φοιτητική δύναμη

Είναι λογικό να υποθέσεις πως κάποια αναγνώσματα, κάποια βιβλία, θα έπαιξαν ένα ρόλο (μικρό ή μεγαλύτερο) στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, τέτοιες ημέρες πριν από 43 χρόνια. 

Εξώφυλλο: Ηρώ Κανακάκη

Τα βιβλία, έχουν άλλο εκτόπισμα από εκείνο των τραγουδιών για παράδειγμα – που είναι πιο άμεσα (τα τραγούδια), συσπειρώνοντας στο πι και φι τα πλήθη. Ο έντυπος λόγος δρα σε άλλους ρυθμούς, ως γνωστόν, σκάβει σε μεγαλύτερο βάθος (και βάθος χρόνου), φτιάχνοντας εν τέλει όλο εκείνο το θεωρητικό υπόβαθρο, που θα μπορέσει να μετατρέψει, στη δεδομένη στιγμή, τη θεωρία σε πράξη. Ή τουλάχιστον να βοηθήσει προς τη μετάβαση.
Η Φοιτητική Δύναμη [Αρμός] ήταν λοιπόν ένα από αυτά τα βιβλία, που κυκλοφόρησαν μέσα στο ’73 και, οπωσδήποτε, πριν από τον Νοέμβρη εκείνης της χρονιάς.

Το βιβλίο αποτελούσε μετάφραση (αν και όχι ολόκληρη) τού Student Power, που είχε κυκλοφορήσει το 1969 στη Βρετανία (και αλλαχού) από τις εκδόσεις Penguin Books (σε επιμέλεια των Alexander Cockburn & Robin Blackburn), με κείμενα διαφόρων γύρω από το φοιτητικό ζήτημα. Ανάμεσα στους «διαφόρους» οι πολύ γνωστοί Herbert Marcuse και Daniel Cohn-Bendit, όπως και οι λιγότερο γνωστοί (ή μάλλον άγνωστοί) Gareth Stedman Jones, David Adelstein, Linda Tinkham, Tom Fawthrop, Tom Nairn & Jin Singh-Sandhu, David Widgery και David Triesman – οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν ή φοιτητές / φοιτήτριες ή χαμηλό διδακτικό προσωπικό σε διάφορα πανεπιστήμια κυρίως της Βρετανίας, συνεργαζόμενοι συχνά με την πολιτική επιθεώρηση New Left Review.

Δινόταν ο λόγος, λοιπόν, στους φοιτητές να μιλήσουν για τα προβλήματά τους σε μια σειρά από καλογραμμένα κείμενα, που αφορούσαν στο εκπαιδευτικό σύστημα τής Μεγάλης Βρετανίας (κυρίως).

Τα κεφάλαια της ελληνικής έκδοσης τού Student Power ήταν τα εξής:

– Η σημασία της φοιτητικής εξέγερσης

– Οι ρίζες της βρετανικής κρίσης

– Να μάθουμε το μάθημά μας

– Παιδεία ή εξετάσεις;

– Χάος στα κολλέγια τέχνης

– ΕΦΕ (Εθνική Φοιτητική Ένωση) – Το καταπραϋντικό των φοιτητών

– Η CIA και η φοιτητική πολιτική

– Γιατί κοινωνιολόγοι;

– Για την επανάσταση

Όμως, το πιο σημαντικό κεφάλαιο του βρετανικού βιβλίου, που είχε τίτλο “Students of the World Unite” και που το είχε γράψει ο φοιτητής των Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου Fred Halliday, δεν είχε μεταφραστεί στην έκδοση τού Αρμού. Γιατί, δεν ξέρω. Μπορώ να υποθέσω, αλλά δεν έχει νόημα.
Εκείνο, όμως, που έχει νόημα να πω είναι πως το κεφάλαιο αυτό τυπώθηκε ξεχωριστά στη σειρά των εκδόσεων Υδροχόος φοιτητικά (κυκλοφόρησαν δύο τόμοι – θα γράψουμε και για τους δύο) την ίδιαν εποχή. Το πρώτο αυτό βιβλίο, το 1 φοιτητικά, τυπώθηκε τον Δεκέμβριο του ’72, ενώ εντός υπάρχει παραπομπή στη Φοιτητική Δύναμη των εκδόσεων Αρμός (στην οποίαν αναγράφεται, όπως προείπαμε, ως έτος έκδοσης το «1973»). Λογικώς, τα δύο βιβλία πρέπει να μπήκαν μαζί στο τυπογραφείο, ασχέτως αν η Φοιτητική Δύναμη κυκλοφόρησε, τελικώς, πιο μετά.

Το 1 φοιτητικά/ Μελέτες – Προγράμματα – Διακηρύξεις/ Η ιστορία του φοιτητικού Συνδικαλιστικού Κινήματος σ’ όλο τον Κόσμο του Fred Halliday είναι ένα πολύ ενδιαφέρον ανάγνωσμα, που έφερνε το ελληνικό νεανικό-φοιτητικό κοινό (ή όποιο άλλο) σε επαφή με την πορεία του κινήματος στα πανεπιστήμια του κόσμου (περιοδικά τύπου Πρωτοπορία και καλά, που τα έχουν ορισμένοι αδαείς περί πολλού, ήταν απλώς… οδοντόκρεμες), καθώς εντός γινόταν λόγος για τα φοιτητικά κινήματα στην ισπανόφωνη Αμερική (Βολιβία, Παναμάς, Περού, Βενεζουέλα, Κούβα και Αργεντινή – με το μανιφέστο της Κόρδοβας), στην Ασία (Ιαπωνία-Ζενγκακούρεν, Κίνα-Πολιτιστική Επανάσταση) και βεβαίως στην Ευρώπη (Ιταλία, Ισπανία, Δυτική Γερμανία, Γαλλία).

Για να αντιληφθείτε το ύφος της γραφής του Halliday και το πώς περιέγραφε τις καταστάσεις παραθέτω ένα απόσπασμα από το κεφάλαιο για τη Δυτική Γερμανία σε σχέση με την επίσκεψη του Σάχη και την δολοφονία του φοιτητή Benno Ohnesorg την 2 Ιούνη 1967 (μια δολοφονία που ριζοσπαστικοποίησε Τέχνη και κοινωνία, βλ. την κομμούνα των Amon Düül, την Bewegung 2. Juni κ.λπ.).

«Μόλις έφυγε ο Χούμπερτ Χάμφρεϋ (σ.σ. αντιπρόεδρος των ΗΠΑ και υπερασπιστής του πολέμου στο Βιετνάμ), ο επόμενος επισκέπτης της “ελεύθερης πόλης” (σ.σ. Δυτικό Βερολίνο) ήταν ο Σάχης της Περσίας, ένας μισητός τύραννος, που καταδίωκε για πολλά χρόνια τους πέρσες φοιτητές. Υπάρχουν πολλοί εξόριστοι πέρσες φοιτητές στη Δυτική Γερμανία, που συνεργάζονταν με την SDS (σ.σ. Sozialistische Deutsche Studentenbund) αρκετό καιρό. Έτσι το ξεκίνημα της εθνικής δυτικογερμανικής φοιτητικής εξέγερσης το προκάλεσε μια εκδήλωση διεθνικής συνεργασίας. Όταν έφτασε ο Σάχης η SDS οργάνωσε μια διαμαρτυρία έξω από το κτήριο της Όπερας του Βερολίνου. Η αστυνομία επιτέθηκε απροκάλυπτα στους διαδηλωτές και δολοφόνησε ένα φοιτητή, τον Μπέννο Όνεσοργκ. Οι επιπτώσεις της δολοφονίας αυτής ήταν τεράστιες, όχι μόνο στο Δυτικό Βερολίνο αλλά και σε ολόκληρη την Ομοσπονδιακή Γερμανία. Το πτώμα του Όνεσοργκ μεταφέρθηκε στο Αμβούργο, όπου χιλιάδες φοιτητές παρακολούθησαν την κηδεία του και τον θάνατό του ακολούθησαν εκατοντάδες διαδηλώσεις σ’ ολόκληρη τη Δυτική Γερμανία.(…) Οι μαχητικοί φοιτητές της Δυτικής Γερμανίας έβλεπαν καθαρά την ενότητα και παγκοσμιότητα της καταπίεσης: η αμερικανική επίθεση στο Βιετνάμ, ο ιμπεριαλιστικός έλεγχος της Περσίας, η κτηνωδία της αστυνομίας του Δυτικού Βερολίνου, τα συστηματικά ψέματα του Τύπου που έλεγχε ο Σπρίνγκερ (σ.σ. Bild κ.λπ.), καθώς και η εκμετάλλευση των πανεπιστημίων δεν ήταν παρά οι διαφορετικές όψεις ενός ενοποιημένου κυρίαρχου φαινομένου – του καπιταλισμού».

Παρακάτω ο Halliday αναφέρεται στην απόπειρα δολοφονίας του Rudi Dutschke κ.λπ., ενώ δεν είναι λίγα κι εκείνα που γράφει για τον Γαλλικό Μάη.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως τα «πάντα» έφθαναν ως πληροφορία σ’ εκείνους που ενδιαφέρονταν να μάθουν και να διαβάσουν (το λέω επειδή διάφοροι αγαθοί ή άσχετοι νομίζουν πως ο Έλληνας δεν πληροφορείτο τίποτα εκείνη την εποχή) και πως προτάσεις όπως η… «Τα μαχητικά φοιτητικά κινήματα μπορούν μόνα τους να δράσουν σαν πολιτική πρωτοπορία σε συνθήκες υπερβολικής καταπίεσης – αυτό συνέβηκε στην Ισπανία, την Περσία, την Βραζιλία, το Μαρόκο και σε πολλές άλλες υπανάπτυκτες καπιταλιστικές χώρες»… υποδαύλιζαν κατ’ ουσίαν μιαν ανάλογη φοιτητική εξέγερση και στη χουντοκρατούμενη Ελλάδα.

Ο Τίμος Παπαδόπουλος (εκδότης του Υδροχόου) ρίχνει στην αγορά, σε σύντομο διάστημα (Μάρτης 1973) και τον δεύτερο τόμο των φοιτητικών, τα 2 φοιτητικά, που αφορούσαν αυτή τη φορά στην ελληνική περίπτωση. Ο αντιχουντικός δημοσιογράφος Μηνάς Παπάζογλου μαζεύει σε βιβλίο μια σειρά άρθρων, υπό τον τίτλο Προδομένη Νεολαία, που είχε γράψει για την εφημερίδα Τα Νέα και τα οποία είχαν δημοσιευτεί στο διάστημα 30/1-8/2 του 1973. Είναι γνωστό πως στις εφημερίδες υπήρχε εκτεταμένη… αυτολογοκρισία, αν και σε πολλές περιπτώσεις ο Παπάζογλου δεν μάσαγε τα λόγια του. Διαβάζουμε κάπου σε σχέση με την κατάντια των διορισμένων φοιτητικών διοικήσεων (σύλλογοι, ΕΦΕΕ κ.λπ.):

«Μέχρι το Γενάρη του 1972 μοναδική δραστηριότητα των συλλόγων –εκτός των χορών και των εκδρομών– είναι να πιστοποιούν ότι όλα πάνε καλά στον πανεπιστημιακό χώρο και ότι η σπουδάζουσα νεολαία βρίσκεται στο σωστό δρόμο. Έγραφε λοιπόν το επίσημο όργανο της ΕΦΕΕ λίγες μέρες πριν η πλειοψηφία των φοιτητών Νομικής, Ιατρικής, Σχολών ΕΜΠ κ.λπ. ζητήσει έντονα να εκλέξει τους αντιπροσώπους της στους φοιτητικούς συλλόγους:
“Φοιτητικοί Παλμοί της 15.1.1972: (…)Αλλά εκείνο που έχει σημασίαν είναι το πνεύμα με το οποίο αντιμετωπίζονται τα φοιτητικά θέματα, η κατανόηση που συναντάται, ο διάλογος ο οποίος διεξάγεται. Ουδέποτε άλλοτε οι σπουδασταί ηκούσθησαν με την σήμερον επιεδεικνυομένην στοργήν με την σημερινήν εγκάρδιον προσοχήν και ενδιαφέρον. Πιστεύομεν ότι δια του διαλόγου επιτυγχάνονται πολύ περισσότερα και ασφαλέστερα αποτελέσματα, από τον στείρον αρνητισμόν και τον δημαγωγικόν κομματισμόν”.

Και όμως λίγες μέρες ποροηγουμένως είχε ανακοινωθεί η υπουργική απόφαση για τα νέα προγράμματα σπουδών, χωρίς να έχει ζητήσει η Διοίκηση τις απόψεις των Συλλόγων. Απόφαση, που καταργούσε κεκτημένα δικαιώματα των φοιτητών, όπως η τρίτη εξεταστική περίοδος και η μεταφορά μεταφερομένου μαθήματος στο επόμενο έτος σπουδών. Και το κύμα έντονης διαμαρτυρίας είχε αρχίσει να φουσκώνει σε τέτοιο βαθμό στο φοιτητικό κόσμο, ώστε ο σύλλογος φοιτητών Νομικής (σ.σ. ο διορισμένος) αναγκάσθηκε να διαμαρτυρηθεί (σ.σ. ακόμη κι αυτός) λέγοντας ότι πείσθηκε “ότι οι μεταρρυθμίσεις εγένοντο νύκτα”».
Τη συνέχεια την ξέρετε…

Αν και ο Τίμος Παπαδόπουλος είχε σκοπό, όπως γράφει σ’ αυτό τον δεύτερο τόμο, να συνεχίσει τη σειρά φοιτητικά εντούτοις δεν κυκλοφόρησε ποτέ τρίτος τόμος… Ούτε τέταρτος…