Στην αρχή ήταν οι πέντε προπολεμικές (κατά πάσα πιθανότητα) φωτογραφίες
τού Οδυσσέα Ελύτη (τέσσερις από τις οποίες καλοκαιρινές), που είχαν δημοσιευτεί
σε δυο παλιά περιοδικά τού Λεωνίδα Χρηστάκη, τον Κούρο (τεύχος 2, Μάης 1971)
και το Panderma (τεύχος 4, Φλεβάρης 1973). Τα υπόλοιπα ήρθαν στην πορεία. Εννοώ
το ποίημα Επέτειος από τη συλλογή Προσανατολισμοί [Πυρσός, Αθήναι 1940], η
συνέντευξη στην εφημερίδα Το Βήμα της Κυριακής, την 31 Οκτωβρίου 1965 (ανώνυμο
άρθρο και ανυπόγραφη συνέντευξη!) και, τέλος, η μελέτη τής Λιλής Ζωγράφου ο
ηλιοπότης ΕΛΥΤΗΣ [Ερμείας, Αθήνα 1971].
Ας ξεκινήσουμε με μερικά αποσπάσματα από τη συνέντευξη του
Οδυσσέα Ελύτη στο Βήμα, το 1965, που σχετίζονται με το ξεκίνημα τής διαδρομής
του…
Η συνέχεια εδώ…
Η Λιλή Ζωγράφου θεωρούσε τον Οδυσσέα Ελύτη, την ποίησή του εννοώ, κάτι σαν πρόδρομο των… hippies!
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτη συγκεκριμένη μελέτη της, τον «ηλιοπότη Ελύτη» [Ερμείας, Αθήνα 1971] γράφει, επηρεασμένη προφανώς και από το κλίμα της εποχής…
«Τέτοιος παγανισμός, τέτοιος απελευθερωτικός αισθησιασμός γκρεμίζει άδοξα τα πένθιμα κρέπια τής σεμνότυφης μοιρολογούσας ή κομπορρημονούσας ποίησης τής τελευταίας προπολεμικής δεκαετίας.
Κι αναρωτήθηκα πολλές φορές, πού τον είδε τον φαντασιοκόπο η κριτική(…).
Μα μπορεί να μην ένιωσαν στα χείλια τους το χυμό αυτής της ποίησης; Εκτός κι αν ήταν πεθαμένα. Και παίρνανε τα καλούπια και τα δοκιμάζανε πάνω του. Είναι υπερρεαλιστής, δεν είναι; Τι να τις κάνει τις ετικέτες αυτός ο ζάπλουτος τής ευαισθησίας;
Έστω δεν είδαν την προφητεία. Δεν αντιλήφθηκαν πόσο μακριά έφτανε ο ήχος τής σάλπιγγας, που σάλπιζε “τα παιδιά των λουλουδιών”.
– Ναι τα παιδιά των λουλουδιών.
Τι άλλο είναι αυτό το ποίημα που γράφεται το 1943 (Ήλιος ο Πρώτος) παρά ένα προσκλητήριο ειρηνικό στα “πατριωτάκια του ήλιου”;».
Δεν βραδιάζει κιόλας να πάμε να κοιμηθούμε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο ξέρω ότι κρέμεσαι από το δισκορυχείον, αλλά βρες και τίποτ’ άλλο να κάνεις…
ΔιαγραφήΤο blog δεν υπάρχει μόνο για σένα.
Και κάτι ακόμη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο 1971 σ’ αυτό το βιβλίο της η Λιλή Ζωγράφου αναφέρει για πρώτη φορά κάποια στοιχεία σχετικά με το ρόλο των αμερικανικών ιδρυμάτων και ιδίως του Ιδρύματος Φορντ –που επιχορηγούσε και την ελληνική διανόηση, μεταξύ άλλων, από το 1958 και μετά–, παίρνοντας αφορμή από ένα άρθρο του David Ransom στο αμερικανικό αριστερό περιοδικό Ramparts (October 1970), που είχε τίτλο “The Berkeley Mafia and the Indonesian Massacre”. Εκεί ο Ransom εγκαλούσε το Ίδρυμα πως βρέθηκε πίσω από τον εμφύλιο στην Ινδονησία, που στοίχησε τη ζωή, στα μέσα του ’60, σε πάνω από 500 χιλιάδες κομμουνιστές.
Εν συνεχεία η Ζωγράφου αντιπαραβάλλει στις «φιλανθρωπικές» αντιλήψεις των ξένων ιδρυμάτων την ποίηση του Ελύτη στο «Άξιον Εστί», που εκφράζει, ανάμεσα σε άλλα, όπως η ίδια γράφει… τη μοίρα… «όλων των μικρών λαών, που αδύναμοι και οικονομικά καχεκτικοί, πίστεψαν δονκιχωτικά στην ανεξάρτητη ανάπτυξη της χώρας τους και στο δικαίωμά τους στη λευτεριά».
Ως γνωστόν, όμως, ο Ελύτης είχε επιχορηγηθεί από το ίδρυμα Φορντ, αν και δεν είμαι σίγουρος αν αυτό είχε ήδη συμβεί το 1971 (και δεν το γνώριζε η Ζωγράφου) ή αν συνέβη λίγο αργότερα….
Σε μια συνέντευξη που είχε δώσει ο Οδυσσέας Ελύτης στον Γιώργο Πηλιχό και στην εφημερίδα Τα Νέα (27/1/1973) διαβάζουμε:
Πηλιχός:
Πολύς θόρυβος και πολλές συζητήσεις γίνονται, επίσης τις τελευταίες ημέρες, στον αθηναϊκό Τύπο, για τις υποτροφίες του αμερικανικού Ιδρύματος Φορντ. Όπως ήδη είναι γνωστό, σεις έχετε λάβει μια τέτοια υποτροφία, μ’ όλο που είναι γνωστό πως αντιμετωπίζετε με δυσπιστία τα βραβεία, τα ιδρύματα κι όλ’ αυτά. Γιατί δεχθήκατε τελικά αυτή την υποτροφία;
Ελύτης:
Δεν συνηθίζω να κάνω ποτέ τίποτα που να χρειάζεται να το κρύψω. Η ζωή μου θέλω να είναι διάφανη όσο και η ποίησή μου. Κάποτε, δέχθηκα ένα βραβείο. Φοβούμαι ότι ήταν το πρώτο και το τελευταίο. Πρέπει να συντρέχουν πολλοί λόγοι στο μέλλον για να πεισθώ. Για τίποτα στον κόσμο δεν θ’ αποδεχόμουνα κάτι που έστω και έμμεσα μπορούσε να περικλείνη τον κίνδυνο μιας υποδούλωσης. Τα επαγγελματικά μου όμως συμφέροντα τα διεκδικώ. Είναι άλλο πράγμα. Όπως κι οι υποτροφίες που σε βοηθούν να τελειώσης ένα μακρόπνοο έργο. Εάν δέχθηκα το Φορντ, είναι ακριβώς επειδή το δίνει ένας ιδιωτικός οργανισμός που δεν έχει καμμιά σχέση ούτε με την αμερικανική, ούτε με την ελληνική κυβέρνηση. Τα μεγαλύτερα και τα πιο σοβαρά ιδρύματα που το έχουν δεχθή, από την βόρεια Ευρώπη ως την νότια Αίγυπτο, αποτελούν την καλύτερη εγγύηση. Όλα τα άλλα είναι ανοησίες ή εκ του πονηρού.