ΤΟ BLUES ΠΡΙΝ ΤΟ 1950

Τον προηγούμενο χειμώνα (Δεκέμβριος 2015 – Ιανουάριος 2016) είχε κυκλοφορήσει ένα τεύχος του περιοδικού SONIK, υπό τον γενικό τίτλο «Η Μουσική από τα ’10s στα ’40s» και με υπότιτλο «Swing, ποτοαπαγόρευση, jazz, τα blues, ο ελληνικός μεσοπόλεμος και τα ρεμπέτικα». Ενδιαφέρον, οπωσδήποτε θέμα…

Εκεί είχα κι εγώ ένα κείμενο, που σχετιζόταν με τους προπολεμικούς (κυρίως) bluesmen. Είναι το παρακάτω… 

Το blues πριν την δεκαετία του ’50, αγροτικό ή της πόλης, αποτελεί την πιο ουσιαστική βάση του rock n’ roll και κατ’ επέκταση όλης της σύγχρονης pop. Είναι η μουσική εκείνη που μπορεί να ξεκίνησε από τα χωράφια γύρω από το Δέλτα του Μισισιπή, όμως γρήγορα επεκτάθηκε στο βορεινό πολυπληθές Σικάγο εκμεταλλευόμενη το τέλος του μεγάλου κραχ (1929-1934).

Η μήτρα του blues υπήρξε το Δέλτα του Μισισιπή, στο νότο των ΗΠΑ. Είναι δεκάδες τα τραγούδια που αναφέρονται με κάποιο τρόπο στο περιβάλλον του μεγάλου ποταμιού, στις όχθες του οποίου γεννήθηκε και αναπτύχθηκε το blues (Muddy Waters “My home is in the Delta”), ενώ υπάρχουν και πάμπολλοι καλλιτέχνες/ συγκροτήματα που δανείστηκαν το όνομά τους από το ποτάμι (Mississippi Sheiks, Mississippi John Hurt, Mississippi Fred McDowell, Blind Mississippi Morris…).

Είναι δύσκολο να ορίσει κανείς τι είναι το blues. Ο Paul Oliver στην «Ιστορία του Blues» [Απόπειρα, 1995] γράφει πως «το blues είναι μια ψυχική κατάσταση και η μουσική που την εκφράζει». Πάνω απ’ όλα το blues είναι τραγούδι. Το blues, σε γενικές γραμμές, δεν κάνει πολιτική κριτική, δεν προτείνει λύσεις, δεν είναι τραγούδι διαμαρτυρίας, παρόλο που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι τέτοιο εξαιτίας των συνθηκών ζωής που βίωνε ο μαύρος Αμερικανός. Συνήθως είναι το αντίθετο. Ένα τραγούδι μοιρολατρίας, ελεύθερο και γνήσιο, που προσβλέπει στην κάθαρση.

Η δεκαετία του ’20 είναι η πρώτη μεγάλη περίοδος του blues. Κατ’ αρχάς, ακριβώς στο 1920 έχουμε την ηχογράφηση του “Crazy blues” από την Mamie Smith, που θεωρείται ως η πρώτη blues ηχογράφηση στην ιστορία. Είναι η εποχή της Bessie Smith, της Ma Rainey, της Ida Cox, της Victoria Spivey, είναι η εποχή του «κλασικού blues». Δεν ήταν όμως η μόνη. Είναι η εποχή και της μεγάλης έκρηξης του country blues, μετά το 1925, αφού πρωτοεμφανίζονται στη δισκογραφία οι Blind Lemon Jefferson, Charley Patton, Peg Leg Howell, Pinetop Smith, Mississippi John Hurt και δεκάδες ακόμη τραγουδοποιοί. Είναι μια συγκλονιστική blues-εποχή, που θα κλείσει με το κραχ του ’29.

Η οικονομική κρίση έφερε σε απόγνωση τους πάντες, αλλά περισσότερο χτύπησε τους μαύρους. Αν και ο αγώνας για να βρεθεί δουλειά ήταν δύσκολος εντούτοις δεν σταμάτησαν οι ηχογραφήσεις (για παράδειγμα ο Skip James έκανε το 1931 το μοναδικό του προπολεμικό session). Τα πράγματα καλυτέρευσαν μετά τον Δεκέμβριο του ’33, όταν ανακλήθηκε ο ομοσπονδιακός νόμος περί «απαγόρευσης του αλκοόλ». Έτσι, κάθε Πολιτεία όριζε πλέον με τον δικό της τρόπο τη νομοθεσία, γεγονός που ευνόησε στο… ν’ ανοίξουν μαγαζιά τα οποία πουλούσαν ποτά έως το πρωί. Αυτό σήμαινε, φυσικά, και άνοιγμα δουλειών για τους μουσικούς, που άρχισαν ν’ ανεβαίνουν κατά χιλιάδες προς το βορρά, επανδρώνοντας τα μαγαζιά, αλλά και τις νεόκοπες δισκογραφικές εταιρείες. Ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της εποχής, του urban blues πια, ήταν ο Big Bill Broonzy, ενώ ο μύθος με την πραγματικότητα έπλεξαν τον θρύλο του Robert Johnson, που είχε μάθει τα blues από τους Charley Patton, Son House και Willie Brown.

Η Αμερική μπαίνει στον Πόλεμο την 7/12/1941, μετά την επιδρομή των Ιαπώνων στο Pearl Harbor. Ο πόλεμος έφερε μεγάλες αλλαγές. Ακόμη και το blues ανταποκρίνεται στις νέες ανάγκες για χαλάρωση και διασκέδαση. Κυρίαρχη συνιστώσα γίνεται το blues της Δυτικής Ακτής, ένα δημοφιλές στυλ αβίαστο και γλυκερό, που αντανακλούσε σαφώς την ψυχολογία των ακροατηρίων μετά τον νικηφόρο (για την Αμερική) αγώνα. Χαρακτηριστικό όνομα ο Charles Brown με τους Johnny Moore’s Three Blazers και ακόμη ο σπουδαίος T-Bone Walker (“Call it stormy Monday but Tuesday is just as bad”).

Περαιτέρω, οι αλλαγές που επέβαλε η πρώτη μεταπολεμική περίοδος (1946-1950) συνέπεσαν με την νέα κατάσταση σε κοινωνικό, οικονομικό και τεχνολογικό επίπεδο. Κάπως έγινε και συνδυάστηκαν όλα, έτσι ώστε να βρεθούν στο Σικάγο μαύροι από το νότο και λευκοί από την… Πολωνία (ο Leonard και ο Phil Chess), συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός μοναδικού είδους downhome blues περασμένο μέσα από ενισχυτές και ρεύματα. Ήταν το μεταπολεμικό ηλεκτρικό Chicago blues (Muddy Waters, Little Walter, Robert Nighthawk, Sunnyland Slim, Eddie Boyd…), που γέννησε, λίγα χρόνια αργότερα, το rock n’ roll (Muddy Waters “The blues had a baby and they named it rock and roll”).

Πηγή: discogs

Δέκα blues από τις δεκαετίες του ’20, του ’30 και του ’40 

1. Blind Lemon Jefferson “I want to be like Jesus in my heart” [12/1925 ή 1/1926] 

Η θρησκευτική επίδραση στο blues φαίνεται σ’ αυτό το τραγούδι του Blind Lemon Jefferson. Η ερμηνεία είναι επηρεασμένη από τα spirituals, ενώ η λεπτή φωνή του καλλιτέχνη δίνει μιαν υπερβατική διάσταση στο άσμα. 

2. Furry Lewis “Dry land blues” [8/1928] 

Από τις ηγετικές μορφές της σκηνής του Memphis, ο Furry Lewis έγινε πολύ γνωστός και στα 60s. Στο συγκεκριμένο blues της απελπισίας ο τραγουδιστής… δεν μπορεί να τα βρει με τη γυναίκα του και αναγκάζεται να φύγει. 

3. Blind Willie McTell “Dark night blues” [10/1928] 

Φοβερός τραγουδιστής και ποιητής του blues με σκληρές περιγραφές. «Ήπια τόσο πολύ ουίσκι, που σκοντάφτω ακόμη κι όταν κοιμάμαι/ το μυαλό είναι βαρύ και συννεφιασμένο/ και το κεφάλι μου έχει φτάσει στα πόδια μου»… 

4. Skip James “Devil got my woman” [2/1931] 

Παλιότερο τραγούδι, που έφθασε στην εποχή του James κι έγινε θρυλικό. Τα δίστιχα είναι άσχετα μεταξύ τους. Ένα λέει: «Τη γυναίκα που αγαπώ την έκλεψα από τον καλύτερό μου φίλο/ Στάθηκε όμως τυχερός και μου την ξαναπήρε πίσω». 

5. Charley Patton “High Sheriff blues” [1/1934] 

Ένα από τα τελευταία σημαντικά τραγούδια του Charley Patton, του «βασιλιά» των country blues. Εδώ εξιστορείται ένα πραγματικό περιστατικό. Το πώς τον φυλάκισαν λόγω μέθης. 

6. Leroy Carr & Scrapper Blackwell “Mean mistreater mama” [2/1934] 

Τα blues αυτού του ντουέτου ήταν λυρικά κομψοτεχνήματα, με έξοχες φωνές και παιξίματα. «Είσαι σκληρή γυναίκα και δεν θέλεις το καλό μου/ δεν σε κατηγορώ όμως, γιατί θα ήμουν κι εγώ το ίδιο αν μπορούσα». 

7. Robert Johnson “Cross road blues” [11/1936] 

Θρυλικό τραγούδι με διφορούμενο… και βάλε νόημα. Κατά λέξη ο τραγουδιστής αφηγείται την ιστορία κάποιου, που είναι χαμένος και στέκεται κάπως σαν αποσβολωμένος σ’ ένα σταυροδρόμι. Δεν υπάρχει κανείς γύρω του για να τον βοηθήσει… 

8. Sonny Boy “John Lee” Williamson “Christmas morning blues” [12/1938] 

Από τους μεγαλύτερους προπολεμικούς αρμονικίστες, που δολοφονήθηκε μόλις στα 34 του (1/6/1948). Στο συγκεκριμένο τραγούδι ο Sonny Boy… παρακαλεί τον Άγιο Βασίλη να κάνει δώρο στο «μωρό» του ένα ραδιόφωνο… 

9. Tommy McClennan “Cross cat saw blues” [11/1941] 

Ένα κρυφό είδωλο για τον Captain Beefheart. Ο… σπηλαιώδης Tommy McClennan σ’ ένα πρωτόγονο και δυναμικό blues με χοντρά σεξουαλικά υπονοούμενα. 

10. Muddy Waters “I can’t be satisfied” [4/1948] 

Το τραγούδι αφορά στην περίοδο του Muddy Waters στην Aristocrat, λίγο πριν πάρει τη σκυτάλη η Chess. Φωνή, slide κιθάρα κι ένα μπάσο σε μιαν εγγραφή, που προαναγγέλλει την ακόμη πιο «ενισχυμένη» φάση των fifties.