ΧΑΡΗΣ ΚΑΤΣΙΜΙΧΑΣ / ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΗΒΑΙΟΣ από τους κήπους των ψιθύρων

Κάποια από τα βασικά τα διαβάζουμε στο εξώφυλλο. Καινούρια τραγούδια σε μουσικές Χάρη Κατσιμίχα, τα οποία αποδίδει ο Χρήστος Θηβαίος, με την παραγωγή του άλμπουμ να ανήκει στον Θάνο Μικρούτσικο. Λέμε για το CD «Από τους κήπους των ψιθύρων» [Ogdoo Music Group, 2019], που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό και που περιέχει μελοποιημένα ποιήματα των Γιάννη Βαρβέρη (1955-2011), Αργύρη Χιόνη (1943-2011) και Κώστα Γ. Παπαγεωργίου (γενν. το 1945).

Ποιητές της περιώνυμης «γενιάς του ’70» ο Χιόνης και ο Παπαγεωργίου, λίγο πιο κατοπινός ο Βαρβέρης (καθότι ξεκίνησε μετά τη δικτατορία) δεν είναι από αυτούς που μελοποιούνται εύκολα. (Εξάλλου ελάχιστα ποιήματα και των τριών έχουν μελοποιηθεί μέσα στα χρόνια). Έτσι, και σε πρώτη φάση, μοιάζει με τόλμημα η απόπειρα του Χάρη Κατσιμίχα να επιλέξει τα συγκεκριμένα ονόματα, προκειμένου να ντύσει τα λόγια τους με μουσικές.

Σ’ ένα δελτίο Τύπου που έλαβα μαζί με το CD υπάρχει ένα σημείωμα τού συνθέτη, που βρίσκεται μόνον εκεί (και όχι στο booklet εννοώ) και το οποίον αξίζει να το αναπαράγουμε. Γράφει ο Χ. Κατσιμίχας:

«Στα τέλη της δεκαετίας του ’60-αρχές ’70 εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα μία νέα γενιά ποιητών, που στις μέρες μας έχει πλέον καταγραφεί επίσημα σαν “η γενιά του ’70”. Σχεδόν όλοι, απ’ την αρχή κιόλας, αρνήθηκαν πεισματικά να πιάσουν το νήμα από όπου το άφησαν οι προηγούμενοι. Γύρισαν την πλάτη σε κάθε τι, που είχε σχέση με την παράδοση και έδειξαν μια σαφή προτίμηση σε πιο σκοτεινές φιγούρες (Καβάφης, Καρυωτάκης κ.λπ.) καθώς και σε Αμερικανούς ομότεχνούς τους, όντας ταυτόχρονα επηρεασμένοι από τα αριστερά και λοιπά κοινωνικά κινήματα των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και από το Μάη του ’68 στη Γαλλία. Η γραφή τους κοφτή, κάθετη και χωρίς ίχνος καλολογικού στοιχείου. Λόγος αψύς, καταγγελτικός και συχνά συνθηματολογικός. Λίγο-λίγο, όμως, οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο, και ήταν ολοφάνερο ότι αυτό το “κίνημα” θα έσβηνε κακήν κακώς εάν δε συνέβαινε κάτι κυριολεκτικά δραματικό. Και πράγματι. Αυτό το κάτι ήταν η πτώση της δικτατορίας του ’67. Και καθώς η ζωή της χώρας σταδιακά επανερχόταν στην κανονικότητα, η “γενιά του ’70” άρχισε να μην ετεροκαθορίζεται από την άχαρη και ανελέητη εξωτερική πραγματικότητα. Οι ποιητές στράφηκαν σε μία καθαρά εσωτερική αναζήτηση και άρχισαν να περιπλανιούνται στους “κήπους των ψιθύρων” (που ήταν πάντα ο φυσικός χώρος των ποιητών). Και ξαφνικά, άνθισαν! Έγραψαν ποίηση ισχυρή, ζεστή και μεστή, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τη μεγαλοσύνη ενός Ελύτη ή ενός Σεφέρη. Οι αγαπημένοι μου από αυτούς τους ποιητές είναι ο Αργύρης Χιόνης, ο Γιάννης Βαρβέρης και ο Κώστας Παπαγεωργίου (αυτοί οι τρεις υπέροχοι παραμυθάδες!). Έκανα ό,τι μπόρεσα για να τους τραγουδήσω. Ελπίζω, με όλη μου την ψυχή, να το κατάφερα».

Λοιπόν... τα κατάφερε ο Χ. Κατσιμίχας, και τα κατάφερε πολύ καλά ή και πάρα πολύ καλά (αναλόγως με τα τραγούδια). Και τα κατάφερε, επειδή δεν μελοποίησε τα ποιήματα όπως ακριβώς ήταν γραμμένα από τους ποιητές, αλλά με κάποιες αλλαγές (μετατοπίσεις λέξεων ή και φράσεων, επαναλήψεις, προσθήκες, αλλαγές λέξεων κ.λπ.). Χρησιμοποίησε, δηλαδή, διάφορα τεχνάσματα, ας τα πούμε έτσι, προκειμένου να προσαρμοστεί καλύτερα ο λόγος στα μουσικά μέτρα.

Τώρα, αν είχε το δικαίωμα να το κάνει αυτό, ο συνθέτης, δεν ξέρω. Συνήθως γίνονται τέτοιες μικροαλλαγές στα ποιήματα, όταν πρόκειται να μελοποιηθούν – αλλά υποτίθεται πως αυτές οι αλλαγές προχωρούν μέσα από την έγκριση των ποιητών. Εδώ, δεν ξέρω αν υφίσταται κάτι τέτοιο (όσον αφορά, κατά πρώτον, στους Χιόνη και Βαρβέρη που δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή). Μπορεί και να ισχύει, όμως. (Να σημειώσω, πάντως, πως οι στίχοι των ποιητών είναι αναγραμμένοι στο booklet κι έτσι ο καθείς μπορεί να δει και να διαπιστώσει τις όποιες αλλαγές – δεν κρύβεται, θέλω να πω, ο συνθέτης).

Λοιπόν, και για να το ξεκαθαρίσω. Αυτό που εγώ ακούω, εδώ, το βρίσκω τέλειο. Θέλω να πω πως, προσωπικώς, δεν ενοχλούμαι από τις αλλαγές που έχει επιχειρήσει στον ποιητικό λόγο των Χιόνη, Βαρβέρη και Παπαγεωργίου ο Χ. Κατσιμίχας, προκειμένου να γίνει τούτος πιο εύκολα μελοποιήσιμος. Καλώς συνέβη ό,τι συνέβη – γιατί το συνολικό αποτέλεσμα, δηλαδή το τελικό τραγούδι, κρίνεται ως πέρα για πέρα επιτυχές. Αυτό είναι το κριτήριο – και δεν μπορεί να υπάρχει δεύτερο, καθότι εδώ τραγούδια ακούμε και γι’ αυτά καλούμαστε να γράψουμε τη γνώμη μας. Μπράβο λοιπόν στον Χ. Κατσιμίχα, που μπορεί και προτείνει τόσο ωραίες μελοποιήσεις βασισμένες σε τόσο «δύσκολους» στίχους.

Ίσως το μεγαλύτερο μπράβο να πρέπει να το απευθύνουμε στον Χρήστο Θηβαίο – που αποδεικνύει εδώ (για μένα τουλάχιστον) πως είναι ένας πολύ αξιόλογος ερμηνευτής (δεν λέω, απλώς, τραγουδιστής). Ο Θηβαίος, ως καλός μαθητής, όπως πρέπει πάντα να είναι ο καλλιτέχνης (και όλοι μας σε ό,τι κι αν κάνουμε), βρίσκεται κάτω από την σοβαρή επίδραση του Χ. Κατσιμίχα. Τόσο πολύ, ώστε ορισμένες φορές να νομίζεις πως τα τραγούδια τα λέει όντως ένας... λίγο βραχνιασμένος Χ. Κατσιμίχας και όχι ο Χρήστος Θηβαίος! Δεν ξέρω για ποιο λόγο δεν θέλησε ο Χ. Κατσιμίχας να αποδώσει ο ίδιος τις συνθέσεις του (έτσι όπως τις ακούω μου φαίνεται ως το πλέον φυσιολογικό), όμως εκείνο που έχει νόημα να κριθεί είναι η ερμηνεία του Θηβαίου στους «κήπους των ψιθύρων» και όχι η απόφαση του Κατσιμίχα (να μην τραγουδήσει). Άψογος λοιπόν ο Θηβαίος, σ’ έναν ρόλο στον οποίον, προσωπικώς, δεν τον έχω ξανακούσει.

Όλα τα τραγούδια, και τα οκτώ, είναι πολύ καλά –και υπό την έννοια πως διαφαίνονται σε αυτά οι παλαιές ποιότητες του Χ. Κατσιμίχα–, αλλά τα «Γοητευμένοι απ’ το βυθό» (Χιόνης), «Βροχή δωματίου» (Χιόνης), «Πιάνο βυθού» (Βαρβέρης) και «Τα έπιπλα» (Παπαγεωργίου) τα ξεχωρίζω, ως κάτι παραπάνω, σε πρώτη φάση, επιμένοντας όμως πως ολάκερο το άλμπουμ στέκεται σε πολύ υψηλό επίπεδο.

[Προσωπικώς, ψιλοενοχλούμαι που δεν ακούω ντραμς στο δίσκο, τα προτιμώ από τον προγραμματισμό ασυζητητί, αλλά, ok... καταλαβαίνω].

Επαφή: www.ogdoomusicgroup.gr