SONIK 50 χρόνια ελληνικό ροκ / Κρίσεις εξ απαλών ονύχων... (υγιής υπότιτλος κατόπιν εορτής)

Από το περιορισμένο… χαρτζιλίκι που διαθέτω ένα τμήμα του πάει στα ελληνικά μουσικά (πλην των άλλων) περιοδικά. Έτσι έμαθα να κάνω από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 κι έτσι θα κάνω πάντα. Ποτέ δεν αγόραζα κάποιον τίτλο φανατικά. Ξεκίνησα με Μουσικό Εξπρές και Ποπ + Ροκ, συνέχισα με Μουσική, αργότερα προσέθεσα Ήχο & Hi-Fi, στη δεκαετία του ’90 αγόραζα το Δίφωνο, σήμερα αγοράζω τον Μετρονόμο, το Sonik, το Metal Hammer, ακόμη και το Jazz & Τζαζ τα καλοκαίρια (ίνα υποστηρίξω και το περιοδικό στο οποίο γράφω κάθε μήνα, αλλά και το περίπτερο του χωριού μου, στην Κέρκυρα). Οπωσδήποτε κάνω επιλογές. Κοιτώ τα εξώφυλλα και αναλόγως… τσιμπάω. Φυσικά, μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια έχω αγοράσει πολύ περισσότερους τίτλους (από μουσικά περιοδικά που κυκλοφόρησαν ελάχιστα τεύχη, έως και fanzines), όμως αυτοί που προανέφερα είναι κάποιοι βασικοί.

Sonik δεν αγοράζω κάθε μήνα. Αγοράζω όμως τακτικά. Διαβάζω τους νεότερους συναδέλφους, τον Καραμπεάζη, τον Συμβουλίδη, τον Τζιρίτα και όλους τους υπολοίπους, ενώ καμμιά φορά τσεκάρω χωρία του περιοδικού, τα οποία μου φαίνονται κάπως. Έχω άλλη γνώμη δηλαδή ή εντοπίζω κάποια χοντρή ανακρίβεια. Τούτο πράττω με όλα τα περιοδικά, ακόμη και με το Jazz & Τζαζ. Το να εντοπίζουμε λάθη βοηθάει όλους μας να γινόμαστε καλύτεροι. Αυτός είναι ο στόχος, και όχι να το παίξουμε πονηροί και έξυπνοι, όπως νομίζουν ορισμένοι αδαείς. Όπως επίσης έχω ξαναγράψει, πέραν των λαθών, εκείνες που βασικά κρίνονται είναι οι απόψεις. Υπάρχουν απόψεις σοβαρές, «διαβασμένες», που φανερώνουν πως αυτός που γράφει ξέρει που πατάει, έχει μελετήσει το αντικείμενό του, ενώ υπάρχουν και αστειότητες που φανερώνουν προχειρότητα, αδιαφορία κατά βάσιν για το αντικείμενο, φαντασιοπληξία κ.λπ. Τα λάθη δεν είναι όλα της ίδιας αξίας. Άλλα είναι σημαντικά, άλλα λιγότερο. Αυτό, εν πάση περιπτώσει, το κρίνει ο καθένας μόνος του. Μια χρονολογία π.χ. μπορεί να είναι από σοβαρό λάθος, μέχρι αμελητέο. Η γραφή ενός ονόματος επίσης. Μπορεί να παίζει από το σοβαρό, έως το λιγότερο σοβαρό. Δεν διανοούμαι πάντως πως μπορεί να υπάρχει αναγνώστης, ο οποίος να μην ενδιαφέρεται να διαβάσει το σωστό, εκείνο για το οποίο δεν υπάρχει αμφισβήτηση. Δηλαδή δεν μπορεί κάποιος να γράφει πως το πρώτο LP των Aphrodite’s Child είναι σε ετικέτα Philips και το δεύτερο σε ετικέτα Polydor (όταν και τα δύο είναι σε ετικέτα Mercury) και κάποιος που το διαβάζει αυτό, κι έχει τη δυνατότητα να το διορθώσει, να μην το κάνει. Πρόκειται περί σοβαρού λάθους; Αν το δεις «μόνο του» όχι. Είναι ένα απλό λάθος. Πιθανώς όμως (πιθανώς λέω) να δείχνει κάτι βαθύτερο εν σχέσει μ’ αυτόν που το κάνει. Πως δεν έχει προσέξει πολύ τα πράγματα, πως του διαφεύγουν οι λεπτομέρειες και πως μέσα σ’ ένα ευρύτερο δικό του κείμενο θα έχει κι άλλες ανάλογες ανακρίβειες, που όλες μαζί θα συγκροτούν ενδεχομένως ένα «πρόβλημα». Τα λάθη δεν διορθώνονται για να θίξουμε αυτόν που τα κάνει, ούτε για να υψώσουμε τον εαυτόν μας έναντι των άλλων. Τα λάθη διορθώνονται, γιατί δεν πρέπει να υπάρχουν. Οφείλουμε όλοι μας όταν γράφουμε να είμαστε προσεκτικοί, να διπλο-τριπλο-τσεκάρουμε τα κείμενά μας, προσφέροντας στο αναγνωστικό κοινό που μας τιμά με την επιλογή του και με τον όβολό του (μας δίνει ψωμάκι και τρώμε, ενδεχομένως – για όσους ακόμη πληρώνονται, το λέω, από τούτη τη δουλειά) ένα τέλειο προϊόν.

Περαιτέρω για τα λάθη δεν νοούνται κόντρες. Δεν υπάρχει «εγώ νομίζω έτσι». Η διόρθωση των λαθών στηρίζεται σε ντοκουμέντα, τα οποία κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Γι’ αυτό, επαναλαμβάνω, πως αυτός που γράφει για τη μουσική (αυτή μάς ενδιαφέρει εδώ), θα πρέπει να διαθέτει πρωτότυπες πηγές (βιβλία, δίσκους, περιοδικά κ.λπ.) και όχι «προφορικές μαρτυρίες» (ή μόνο «μαρτυρίες»). Ιδίως, αν κάποιος καταπιάνεται με το παρελθόν.

Έχω κάνει κι εγώ συνεντεύξεις με παλαιά πρόσωπα, που έδρασαν στα sixties, κι έχω ακούσει απίστευτα πράγματα, τα οποία αν δημοσιεύονταν θα γέλαγαν πολλοί. Είναι λογικό. Οι άνθρωποι δεν θυμούνται. Ο δημοσιογράφος, που θέλει να είναι και ερευνητής, πρέπει να μπορεί να τσεκάρει εκείνο που ακούει, να κοντράρει, και όχι ν’ ακούει σαν χάνος, κάνοντας αδιάφορες ερωτήσεις. «Πες μου τι έγινε», «και μετά τι έκανες», «και μετά που πήγες» και άλλες τέτοιες χαζομάρες, οι οποίες δεν έχουν νόημα ακόμη και όταν κάποιος θέλει να μιλήσει για μία εβδομάδα πριν! Αφήνω δηλαδή το γεγονός πως αυτές οι ερωτήσεις (χονδρικώς) θα πρέπει να είναι ήδη απαντημένες από εκείνον που ερωτά. Κάνοντας συνεντεύξεις για το παρελθόν ο δημοσιογράφος οφείλει να είναι προετοιμασμένος, έχοντας μαζί του άπαντα τα ντοκουμέντα, που θα βοηθήσουν το πρόσωπο που έχει απέναντί του να θυμηθεί. Εγώ π.χ. όταν έκανα την ιστορική (ναι!) συνέντευξη με τον Γεράσιμο Λαβράνο (ξέρω γιατί είναι «ιστορική», δεν το λέω έτσι) πήγα σπίτι του φορτωμένος με δίσκους και περιοδικά. Του έδειχνα τους Μοντέρνους Ρυθμούς, τις Εικόνες, τη Rebeta Nova, το «Χορεύετε…», μια φωτογραφία με τον Χατζιδάκι, 5-6 γαλλικά 45άρια, κουβάλαγα δισκάκια του Bob Azzam («Μουσταφάδες» και τέτοια), γνώριζα ότι τα αδέλφια του είχαν συνεργαστεί με τον Γιάννη Χρήστου –αναγκάζοντάς τον να μου μιλήσει για τον Γιάννη Χρήστου–, τέλος πάντων είχα πάει διαβασμένος, σέρνοντας μαζί μου ό,τι είχα και δεν είχα. Δεν είχα πάρει δε κανένα μαρκούτσι, ούτε καν κασετόφωνο. Μερικά λευκά φύλλα χαρτί είχα και σημείωνα, κάποια πράγματα, εκείνα τα οποία έκρινα πως θα με βοηθήσουν στη δουλειά μου, αποφασίζοντας εγώ, απ’ όσα άκουγα, ποια θα ήταν εκείνα που θα χρησιμοποιούσα στην (γραπτή) συνέντευξη, ποια θα ήταν εκείνα που θα άξιζε να πληροφορηθεί το αναγνωστικό κοινό μου. Καθώς, κάποιος άνθρωπος, σε μία κουβέντα που ανοίγει, μπορεί να σου πει και πιο προσωπικά πράγματα (τις σχέσεις του με άλλους καλλιτέχνες κ.λπ.), για τα οποία εσύ θα πρέπει να κρίνεις αν είναι προς δημοσίευση ή όχι. Όχι γιατί, αναγκαστικώς, θα σου το απαγορεύσει εκείνος, αλλά επειδή εσύ θα αποφασίσεις έτσι, για να τον «προστατεύσεις». Δεν είμαστε ούτε κουτσομπόληδες, ούτε σκανδαλοθήρες. Να δώσω ένα χοντρό παράδειγμα…

Αν σου πει κάποιος καλλιτέχνης ότι «χτυπάω ενέσεις, να, κοίτα τα χέρια μου, δεν έχω πρόβλημα αν το πεις ή δεν το πεις» εσύ, ως δημοσιογράφος, τι θα πράξεις; Θα το δημοσιεύσεις; Για μένα εκείνος που θα το δημοσιεύσει είναι κόπανος. Του παίρνεις το μαρκούτσι και του δίνεις ένα… καλάμι να πάει για ψάρεμα. Γι’ αυτό κι εγώ είμαι, γενικώς (γενικώς λέω), εναντίον των ηχογραφημένων συνεντεύξεων (επειδή μπορεί να διαρρεύσουν με κάποιο τρόπο –ο διάολος έχει πολλά ποδάρια– και ν’ ακουστούν παραέξω πράγματα, τα οποία είναι προσωπικής φύσεως και δεν αφορούν κανέναν, παρά μόνον τον… μεσημεριανό οχετό). Πολύ δε περισσότερο είμαι εναντίον της αφελούς δημοσιοποίησης μιας ηχογραφημένης συνέντευξης, επειδή πάλι μπορεί να μειωθεί ένας καλλιτέχνης, κάποιος άνθρωπος που δεν είναι περσόνα δηλαδή και δεν έχει τον ανάλογο αέρα μπροστά στο μικρόφωνο (κομπιάζει, φαφατιάζει το στόμα του, ψευδίζει, λέει συνέχεια «να ’ούμε», «λοιπόν», ή «εν τοιαύτη περιπτώσει», κάνει κατάχρηση δηλαδή φατικών στοιχείων κ.ο.κ.). Γι’ αυτό ποτέ δεν κάνω τέτοιου είδους συνεντεύξεις (με μαρκούτσι). Είμαι υπέρ των γραπτών (προς το αναγνωστικό κοινό) συνεντεύξεων, εκείνων δηλαδή όπου η ευθύνη βαρύνει 100% τον δημοσιογράφο και καθόλου τον συνεντευξιαζόμενο. Γι’ αυτό και στο Jazz & Τζαζ, όταν έχουμε συνέντευξη, την οποίαν έχω πάρει εγώ ή κάποιος άλλος συνάδελφος, γράφω πάντα «συνέντευξη στον... τάδε δημοσιογράφο». Δηλαδή η συνέντευξη δίδεται από τον καλλιτέχνη στον δημοσιογράφο, βαρύνοντας 100% τον δεύτερο. Δεν είναι συνέντευξη… τού καλλιτέχνη. Δεν την δίνει ο καλλιτέχνης. Την παίρνει ο δημοσιογράφος. Υπάρχει μεγάλη διαφορά και όποιοι την καταλαβαίνουν την κατάλαβαν.

Πάμε και λίγο στα του Sonik και στην έκδοση Μισός Αιώνας Ελληνικό Ροκ, από τα 60s στα 00s (που μοιράζεται μαζί με το τρέχον, #81, τεύχος του περιοδικού). Πρόκειται για ένα ξεχωριστό τεύχος-βιβλίο 98 σελίδων, αφιερωμένο σ’ αυτό που λέει ο τίτλος – 50 χρόνια ελληνικό ροκ. Τηλεγραφικώς θα πω κάποια πράγματα, καθότι, σε κάθε άλλη περίπτωση, θα πρέπει να γράφω μέχρι το άλλο πρωί, ερμηνεύοντας, εξηγώντας, συμπληρώνοντας, συμφωνώντας ή διαφωνώντας. Κι αυτά δεν γίνονται σ’ ένα blog. Γίνονται σ’ ένα καφενείο, σε μια face to face κουβέντα με τους ενδιαφερομένους. Είμαι δε πάντα ανοικτός για κάτι τέτοιο, παρ’ ότι τρέχω με διάφορα (όπως και όλοι μας εξάλλου).

Μία βασική παρατήρηση είναι η εξής. Στα κείμενα που αφορούν στο παρελθόν υπάρχουν προβλήματα, μικρά ή μεγαλύτερα, υπάρχουν όμως και σωστές απόψεις. Στα κείμενα που αφορούν τις καταστάσεις από το ’80 και μετά τα πράγματα είναι πιο συμμαζεμένα (αν και δεν αποφεύγεται το μπλα-μπλα). Λογικόν. Είναι πιο πρόσφατα τα γεγονότα, οι συντάκτες τα έχουν ζήσει, έχουν τους δίσκους, έχουν ακούσει πολύ (σχετική) μουσική, ok… Τι γίνεται όμως με τα κείμενα που αφορούν στο ’60 και το ’70; Ας ξεκινήσω από μερικά λάθη…

Συγχέονται οι Adams Boys με τους Play Boys (πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά συγκροτήματα). Οι ιδρυτές της Music Box δεν ήταν ο… Martin με τη Μαρίνα Grossard, αλλά ο Martin και η Marika Gessar. Το πρώτο εγχώριο μουσικό περιοδικό δεν ήταν οι Μοντέρνοι Ρυθμοί. Υπήρχαν π.χ. τα περιοδικά του Κώστα Μάνεση Μοντέρνο Τραγούδι(!) και Καινούργιο Τραγούδι ήδη από τη δεκαετία του ’40. Οι Olympians δεν ήταν το πρώτο ελληνικό συγκρότημα που τραγούδησε ποπ στη γλώσσα μας, είχαν προηγηθεί ο Σταύρος Ζώρας και ο Gino με τους Γαλαξίες. Εγώ δεν ξέρω κανέναν που να έχει δισκάκι των ULS με τραγούδι “My friends” (δεν αναφέρομαι σε promo κόπιες, που ποτέ δεν κυκλοφόρησαν στο εμπόριο – αν υπάρχουν κι αυτές). Αν κάποιος έχει αυτό το δισκάκι ας μας το δείξει, έστω και από μακριά, προκειμένου να βεβαιωθούμε ότι υπάρχει. Στους Loubogg δεν έπαιζε ο Γιώτης Κιουρ(κ)τσόγλου, αλλά ο Γιάννης Κιουρκτσόγλου. Ο Μαστοράκης δεν έκανε ποτέ ενορχηστρώσεις στους Forminx (αμφιβάλλω αν ξέρει που πέφτει το φα στο πεντάγραμμο). Η Tammy δεν ήταν η πρώτη γυναίκα σταρ της νέας σκηνής, αλλά η Ζωή Κουρούκλη. Το live του Πουλικάκου στου Ζωγράφου έγινε την 10/6/1979 και όχι το 1978. Minis είναι το γκρουπ που έπαιζε ο Σιδεράς και όχι Minies. Θαρσείν Χρει (έτσι γράφεται στους δίσκους) είναι το γκρουπ και όχι Θαρσείν Χρην (φυσικά το σωστό είναι Θαρσείν Χρη, δηλ. και το γκρουπ το έχει γράψει λάθος!), στους οποίους Θαρσείν Χρει έπαιζε ο Δημήτρης Δημητράκας και όχι ο Μιχάλης Ρακιντζής (αυτός έπαιζε στον Ηλεκτρικό Αργοναύτη). Το “Do it” σύνθεση των Αργύρη Κουλούρη και Λουκά Σιδερά προέρχεται από το 1972 και όχι από το ’73 (κι αυτό καρατσεκαρισμένο) κ.λπ.

Μια-δυο παρατηρήσεις. Σ’ ένα αφιέρωμα σε περιοδικό για το ελληνικό ροκ χρειάζονται, για να μην πω επιβάλλονται, αφαιρέσεις. Π.χ. να γράψεις για δέκα σημαντικά 45άρια των sixties, για δέκα LP και πέντε 45άρια των 70s, για δέκα LP και πέντε 45άρια των 80s κ.ο.κ. Δηλαδή το περιοδικό έπρεπε να πάρει θέση και να μην έχει μέσα τα πάντα. Δηλαδή, γιατί να υπάρχουν 35 «καλύτερα άλμπουμ» της δεκαετίας του 2000 και όχι δέκα ή και πέντε; Αυτό θα είχε ενδιαφέρον για μένα. Να δω τις προτάσεις του Sonik. Άμα μου βάζεις τα πάντα τι να δω; Φθάνουμε, όμως και σε φαιδρότητες (ζητώ συγγνώμη για τον χαρακτηρισμό, αλλά έτσι είναι), όταν γράφουμε για… μια ντουζίνα LP από τα 70s, έχουμε μέσα τους Taxi(!) και τον «Άγιο Φεβρουάριο» του Μούτση και όχι τον «Μπάλλο» του Σαββόπουλου, τους δίσκους του Θανάση Γκαϊφύλλια, το «Ζωντανοί στο Κύτταρο», τους Πελόμα Μποκιού, τα «Απέραντα Χωράφια», τα πρώτα LP της Μαρίζας Κωχ, ακόμη και τον Ηρακλή ή και τους 2002 θα έλεγα… Εντάξει. Το γούστο του καθενός και το προσωπικό κριτήριο (το είπαμε, είναι σεβαστά αυτά), αλλά εδώ μιλάμε για χοντράδες… Αλλά και στα 80s, όταν επιλέγεις 40(!) δίσκους, επιτρέπεται να ξεχνάς ή να υποτιμάς τους Φατμέ, τους Σύνδρομο και τους Scraptown; Ok, γούστα είναι αυτά. Πάμε παρακάτω, στα ακόμη πιο σημαντικά, τα οποία θα θίξω εξ απαλών ονύχων…

Το εισαγωγικό κείμενο για τα sixties του Νίκου Σβέρκου σηκώνει πολύ κουβέντα, όταν γράφει πως τα «λόγια του Μπιθικώτση είναι πιο απτά από τα λόγια των Charms», πως «όσοι φτιάχνουν μπάντες αμέσως εντάσσονται στα ‘πλουσιόπαιδα’», ότι «η όσμωση λαϊκού και παραδοσιακού είναι απλώς το προανάκρουσμα για μια εξέλιξη που ποτέ δε συνέβη», ότι «ο Μπάλλος και το Βρώμικο Ψωμί(…) αν και κυκλοφόρησαν στην Χούντα της ακραίας λογοκρισίας έφτασαν στο αποκορύφωμά τους αμέσως μετά την πτώση της», όταν γράφει για το «άθλιο αστείο του μαζικού αντιαμερικανισμού και του ‘κώδικα συμπεριφοράς του Κνίτη’» (εδώ το πράγμα χοντραίνει και άντε να μην τα πάρω…), όταν λέει πως «στη δεκαετία του ’80 βλέπουμε την πρώτη σοβαρή και εκτεταμένη άνθηση του ροκ στην Ελλάδα»… Τι μας λες ρε μεγάλε; Ξέρεις ότι τη δεκαετία του ’60 υπήρχε συγκρότημα Gold Tigers στην Κομοτηνή, Cramps στην Κατερίνη (χε-χε), Racers στην Έδεσσα, Les Eclairs στην Κόρινθο, Les Etoile στο Σιδηρόκαστρο, Τέτιγγες στην Κέρκυρα, Helen Angels(!) στην Καβάλα, Admirals στις Σέρρες, Gold Snakes στην Καρδίτσα, Black Toulips στη Λαμία και… Beatnicks στην Κωλοπετινίτσα; Ποτέ το ελληνικό ροκ δεν είχε την άνθηση που είχε στα sixties. Μόνο στη γειτονιά μου υπήρχαν 2-3 συγκροτήματα… Μία κλασική εργατική γειτονιά της Πάτρας, που δεν είχε, ούτε έχει, καμμία σχέση με «πλουσιόπαιδα».

Υπάρχουν όμως και σωστές απόψεις στο Sonik και αυτές θα πρέπει να τις σημειώσουμε με μπλε πατημένα γράμματα. Λέει κάπου ο Στυλιανός Τζιρίτας, γράφοντας για το early 70s ροκ, επί χούντας: «Το rock, ναι μεν έχει το χαρακτηρισμό του αποσαθρωτή[sic], αλλά κομμουνιστικό, άρα και αποδιοπομπαίο δεν είναι – ακριβώς επειδή έχει ελευθεριότητα, και όχι σαφή στόχο» και πιο κάτω πως «με τις φαβορίτες και τους οργασμούς δεν πέφτουν κυβερνήσεις (πόσο μάλλον αυταρχικές), οπότε το ταρακούνημα του Πολυτεχνείου και η έτσι κι αλλιώς διάβρωση της πολιτικής ιεραρχίας, συν το εσχατικό πραξικόπημα κατά της Κυπριακής κυβέρνησης, που οδήγησε στην κερκόπορτα για την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974, έφερε το τέλος για τους συνταγματάρχες». Τα κουτορνίθια να τα διαβάζουν αυτά, που νομίζουν ότι η «ψυχεδελική νεολαία» έκανε το Πολυτεχνείο και όχι η οργανωμένη Αριστερά.

Μπράβο ρε Τζιρίτα, να σε φιλήσω! Κι ας έχεις τους Taxi και όχι τους Πελόμα Μποκιού στα καλύτερα των seventies…