Ήταν ή όχι αξιόπιστο το περιοδικό Μοντέρνοι Ρυθμοί, που κυκλοφορούσε στη δεκαετία του ’60;

(Μια απάντηση σ’ ένα άρθρο του Μανώλη Νταλούκα)

Πριν λίγο καιρό (26/4/2016) ο Μανώλης Νταλούκας ανέβασε ένα άρθρο στο blog του, το οποίο τιτλοφόρησε «ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΡΥΘΜΟΙ - Περιοδικό δεκαετίας του 60, για χουντικούς τραλαλάδες...». Δεν ξέρω αν εννοούσε εμένα και τον Κώστα Αρβανίτη, με το να γράφει για «χουντικούς τραλαλάδες…» (όλα να τα περιμένει κανείς από έναν άνθρωπο, που αρνείται να σκεφτεί), σίγουρα πάντως εγώ είμαι ο «αυτοσχέδιος ερευνητής» και ο… «διάφορος δισκορύχος». Ο Νταλούκας είχε την πρόθεση, ως φαίνεται, να κάνει κριτική στους Μοντέρνους Ρυθμούς, βγάζοντάς τους αναξιόπιστους. Περιττό να πω πως έμεινε με την πρόθεση…

Σας το λέω, και θα το αντιληφθείτε εν καιρώ, πως δεν είχα κανένα λόγο ν’ ασχοληθώ αυτή τη στιγμή με το συγκεκριμένο άρθρο (και με τον αρθρογράφο), αν δεν χαρακτήριζα ως παρένθεση (μεγάλη, αλλά αναγκαία) αυτή ταύτη την ανάρτηση-απάντησή μου σ’ εκείνο που σκοπεύω να δημοσιεύσω στο μέλλον.

Ο Νταλούκας υποπίπτει λοιπόν σ’ ένα ολέθριο λάθος. Αποκαλεί ένα περιοδικό 100+ τευχών «αναξιόπιστο» δίχως να το έχει μελετήσει. Μα και να το μελετήσει (όλα τα τεύχη του) δεν θα μπορέσει να το βγάλει αναξιόπιστο – και γιατί, ο ίδιος, δεν έχει τις δυνατότητες ως γνώστης του αντικειμένου να το κάνει και, γιατί δεν μπορεί να είναι ένα περιοδικό τόσων τευχών, γενικώς, αναξιόπιστο.

Σ’ όλα τα περιοδικά, από αρχαιοτάτων χρόνων, γράφονται λάθη και ανακρίβειες. Αυτό δεν τα καθιστά αυτομάτως αναξιόπιστα, καθότι γράφουν και σωστά πράγματα, όπως και εξακριβωμένα. Αναξιόπιστη μπορεί να είναι μια συγκεκριμένη πληροφορία ενδεχομένως, αλλά ένα ολόκληρο περιοδικό ποτέ. Αυτό δεν τιμά τον Νταλούκα ως ερευνητή – το λέω, γιατί έτσι του αρέσει να παρουσιάζεται (ως ερευνητής).

Όταν αρνείσαι να μελετήσεις ένα περιοδικό 100+ τευχών –το ΜΟΝΑΔΙΚΟ μουσικό για κάποια χρόνια– που συνδέθηκε με την νεανική (μουσική) κουλτούρα στην Ελλάδα των sixties, τότε δεν δείχνεις χαρακτήρα ερευνητή, αλλά… ψαρά ή μανάβη.

Στόχος ενός ερευνητή των ελληνικών νεανικών sixties, λοιπόν, δεν είναι το… να βγάλει αναξιόπιστο ένα περιοδικό πέντε σχεδόν ετών κυκλοφορίας μέσα σε 417(!!) λέξεις, ένα περιοδικό στο οποίο έγραφαν και άνθρωποι που είναι γενικώς σεβαστοί (γενικώς λέω) και σήμερα στο μουσικό χώρο όπως π.χ. ο Θόδωρος Σαραντής ή ο Γιάννης Πετρίδης, αλλά να αναδείξει εκείνα τα επιμέρους στοιχεία που θα βοηθήσουν την περαιτέρω έρευνά του.

Έτσι, αν κάποιος μπορεί να μου φέρει π.χ. τρία δείγματα αναξιοπιστίας των Μοντέρνων Ρυθμών, εγώ μπορώ να του φέρω δεκατρία που να φανερώνουν την αξιοπιστία τους. Και φυσικά μία αναξιόπιστη είδηση σ’ ένα τεύχος, δεν καθιστά συλλήβδην αναξιόπιστα και όλα τα υπόλοιπα – ούτε καν εκείνο το ένα τεύχος. Απλά πράγματα. 

Ο Νταλούκας επιχείρησε λοιπόν να δώσει δύο δείγματα «αναξιοπιστίας» των Μοντέρνων Ρυθμών, σβήνοντας το περιδικό από το χάρτη. Για να τα δούμε ένα-ένα…

Στο τεύχος 5 των Μ.Ρ. (1-16/6/1964) στη σελίδα 4 υπάρχει ένα μονόστηλο απλωμένο στο χώρο δύο στηλών που επιγράφεται «ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΛΟΓΙΑ». Ο εκδότης του περιοδικού και στιχουργός Θανάσης Τσόγκας επιχειρεί να αποδώσει όπως τονίζει –και όχι να μεταφράσει– στη γλώσσα μας ένα τραγούδι των Beatles, το “From me to you”. Ο Νταλούκας βγάζει... αναξιόπιστους τους Μοντέρνους Ρυθμούς επειδή ο Τσόγκας αποδίδει το εισαγωγικό «Da da da da da dum dum da/ Da da da da da dum dum da» ως «Τρα λα, λα, λα, λα, λα/ Τρα λα, λα, λα, λα, λα, λα». Είναι απλώς να… τρ(αλαλ)ελαίνεσαι.

Εμένα η γνώμη μου είναι πως η απόδοση στη συγκεκριμένη εισαγωγή είναι και έξυπνη και σωστή, γιατί οι Έλληνες δεν τραγουδάνε «ντα ντα ντα ντα ντα ντουμ ντουμ ντα» (άντε να τραγουδάνε… «ντρουμ-ντρουμ-ντρουμ-ντρουμ-ντρουμ-ντρουμ τα βραχιόλια της βροντούν»), μα «τρα λα λα» και τα λοιπά. Οπότε, πού είναι το πρόβλημα; Βεβαίως η απόδοση του Τσόγκα δεν είναι μετάφραση είναι… απόδοση, πράγμα που σημαίνει πως θα άξιζε να κρατήσει το γενικό κλίμα του τραγουδιού – να μην το αλλάξει. Ένα κοινωνικό τραγούδι ας πούμε, να μην γίνει ερωτικό και τανάπαλιν. Βεβαίως ερωτικό από ερωτικό έχει διαφορά και οι στίχοι των Beatles είναι κλάσεις ωραιότεροι από εκείνους του Τσόγκα, όμως η γνώμη μου είναι πως το τραγούδι δεν αλλοιώνεται τόσο μα τόσο πολύ, ώστε να με οδηγήσει να βγάλω τους Μοντέρνους Ρυθμούς αναξιόπιστους!

Οι Beatles λένε: «Αν υπάρχει κάτι που θέλεις/ Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω/ Απλά τηλεφώνησέ μου και θα το στείλω μαζί/ Με αγάπη από μένα σε σένα».

Ο Τσόγκας αποδίδει (δεν μεταφράζει): «Σ’ ερωτεύτηκα σ’ αγαπώ/ μα το σκέφτηκα να στο πω/ πως νοιώθω πια να με καίει φωτιά/ βαθιά μεσ’ στην καρδιά».

Εντάξει τώρα… Πιο σημαντικό για μένα είναι πως οι στίχοι του Τσόγκα, με λίγη προσπάθεια, μπορούν να τραγουδηθούν πάνω στη μελωδία των Beatles και λιγότερο σημαντικό αν ακουμπούν (έστω) στην ωραία νεανική, ερωτική, στιχουργική τους.

Οπωσδήποτε η απόδοση θα μπορούσε να ήταν καλύτερη, αλλά αυτό δεν συνιστά… αναξιοπιστία ενός ολόκληρού τεύχους ή ακόμη χειρότερα μιας ολόκληρης πενταετούς έκδοσης. Γιατί, δηλαδή, είναι αναξιόπιστο το εν λόγω τεύχος, όταν μαθαίνουμε π.χ. το playlist τού Teen Beat του σταθμού της Αμερικάνικης Βάσης, τον Ιούνιο του ’64 ή όταν διαβάζουμε κάποια λόγια του Elvis; Σ’ ένα περιοδικό άλλα θέματα είναι χρήσιμα, άλλα είναι λιγότερο χρήσιμα, άλλα είναι αδιάφορα κ.ο.κ. Ποτέ ένας ερευνητής δεν πετάει στα σκουπίδια μιαν έκδοση από τον τίτλο της και μόνο, ή γιατί βρήκε κάπου κάτι λιγότερο ή περισσότερο... αισθητικώς αναξιόπιστο.

Αυτό το τελευταίο το παραδέχεται εμμέσως πλην σαφώς και ο Νταλούκας, όταν λέει πως… «το θέμα της αισθητικής ήταν το λιγότερο - στο περιοδικό υπήρχαν τεράστια ψεύδη». Ναι, γιατί το να μην συμφωνούμε με κάποιον σχετικώς με την αισθητική του τούτο δεν σημαίνει πως (αυτός ο κάποιος) καθίσταται σώνει και καλά αναξιόπιστος. Ας αφήσουμε λοιπόν το αν ο Τσόγκας απέδωσε… αξιόπιστα ή αναξιόπιστα το “From me to you” και ας επικεντρωθούμε σ’ αυτά τα «τεράστια ψεύδη», που, αν υπάρχουν, εγείρουν όντως ένα θέμα αξιοπιστίας και για τους Μ.Ρ. και οπουδήποτε αλλού…

Γράφει λοιπόν ο Νταλούκας (οι εμφάσεις δικές μου): «Για παράδειγμα, εμφανίζονταν, οι Beatles, να έχουν δώσει ηλίθιες συνεντεύξεις, στους ...Μοντέρνους Ρυθμούς! Βεβαίως, τέτοιες συνεντεύξεις ποτέ δεν υπήρξαν, αλλά ο Τσόγκας, θα σκέφτηκε, πως ήταν μάλλον αδύνατον να πληροφορηθούν τα Σκαθάρια, την απάτη. Σε μία τέτοια συνέντευξη, που εμφανίζεται να δίνει ο John Lennon, αποκλειστικά στους Μοντέρνους Ρυθμούς, φέρεται να δηλώνει πως το μεγαλύτερο του όνειρο, είναι να γίνει πολυεκατομμυριούχος!».

Σε ποια συνέντευξη αναφέρεται ο Νταλούκας; Στην «Οι Μπητλς απαντούν χωριστά σε 40 “αδιάκριτες” ερωτήσεις/ Δεύτερος στόχος ο Τζων Λέννον» από το τεύχος 7 της 1/7/1964. 

Κατ’ αρχάς να πω του Νταλούκα πως για μια ακόμη φορά γράφει ό,τι του κατέβει, παίρνοντας στο λαιμό του αθώους ανθρώπους γενικώς και ηλίθιους-άσχετους αναρχοφασίστες ειδικότερα.

Κι αυτό, γιατί μ’ ένα προσεκτικό διάβασμα πουθενά δεν φαίνεται ότι τις συνεντεύξεις τις έχουν δώσει οι Μπητλς στους Μοντέρνους Ρυθμούς (αυτό μόνο ο Νταλούκας θα μπορούσε να το πει!). Στο πρώτο απ’ αυτή τη σειρά των κειμένων, που αναφέρεται στον Ringo Starr (Μ.Ρ. #6, 16-30/6/1964) διαβάζουμε στην εισαγωγή: 

«Τους Μπητλς –καθένα χωριστά– κατάφεραν να τους περάσουν από 40 ενδιαφέρουσες ερωτήσεις, αν και προσωπικά πιστεύω (σ.σ. είναι η συντάκτρια Μαίρη αυτή που γράφει την εισαγωγή) πως καλά θα έκαναν να τους περάσουν από 40… κύματα. Αρχίζω για σήμερα την Ιεοροεξέτασι από τον Ρίνγκο Σταρ. Τον ρώτησαν και απάντησε…».

Από το «κατάφεραν να τους περάσουν» και από «τον ρώτησαν» είναι προφανές πως οι συνεντεύξεις αυτές δεν δόθηκαν στους Μοντέρνους Ρυθμούς, άρα εκείνο που γράφει ο Νταλούκας είναι το εντελώς αναξιόπιστο!

Επίσης, εντελώς βλακώδες είναι κι εκείνο το… «εμφανίζονταν, οι Beatles, να έχουν δώσει ηλίθιες συνεντεύξεις».

Ο Νταλούκας υπονοεί πως οι Μ.Ρ. κατασκεύασαν αυτές τις «ηλίθιες» συνεντεύξεις και πως αυτές δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα. Μπαρούφα ολκής!

Οι συνεντεύξεις αυτές δόθηκαν το πρώτο εξάμηνο του 1964 για το αμερικανικό περιοδικό 16 Magazine και δεν ήταν… κατασκευασμένες από τον Τσόγκα. Ο Νταλούκας γι’ άλλη μια φορά πιάνεται αδιάβαστος!

Η συνέντευξη του John Lennon στο αμερικανικό περιοδικό '16 Magazine', που μεταφράστηκε στο τεύχος 7 των Μοντέρνων Ρυθμών από την 1η Ιουλίου 1964. (Κλικ στην εικόνα, για να την διαβάσετε με άνεση).

Η συνέντευξη τού Lennon στο 16 Magazine που είναι, σε γενικές γραμμές, πολύ καλά μεταφρασμένη, από την Μαίρη, μπορεί να είναι κάπως «ηλίθια» (γιατί, όπως λέει και η ίδια, καλό θα ήταν «να τους περάσουν από 40… κύματα», αντί να τους κάνουν 40 ερωτήσεις!! – α λα της η Μαίρη!!) είναι όμως ακριβής, και δείχνει τι κατά βάθος ήταν οι Beatles εκείνη την εποχή. Δεν είχαν καμμιά σχέση με τους Beatles, θέλω να πω, των τελών της δεκαετίας. Και αναφέρομαι στην ιδεολογικοπολιτική συγκρότησή τους και όχι στα τραγούδια τους αναγκαστικώς – γιατί κι εκείνα τα πρώτα τους κομμάτια δεν παύει να είναι συγκλονιστικά.

Έτσι λοιπόν αυτό που λέει ο Νταλούκας… «σε μία τέτοια συνέντευξη, που εμφανίζεται να δίνει ο John Lennon, αποκλειστικά στους Μοντέρνους Ρυθμούς, φέρεται να δηλώνει πως το μεγαλύτερο του όνειρο, είναι να γίνει πολυεκατομμυριούχος!» δεν είναι απλώς μπαρούφα (καθώς ο Νταλούκας νομίζει πως το «πολυεκατομμυριούχος» δεν ειπώθηκε από τον Lennon και κατασκευάστηκε από τον Τσόγκα) είναι και κακοήθεια προς εκείνο το παλαιό ελληνικό έντυπο, που επιχειρούσε να μεταφέρει κάτι από το «μπητλικό» κλίμα του ’64 (τόσο νωρίς) και στην Ελλάδα.

Φυσικά οι ερωτήσεις προς τον John Lennon και οι απαντήσεις του στο 16 Magazine ήταν οι εξής: 

What is your ambition? 

The first one is to write a musical with a lot of humor in it. 

What is the other one? 

To make a lot of money; to be a real millionaire. 

Καθώς στους Μοντέρνους Ρυθμούς διαβάζουμε:

Ποια είναι η επιδίωξί σου;

Θέλω να γράψω ένα μιούζικαλ με χιούμορ.

Τι άλλο;

Να κάνω πολλά λεφτά. Να γίνω ένας πραγματικός εκατομμυριούχος.

Αν υπάρχει κάποιο θέμα με τη μεταφρασμένη συνέντευξη του Lennon στους Μοντέρνους Ρυθμούς αυτό έχει να κάνει με την μη αναφορά τής πηγής. (Εγώ, που μπορεί να είμαι… κακός να πούμε, θα πω «ευτυχώς», γιατί έτσι ξεσκεπάζονται σήμερα οι διάφοροι άσχετοι!). Αλλά αυτό, η μη αναφορά της πηγής, ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο τότε στα έντυπα. Ακόμη και στη δεκαετία του ’80 (για να μην πω και του ’90 – σίγουρα και του ’90) σε κείμενα μουσικών περιοδικών δεν αναγράφονταν οι πηγές.

Ας πω ένα χοντρό παράδειγμα για να γίνω κατανοητός.

Το πρώτο κι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κείμενα που γράφτηκαν ποτέ στην Ελλάδα για το βρετανικό underground των sixties ήταν το «Η εξέλιξη του βρετανικού underground στη δεκαετία του ’60» του Νίκου Κοντογούρη, που δημοσιεύτηκε στο ετήσιο Ποπ & Ροκ του ’83-’84. Φυσικά, πουθενά, για το πλήθος των στοιχείων και των γεγονότων που αναφέρονται εκεί, δεν υπάρχει η παραμικρή βιβλιογραφική αναφορά. Λίγα χρόνια αργότερα, όταν έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο Playpower του Richard Neville, είδα ολόκληρες παραγράφους του μεταφρασμένες στο κείμενο του Κοντογούρη. Δεν παραξενεύτηκα… αλλά αυτό, από μόνο του, καθιστά το ελληνικό κείμενο αναξιόπιστο; Εννοείται πως όχι. Οι πηγές θα προσέθεταν στην αξιοπιστία του κειμένου; Εννοείται πως ναι – χωρίς αυτό να σημαίνει πως το κείμενο ήταν καθολικώς και εκ των προτέρων αναξιόπιστο.

Το να μην αναφέρεις πηγές μπορεί να είναι λάθος, για να μην πω βλακώδες (καθότι οι πηγές «ανεβάζουν» πάντα αυτά που γράφεις), όμως τούτο δεν έχει να κάνει στο βάθος του χρόνου σώνει και καλά με την αξιοπιστία. Το ξαναλέω. Το θέμα της αξιοπιστίας αφορά στο… αν εκείνα που γράφονται είναι σωστά ή όχι. Βεβαίως, και όντας άνευ πηγών, αυτό δεν μπορεί κάποιος να το ελέγξει άμεσα, όταν όμως εντοπίσει τις πηγές και το ελέγξει τότε και μόνον τότε θα μπορεί να αποφανθεί για την αξιοπιστία τους ή όχι.

Έτσι λοιπόν, σήμερα, θα πούμε πως η συνέντευξη του John Lennon, που εμφανίζουν οι Μοντέρνοι Ρυθμοί το 1964, είναι εντελώς αξιόπιστη, ανεξαρτήτως του γεγονότος πως, τότε, δεν αναφέρθηκε η πηγή της.

Αυτά είναι απλά πράγματα, και όλοι πρέπει να τα καταλαβαίνουμε. 

Όταν έρχεται λοιπόν ο Νταλούκας, εν έτει 2016, και βγάζει τους Μοντέρνους Ρυθμούς αναξιόπιστους βάσει των συγκεκριμένων «ενστάσεών» του, τότε θα πρέπει να του ξαναπούμε πως… δεν ξέρει τι του γίνεται και πως παίρνει κι άλλους αθώους (δηλαδή πανάσχετους) μαλακοκάβληδες στο λαιμό του.

Οι αναρχοφασίστες λοιπόν και όποιοι άλλοι παπάρες, αν έχουν κώλο, ας πάρουν οι ίδιοι να διαβάσουν προσεκτικά τα τεύχη των Μοντέρνων Ρυθμών, αφήνοντας κατά μέρος την αισθητική (και το τι λέει ο ένας κι ο άλλος – ο Νταλούκας ή εγώ), και πάνω εκεί, στο προσεκτικό διάβασμα, να μας πουν οι ίδιοι τι είναι αναξιόπιστο και τι όχι. Μπορούν να το κάνουν; Αν μπορούν, εμπρός. Αν όχι, τότε ας το βουλώσουν. Να μην ασχολούνται μ’ αυτά τα θέματα και να πάνε να… τσιγαρίσουνε κρεμμύδια. Αν είναι ικανοί και γι’ αυτό δηλαδή…