η JEWISH JAZZ της TZADIK

Πιθανώς, ο John Zorn να έχει εβραϊκή καταγωγή. Έχει δεν έχει, η επαφή του, το «στρίψιμο» αν θέλετε προς το εβραϊκό μέλος πρέπει να συμβαίνει στις αρχές των nineties, όταν πρωτοστατεί στην ίδρυση της improv-klezmer-jazz band Masada, μετά των Dave Douglas τρομπέτα, Greg Cohen κοντραμπάσο και Joey Baron ντραμς. Με τα χρόνια αυτή του ενασχόληση αρχίζει να λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις, με αποτέλεσμα, κάποια στιγμή, να δημιουργήσει ολόκληρη κατηγορία μέσα στην Tzadik – την Radical Jewish Culture – ηχογραφώντας δεκάδες projects «προχωρημένης» klezmer-jazz. Για δύο απ’ αυτά θα γράψω στη συνέχεια... Κατ’ αρχάς για το “Ha’Orot” [Tzadik TZA-CD-8137, 2009] των Greg Wall’s Later Prophets κι έπειτα για το “Tsuker-zis” [Tzadik TZ 8141, 2009] των Frank London και Lorin Sklamberg. (Το original cover του "Hear, O Israel" - από το popsike.com)

(Το cover της επανέκδοσης του Jonny Trunk)

Ας σημειώσω, εν τάχει, πως η επαφή της jazz με το εβραϊκό μέλος, τους ψαλμούς, τους ραβίνους και τις συναγωγές είναι πολύ παλαιά και μιαν αρχή της θα μπορούσε να τοποθετηθεί στο 1968, όταν κυκλοφόρησε στην Αμερική το άλμπουμ “Hear, O Israel - A Concert Service in Jazz” [National Fderation of Temple Youth], στο οποίο έπαιρναν μέρος κορυφαίοι μουσικοί της εποχής (Herbie Hancock, Thad Jones, Ron Carter, Jerome Richardson κ.ά.). Το άλμπουμ αυτό είναι πολύ σπάνιο στην πρώτη του έκδοση, αλλά το ξανακυκλοφόρησε πρόπερσι ο Jonny Trunk της βρετανικής Jonny ή Trunk Records – με αλλαγμένο εξώφυλλο και υπότιτλο, ως “A Prayer Ceremony in Jazz” – δίδοντάς μας την ευκαιρία να το ακούσουμε· και να το απολαύσουμε συγχρόνως. Υπόγεια spiritual-jazz για... μελλοντική ανάρτηση.Από τις ηγετικές προσωπικότητες της εβραϊκής σκηνής, εκείνης που εδρεύει στις ΗΠΑ την τελευταία 30ετία, ο reedman Greg Wall (χειρίζεται τενόρο, σοπράνο, κλαρινέτο, shofar και moseno) έχει υπάρξει μέλος των Hasidic New Wave, Greg Wall Trio, The Wall/ London Band, Neshama Carlebach, Τhe Hi-Tops, Greg Wall’s Unity Orchestra και προσφάτως στέλεχος ιδρυτικό των Later Prophets (μαζί του οι Shai Bachar πιάνο, Dave Richards μπάσο και Aaron Alexander ντραμς). Στηριγμένος στην πνευματική κληρονομιά του ραβίνου Avraham Itzchak HaCohen Kook (1865-1935) – μία σημαντική μορφή του θρησκευτικού σιωνισμού, όπως πληροφορήθηκα – μέσα από κείμενά του, τα οποία απαγγέλει με συγχρονισμένο πάθος ο ραβίνος Itzchak Marmorstein, ο Wall συνθέτει και αυτοσχεδιάζει πάνω σε κλασικές jazz-funk φόρμες (“From a distant world”), τονίζοντας την πνευματική τελετουργική διάσταση των soli του, ιδίως στις μελωδίες που είχε συνθέσει ο ίδιος ο Rav Kook. Εδώ, η spiritual-jazz του John Coltrane πρωτίστως, αλλά και των συνεχιστών του (Archie Shepp), παραδίδουν στον Wall ένα «ανοιχτό βιβλίο», επί του οποίου ο αμερικανός μουσικός έρχεται να προσθέσει το δικό του «λόγο». Ο Frank London (τρομπέτα, αλτικόρνο, φλούγκελχορν, αρμόνιο) και ο Lorin Sklamberg (ακορντεόν, φωνή) υπήρξαν, και εξακολουθεί να είναι, μέλη των Klezmatics, της μπάντας που στηρίζει και προβάλλει την τελευταία 20ετία τη neo-klezmer. Και μέσα στο γκρουπ, αλλά και έξω απ’ αυτό οι δύο μουσικοί, επιχειρούν να βαδίσουν σε κάθε δυνατή διακλάδωση της jewish music, συντονίζοντας ποικίλα projects, μέσα από τα οποία τα φλερτ με έτερες παραδόσεις της Ανατολής είναι ταυτόχρονα με την ίδια την καταβύθισή τους στα ιερά και τα όσια του ορθόδοξου εβραϊσμού, ή των «αιρέσεών» του. Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά δεν είναι η πίστη στο γράμμα του νόμου που κατευθύνει τους London και Sklamberg, όσο το αναπόφευκτο να ντυθούν οι μουσικές τους (και) με κάποιες θρησκευτικές θεωρήσεις. Στο παρόν “Tsuker-zis” (Ζάχαρη-γλυκιά), οι δύο μουσικοί συνεργάζονται με τρία διακεκριμένα μέλη της NY-downtown scene – τον κιθαρίστα και χειριστή ηλεκτρονικών Knox Chandler, τον Αρμένιο Ara Dinkjian ούτι, σαζ, cumbus, τον Ινδό Deep Singh τάμπλα, dhol – παρουσιάζοντας, όλοι μαζί, ένα έργο το οποίο διακρίνει θα έλεγα μία χασιδική διάθεση. Υπάρχει δηλαδή διάσπαρτη στις συνθέσεις του γκρουπ η «ωραιότητα», η «βαθειά ομορφιά», η «πνευματική καλοπέραση», «η θεία αγάπη» που συνδέονται, βεβαίως, με ανάλογες καθημερινές ανάγκες και πρακτικές. Σ’ αυτό το πλαίσιο είναι ενταγμένες και οι μουσικές, οι οποίες διακρίνονται για τη μελωδική τους «άπλα», τα προσεγμένα avant και rock στοιχεία – υπάρχουν, αλλά ποτέ δεν παίρνουν κεφάλι, συμβάλλοντας μόνο στο γενικότερο πλάνο –, τη διάχυση περαιτέρω σε γειτονικές ηχητικές παραδόσεις (Αρμενία, Ινδία). Το άκουσμα δεν είναι απλώς ενδιαφέρον, ορισμένες στιγμές είναι εντυπωσιακό· όπως στο παλαιό προτελευταίο track, με τα – όπως διαβάζω – αλφαβητικά προσωνύμια του Θεού σε ακροστιχίδα...