Επιχείρησις Απόλλων» (1968) σκ. Γιώργος Σκαλενάκης.
Από τους τίτλους και μόνον αντιλαμβάνεσαι αμέσως την κινηματογραφική διάσταση του έργου του Γιάννη Μαρκόπουλου, που πέρα από τις έξοχες γενικώς μουσικές περιλάμβανε και κάμποσα αθάνατα τραγούδια. Ας θυμίσουμε και ορισμένα από αυτά:
«Ποιος δρόμος είναι ανοικτός...» σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου από το σάουντρακ της ταινίας «Οι Αδίστακτοι», με Στέλιο Καζαντζίδη, Νίκο Κούρκουλο και Μαρινέλλα (συγκλονιστικό τραγούδι αυτό!), «Πέρα από τη θάλασσα» σε στίχους Ερρίκου Θαλασσινού από την ταινία «Κατηγορώ τους Ανθρώπους», με την Βίκυ Μοσχολιού, «Τα παλληκάρια» σε στίχους Άκου Δασκαλόπουλου από την ταινία «Όχι,.. Κύριε Τζόνσον», με την Μαρινέλλα, το θρυλικό «Ζαβαρα-κατρα-νέμια» από το σάουντρακ της ταινίας «Επιχείρησις Απόλλων» (τραγουδούσε ο ίδιος ο Μαρκόπουλος), ενώ αλησμόνητα μένουν και πολλά κινηματογραφικά θέματά του, όπως, για παράδειγμα, η επένδυση της τελευταίας σκηνής από τον «Φόβο» (επίσης συγκλονιστική μουσική!) και άλλα διάφορα.
Να πούμε, επίσης, πως αρκετά απ’ αυτά τα σάουντρακ τυπώθηκαν σε δίσκους 45 στροφών και σε LP, στην εποχής τους, σε χρόνο πρώτο –πολλά εξ αυτών είναι σήμερα σκληρά collector’s items–, ενώ κάποια άλλα θα κυκλοφορούσαν κατόπιν εορτής, στις επόμενες δεκαετίες.

Θυμόμαστε, έτσι, το απίστευτα σπάνιο LP της Philips από το 1966, με την «προχωρημένη» μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου για την ταινία του Δημήτρη Κολλάτου «Ο Θάνατος του Αλέξανδρου», το LP «12 Λαϊκά Σχήματα» [Philips, 1965], που αποτελούσε το σάουντρακ τού «Όχι,.. Κύριε Τζόνσον», τα δισκάκια με τις μουσικές από τον «Ψαρόγιαννο» και την «Ντάμα Σπαθί» και άλλα διάφορα.
Γενικώς, ο Γιάννης Μαρκόπουλος είναι ένας καλά ντοκουμενταρισμένος κινηματογραφικός συνθέτης, σε σχέση με άλλους συναδέλφους του – αν και η απουσία του σάουντρακ του «Φόβου», από την δισκογραφία, θα είναι πάντα η πιο μεγάλη «τρύπα». Όπως είχε πει και ο ίδιος ο συνθέτης, για τις μουσικές του στο σινεμά (από το gatefold του σχετικού LP του, στην MINOS, το 1988):
«Πολλές από τις ταινίες του Ελληνικού Κινηματογράφου μου έδωσαν την ευκαιρία να πειραματιστώ πάνω στην ηχητική μπάντα και να ξεκαθαρίσω, στην πράξη πλέον, διάφορα θέματα που αφορούν τις σχέσεις εικόνας και ήχου και τον ρόλο του τραγουδιού ή τον ρόλο του χορού μέσα στο φιλμ, σαν ανεξάρτητα στοιχεία από το σενάριο, τη σκηνοθεσία, τις πλοκές, τον μύθο και την εποχή.(...) Διατηρώ στη μνήμη μου τα περίφημα ξενύχτια στα στούντιο, με το χρονόμετρο στο ένα χέρι και με τ’ άλλο να διευθύνω την ορχήστρα, ενώ τα μάτια ήταν καρφωμένα στην οθόνη, για τις αλλαγές και τους ιδιαίτερους τονισμούς. Ήταν η εποχή που είχαμε όλοι διαβάσει τις αναλύσεις του Αϊζενστάιν για τον Προκόφιεφ και την μουσική, στα περίφημα φιλμ του πρώτου Αλέξανδρος Νιέφσκυ και Ιβάν ο Τρομερός. Φευγαλέες επιρροές, που τις έσβηνε ο ρεαλισμός της εποχής και η κινηματογραφική κουλτούρα του Ιταλικού και Αμερικανικού Κινηματογράφου, που φιγουράριζε στις αίθουσες πρώτης προβολής».
Σε όλα αυτά τα σάουντρακ ο Γιάννης Μαρκόπουλος δεν παύει να εμπνέεται από την παράδοση και βεβαίως από το σύγχρονό του λαϊκό και «έντεχνο» τραγούδι (οι «τουριστικές» μουσικές του είναι επίσης απολαυστικές), οπωσδήποτε από το ροκ, στις διάφορες εκφάνσεις του (ακόμη και τις ψυχεδελικές) και βεβαίως από την avant-garde. Εδώ καθοριστική θα απέβαινε η γνωριμία του με τον Γιάννη Χρήστου. Όπως είχε πει ο ίδιος ο Γιάννης Μαρκόπουλος, σε μια συνέντευξή του στο περιοδικό «Μουσική» (τεύχος #46, Σεπτέμβρης ’81), στον Γιώργο Κυριαζίδη:
«Εκτιμούσα πάρα πολύ τον Γιάννη Χρήστου. Βοήθησε πάρα πολύ τη σκέψη και το όποιο ταλέντο μου με την κουβέντα του και με την αγάπη του στα πράγματα. Με τον Χρήστου με γνώρισε ο περίφημος μουσικός της Κρατικής Ορχήστρας, ο Ανδρέας Ροδουσάκης που παίζει κοντραμπάσο. Του είχε πάει τότε, το 1966, τη μουσική μου από τον “Θάνατο του Αλέξανδρου”, μουσική για το φιλμ του Δημήτρη Κολλάτου. Γνωριστήκαμε και ταξιδέψαμε μαζί στην Κρήτη. Εκείνη την εποχή τού είχα δείξει και μερικά τραγούδια μου, μεταξύ των οποίων και το “Ζάβαρα-κατρανέμια”, το οποίο ανήκει στον κύκλο “Ιδού ο Νυμφίος” (σ.σ. έργο βασισμένο σε κείμενα του Κ.Χ. Μύρη, που ξεκίνησε να συντίθεται το 1966 και με τα τραγούδια του να ακούγονται λίγο αργότερα στο “Χρονικό”)».
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/music/giannis-markopoylos-ergo-toy-koryfaioy-syntheti-etsi-opos-diaperase-tis-dekaeties