ΜΠΑΜΠΗΣ ΚΟΥΛΟΥΡΑΣ Κ.Π. Καβάφης… απέξω και τραγουδιστά

Πρέπει να είναι δεκάδες οι έλληνες συνθέτες, που έχουν γράψει μουσικές πάνω σε ποιήματα του Καβάφη. Και αυτό είναι κομματάκι περίεργο. Βασικά, γιατί ο Καβάφης είναι «δύσκολος» ποιητής, που δεν μελοποιείται εύκολα. Και λόγω της γλώσσας του, αλλά και της ροής του λόγου του, της στίξης του, όπως και των κρυμμένων νοημάτων, που βρίσκονται «κάτω» από τις λέξεις που χρησιμοποιεί, και για τα οποία (νοήματα) θα πρέπει μια «σωστή» μελοποίηση να δράσει με επεξηγηματικό τρόπο και όχι απλώς περιγράφοντάς τα. Παρά, λοιπόν, αυτές τις εγγενείς ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η ποίησή του οι συνθέτες δεν… απογοητεύονται. Επιμένουν, συνεχώς, να τον μελοποιούν. Ίσως γιατί η ιδιαιτερότητα τού λόγου τού Καβάφη να δρα με προκλητικό τρόπο, εντός τους, οδηγώντας τους προς μιαν… προεξοφλημένη θα την έλεγα αναμέτρηση. Σ’ αυτή την ομάδα των ελλήνων συνθετών που έρχονται να μελοποιήσουν Καβάφη προστίθεται τώρα και ο 72χρονος Μπάμπης Κουλούρας, από την Ερμούπολη. Όπως διαβάζουμε στο επιμελημένο digipak ο Κουλούρας είναι… εθελοντής διευθυντής προγράμματος-παρουσιαστής της Δημοτικής «Αιγαίο-Ραδιοτηλεόρασης» Σύρου-Ερμούπολης, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Άνω Σύρου και επικεφαλής της μουσικοποιητικής ομάδας «Καβάφης». Με αυτήν ακριβώς την ομάδα παρουσιάζει το έργο τού αλεξανδρινού ποιητή στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Το CD «Κ.Π. Καβάφης / Απέξω και τραγουδιστά» [Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Σύρου, Action Εστί / Μετρονόμος, 2018/19] περιέχει τραγούδια, που αποδίδουν γνωστοί, κάπως γνωστοί ή και όχι ιδιαιτέρως γνωστοί τραγουδιστές (Χρυσούλα Κεχαγιόγλου, Αλέξανδρος Καψοκαβάδης, Κική Λουκά, Φωτεινή Αθανασάκη, Θοδωρής Μέρμηγκας, Κωνσταντίνος Πλούσιος, Ελπίδα Γαδ, Μιχάλης Καταχανάς – δύο τραγούδια λέει και ο συνθέτης), όπως περιέχει και απαγγελίες (εναλλάξ με τα τραγούδια) από τον ίδιο τον Κουλούρα.

Το μελοποιητικό κλίμα, όσον αφορά στο στίγμα του, είναι εκείνο του «έντεχνου» τραγουδιού, με τις ενορχηστρώσεις να στέκονται αρκετά καλά (σε σχέση πάντα με τα αισθητικά όρια του συγκεκριμένου ύφους) και με τον Κουλούρα να προσφέρει μερικές όντως ωραίες μελωδίες, οι οποίες κάποιες φορές όντως εκπλήττουν (όπως ας πούμε στο ποίημα «Για νάρθουν», που ως τραγούδι είναι το ωραιότερο του άλμπουμ).

Σε γενικές γραμμές θα έλεγα πως το CD του Κουλουρά είναι καλό και μάλλον καλύτερο, και σε επιμέρους θέματα και γενικότερα, από άλλα έντεχνα ή μη καβαφικά άλμπουμ. Θεωρώ, μόνον, ως όχι ιδιαιτέρως επιτυχημένη την ιδέα των απαγγελιών (έτσι όπως παρεμβάλλονται εναλλάξ με τα τραγούδια), επειδή και το πράγμα γενικότερα «βαραίνει» και γιατί η αντίστιξη δεν λειτουργεί υπέρ των μελοποιήσεων (που είναι κι εκείνο, που κρίνεται εν πολλοίς εδώ).

Περιποιημένη και σαν έκδοση η «Κ.Π. Καβάφης / Απέξω και τραγουδιστά», θα μπορούσε με κάποιες πιο σθεναρές επιλογές τραγουδιστριών (ή, ίσως, και καθόλου τραγουδιστριών) να ήταν ακόμη πιο κοντά στο στόχο της.

Επαφή: www.metronomos.gr

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΧΑΛΑΡΗΣ (1946-2019)

Έφυγε σήμερα από τη ζωή ο Χριστόδουλος Χάλαρης, ένας από τους πιο σημαντικούς συνθέτες του «έντεχνου» τραγουδιού και ακόμη διπρεπής μουσικολόγος, με αντικείμενο τη βυζαντινή μουσική κυρίως, αλλά και την αρχαιοελληνική.

Είναι τρανή η ιστορία του Χριστόδουλου Χάλαρη και ξεπερνά, μάλλον, τη δισκογραφία του με τραγούδια (δηλαδή τα έξοχα άλμπουμ «Τροπικός της Παρθένου», «Τα Παιδικά», «Ακολουθία», «Δροσουλίτες»…), όπως και τα εξαιρετικά σάουντρακ που έγραψε, είτε αυτά τυπώθηκαν σε δίσκους είτε όχι [για τις ταινίες Διαδικασία (1976) του Δήμου Θέου, Ο Μεγαλέξαντρος (1980) του Θόδωρου Αγγελόπουλου, Προσοχή Κίνδυνος (1983) του Γιώργου Σταμπουλόπουλου, Η Φωτογραφία (1986) του Νίκου Παπατάκη κ.ά.], καθώς το τρίτομο πόνημά του Η Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής και της Βυζαντινής Μουσικής [Victory Entertainment, 2018] φαίνεται πως ήταν το έργο της ζωής του. Από το σχετικό σημείωμα του συνθέτη, για τη συγκεκριμένη έκδοση:

«Κατά την ταπεινή μου άποψη, η ευπαθεστέρα των επιστημών είναι η ιστορία. Ο καθείς την χειρίζεται και την διαχειρίζεται κατά το δοκούν και σύμφωνα με το συμφέρον της στιγμής. Έτσι, λοιπόν, περνάμε από πολλές περιπέτειες. 

Η δική μου γενιά μεγάλωσε με τρία δόγματα, με τρεις φράσεις αποφθεγματικές: “από την αρχαία ελληνική μουσική δεν σώθηκε τίποτε”, “κατά τη βυζαντινή περίοδο, επί 1100 χρόνια δεν παρήχθη κοσμική μουσική, oι δε Βυζαντινοί δεν χρησιμοποιούσαν όργανα” και “οι Βυζαντινοί δεν είχαν ποτέ διανοηθεί να πάνε στο θέατρο ή να έχουν την παραμικρή σχέση με την αρχαία παιδεία”. Διότι είχαν τόσο πολύ πληγωθεί από τους μίμους του Βυζαντίου που διακωμωδούσαν τα δρώμενα τα σχετιζόμενα με τη βάπτιση, τον γάμο και άλλα μυστήρια, ώστε είχαν απωθήσει συλλήβδην όλες τις εκφάνσεις του αρχαίου πολιτισμού.  

Όταν “δεν διεσώθη τίποτε από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό” πειθόμαστε ότι δεν συντρέχει λόγος να ψάξουμε να ανακαλύψουμε τα… ανύπαρκτα. Ανύπαρκτη, λοιπόν, η μουσική φιλοσοφία, παράλογη η περί τα όργανα και την οργανοχρησία έρευνα, άνευ αντικειμένου η προσπάθεια ανακάλυψης συστήματος αποτύπωσης της μουσικής πράξης. Για τους ίδιους λόγους, καθώς κατά τη βυζαντινή περίοδο κανένα πολιτιστικό αγαθό δεν παρήχθη, καλούνται οι επίδοξοι ερευνητές να μην ασχοληθούν ματαίως με την τραγική αυτή “περίοδο του σκοταδισμού, της θρησκειοληψίας και των δεισιδαιμονιών”.

Ποιός ο λόγος, λοιπόν, να γράφεται μια ιστορία για την ελληνική μουσική; Ποιός ο λόγος να ασχοληθούμε με κάτι που, και αν ακόμη υπήρξε, παρήλθε χωρίς να αφήσει πίσω του ίχνη;
Όλα όσα μας είπαν ήταν ψεύδη αισχρά. Σχετίζονται με φαύλες προθέσεων ανθελλήνων που επιθυμούν να οδηγήσουν τη διαδρομή του Ελληνισμού στον Καιάδα. Ελπίζω ότι το ανά χείρας πόνημα θα τους δυσχεράνει το έργο…».

Κλείνω αυτή τη σύντομη αναφορά στον Χριστόδουλο Χάλαρη, με τους στίχους του τραγουδιού του «Τα φλουριά», στίχους που έγραψε ο Νίκος Γκάτσος (συμπεριλαμβάνεται στο LP «Δροσουλίτες» του 1975) και που τραγούδησε ο Χρύσανθος. Το πράττω επειδή το τραγούδι είναι συγκλονιστικό και επειδή οι στίχοι είναι αντιγραμμένοι από το booklet του δίσκου, με τη σωστή ορθογραφία, στίξη κ.λπ., και όχι με copy-paste από τις όπως-όπως (δηλαδή με το αυτί) καταγραφές του διαδικτύου…

ΤΑ ΦΛΟΥΡΙΑ

Σ’ έρημο φαράγγι σε λυκοποριά

έχασα μαντήλι μ’ εκατό φλουριά

ξόρκισα το χώμα έκανα σταυρό

πριν αποσπερώσει να τα βρω. 

Τότε καρασκέρι γροίκησα μακριά

κι’ είδα μες στον ήλιο στην κακοπετριά

τρεις αλογολάτες με βαρειά σπαθιά

και τις αλυσίδες αρμαθιά.

Τ’ είναι το κισμέτι τ’ είναι το γραφτό!

Πριν το μονοπάτι πάρω να κρυφτώ

μούστησαν καρτέρι σε μια πατουλιά

και με κλαίγαν δέντρα και πουλιά. 

Είταν μαύρη Τρίτη μαύρο δειλινό

κι’ έχασα τον κόσμο και τον ουρανό

σε μεγάλο κάστρο σε βαθειά σπηλιά

με τους πεθαμένους αγκαλιά. 

Ώσπου κάποιο βράδι τρίξαν οι αρμοί

κι άστραψε στην πόρτα λυγερό κορμί

μια βασιλοπούλα σαν τη Μαξιμώ

πούχε δυο φιδάκια στο λαιμό. 

Πάρε λέει τα φίδια βάλ’ τα στην καρδιά

και μεγάλωσέ τα σαν μικρά παιδιά

το ’να είν’ ο Δράκος τ’ άλλο ο Διγενής

άξιο τους αδέρφι να γενείς. 

Κράτησα τα φίδια μες στην ερημιά

βιός μου και ρεγάλο και κληρονομιά

μούφερναν καρύδια γάλα και ψωμί

δίχως να γυρεύουν πλερωμή. 

Κι’ όταν κάποια νύχτα σώπασε η φωτιά

σκάψανε του τοίχου τη ραγισματιά

βρήκαν κερκοπόρτα και πρωί-πρωί

μούδειξαν το δρόμο στη ζωή.

Τώρα τι στα λέω τι στα μολογώ

μάθε μόνο τούτο πόμαθα κι’ εγώ:

αν κρατάς χρυσάφι πλούτη και φλουριά

δεν κατέχεις τ’ είναι λευτεριά. 

WOODY GUTHRIE σπίτι από γη

Πριν λίγο καιρό έλαβα το βιβλίο του Γούντι Γκάθρι Σπίτι από Γη, που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2018 από τις εκδόσεις Αίολος, σε μετάφραση Αλέξη Καλοφωλιά.

Έχω προλάβει να διαβάσω, έως αυτή την ώρα, μόνος τις 50 πρώτες σελίδες του (από τις συνολικώς 296), σελίδες που αφορούν στον πρόλογο που έγραψαν για το βιβλίο ο ηθοποιός Johnny Depp (Τζόνι Ντεπ) και ο ιστορικός Douglas Brinkley (Ντάγκλας Μπρίνκλεϊ). Να πούμε πως το «καθαρό» μυθιστόρημα, στην έκδοση του Αίολου είναι 218 σελίδες, αφού πέραν του προλόγου υπάρχουν εδώ παραρτήματα με ευχαριστίες, επιλεγμένη βιβλιογραφία (γύρω από τον Woody Guthrie), επιλεγμένη δισκογραφία (του Woody Guthrie) και βιογραφικό χρονολόγιο (που αφορά στον Woody Guthrie, το έργο του και την οικογένειά του).

Επειδή περνάει ο καιρός και θέλω να γνωστοποιήσω την ύπαρξη του βιβλίου, παρά το γεγονός πως δεν έχω διαβάσει ακόμη το μυθιστόρημα, γράφω τώρα λίγα λόγια και αφήνω τα περισσότερα για το μέλλον – όταν θα επανέλθω… διαβασμένος.

Αντιγράφοντας από το οπισθόφυλλο:

«(…) Ο Γούντι Γκάθρι, ο θρύλος της φολκ μουσικής στην Αμερική του μεσοπολέμου, άφησε μαζί με τα αμέτρητα τραγούδια του κι ένα μυθιστόρημα, ανέκδοτο μέχρι πρόσφατα, που το ανακάλυψε ο ιστορικός Ντάγκλας Μπρίνκλι και το εξέδωσε από κοινού με τον Τζόνι Ντεπ, γράφοντας κι έναν εξαιρετικό πρόλογο.
Μεταξύ αυτών που δεν άφησε ασυγκίνητους το Σπίτι από Γη ήταν και ο λαογράφος Άλαν Λόμαξ, που είχε παροτρύνει τον Γκάθρι να το ολοκληρώσει, καθώς και ο Μπομπ Ντίλαν, το πιο διάσημο πνευματικό του τέκνο, που συνέβαλε στην αποκατάσταση του έργου.
Γραμμένο το 1947, αποτελεί μια τοιχογραφία της Αμερικής της Μεγάλης Οικονομικής Κρίσης, κι ακόμη μια κραυγή για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Το “This Land is your Land”, ο ύμνος που έχει γραφτεί στις συνειδήσεις όλου του προοδευτικού κόσμου, βρήκε ιδανικό συμπλήρωμα στο Σπίτι από Γη και μας δείχνει ότι ο αγώνας για το χώμα που πατάμε, το νερό, τον αέρα είναι πανανθρώπινος και διαχρονικός.(…)».

Να πούμε πως το βιβλίο σχετίζεται μ’ ένα καταστροφικό καιρικό φαινόμενο, που χτύπησε, την 14η Απριλίου 1935, την κωμόπολη Πάμπα (Pampa) του Βόρειου Τέξας. Το φαινόμενο αυτό, που έμεινε στην ιστορία ως Dust Bowl, διέλυσε την περιοχή, δίνοντας παράλληλα την αφορμή, ώστε να γράψει ο Guthrie όχι μόνο τις περίφημες Dust Bowl Ballads, που κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά από την εταιρεία Victor, το 1940, σε δύο ξεχωριστά σετ, με τρεις 78ρηδες δίσκους το κάθε ένα (ήτοι δώδεκα τραγούδια συνολικώς), αλλά και το μυθιστόρημά του House of Earth, που άρχισε να το ετοιμάζει στα τέλη της δεκαετίας του ’30, και που δεν είχε ολοκληρωθεί έως τουλάχιστον το 1947.
Και δεν θα ήταν παρά το 2012, όταν το New York Times Book Review ανακοινώνει την ανακάλυψη τού εν τω μεταξύ χαμένου House of Earth, που θα δει τελικώς το φως την επόμενη χρονιά (2013), όταν και θα τυπωθεί από τις νεοϋορκέζικες εκδόσεις Infinitum Nihil / Harper.

Αυτό ακριβώς το βιβλίο πέντε χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα.

Επαφή: www.aiolosbooks.gr

JULIAN & ROMAN WASSERFUHR, IDA SAND with STOCKHOLM UNDERGROUND εγγραφές στην ACT Music + Vision

JULIAN & ROMAN WASSERFUHR: Relaxin’ in Ireland [ACT Music + Vision, 2018]

Γερμανοί μουσικοί (και αδέλφια) ο Julian Wasserfuhr (τρομπετίστας, φλουγκελχορνίστας) και ο Roman Wasserfuhr (πιανίστας), συνεργάζονται εδώ με τον τσελίστα Jörg Brinkmann, προκειμένου να ολοκληρωθεί το πιο καινούριο άλμπουμ τους για την ACT, που έχει τίτλο “Relaxin’ in Ireland”. 

Ο τίτλος δεν πρέπει να παραπλανά – αν παραπλανά. Οι μουσικές που ακούγονται σ’ αυτή την παραγωγή τής γερμανικής εταιρείας δεν είναι  για… ξεκούραση, ούτε είναι αποκλειστικώς ή κυρίως irish folk. Βεβαίως ηχογραφήθηκαν σε κάποιο στούντιο, χαμένο και από τον Θεό, όπως διαβάζουμε, κάπου στο West Cork της Ιρλανδίας, τον περασμένο Ιούνιο, βεβαίως έχουν μια ντελικάτη διάσταση, που οφείλεται και στον τρόπο που συνθέτουν οι Γερμανοί, μα και στον τρόπο που διασκευάζουν, όμως στην πράξη ό,τι ακούμε στο “Relaxin’ in Ireland” είναι σύγχρονη, ευρωπαϊκή jazz. Jazz δηλαδή με πολύ συγκεκριμένες μελωδικές αναφορές και προδιαγραφές, που μπορεί να αφορούν από την «κλασική» μουσική, έως και στην παράδοση και που αποδίδονται με έναν προσεγμένο και σίγουρα αισθητικώς άψογο τρόπο. Και τούτο, δίχως να εμποδίζονται και τα κάπως πιο… προχωρημένα ηχοχρώματα, που σπέρνονται εδώ κι εκεί, στα διάφορα tracks, και στα οποία ιδιαίτερη συμμετοχή έχει ο (επίσης Γερμανός) τσελίστας.

Από την πλευρά των πρωτότυπων συνθέσεων θα λέγαμε πως τα αδέλφια Wasserfuhr κινούνται στους γνωστούς από τις παλαιότερες δουλειές τους δρόμους. Ωραίες μελωδικές αποτυπώσεις και πηγαίο υψηλό αίσθημα ξεχειλίζει σε κομμάτια όπως τα “Cello bello”, “Schnaff”, “Tears” κ.λπ., ενώ και το υλικό των διασκευών, και όχι μόνο γιατί είναι υπεράνω υποψίας (Van Morrison, Gilbert O'Sullivan…), είναι τέλειο και πλήρως ενσωματωμένο στη ροή τού άλμπουμ. Άρα… Άρα.

IDA SAND with STOCKHOLM UNDERGROUND: My Soul Kitchen [ACT Music + Vision, 2018]

Ένα καινούριο άλμπουμ που διαθέτει τέσσερα μόλις originals και οκτώ versions θέλει κάτι να πει. Κάτι να δηλώσει. Πως γίνεται για τη χαρά της συμμετοχής (από την πλευρά των μουσικών) και της ηχογράφησης, και πως θέλει να ακουστεί σαν ένα… πρόγραμμα σε πάρτυ. Αν, μάλιστα, το επιτυγχάνει αυτό το τελευταίο, τότε έχει επιτελέσει και το στόχο του.

Στο “My Soul Kitchen” της Ida Sand και των Stockholm Underground, συν τους guests (μεγάλα ονόματα ανάμεσα, σαν εκείνα των Lars DK Danielsson, Magnus Lindgren, Nils Landgren κ.ά.) το πράγμα δείχνει από το εξώφυλλο – από το track list. Είναι λοιπόν τα τραγούδια των Al Green (“Take me to the river”), Stevie Wonder (“Please don’t hurt my baby”), Ray Charles (“I believe to my soul”), Creedence Clearwater Revival (“Born on the bayou”), The Meters (“Just kissed my baby”), Bessie Smith (“Empty bed blues”), Charles Sheffield (“It’s your voodoo working”), Classics IV (“Spooky”), συν τα τέσσερα πρωτότυπα της Ida Sand, που ρίχνονται ανάμεσα, τα οποία επενεργούν σε σώμα και ψυχή με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Εννοούμε πως η μπάντα παίζει ένα σωστά συντονισμένο soul-rock, διαθέτοντας πλήρη ακουστική οργανική γκάμα (πολλά πλήκτρα, κιθάρες, μπάσο, ντραμς και ακόμη πνευστά και φωνητικά) και βεβαίως τη φωνή της Ida Sand – μια φωνή δυνατή, πειστική και οπωσδήποτε εξοικειωμένη με το συγκεκριμένο ρεπερτόριο.

Αυτό φαίνεται και αποδεικνύεται στο “My Soul Kitchen”, ένα άλμπουμ που το ακούς από την αρχή μέχρι το τέλος… μονορούφι. Και το ξανακούς βεβαίως. 

Η ACT Music + Vision εισάγεται από την AN Music