DUŠAN MAKAVEJEV (1932-2019)

Η δική μου κλάση (στρατιωτικός ο όρος) έμαθε τον σέρβο σκηνοθέτη Dušan Makavejev, που πέθανε χθες στα 87 του, από την ανατρεπτική σάτιρα Γουρούνια και Μαργαριτάρια (1981). Εκείνη την ταινία είχαμε δει σε χρόνο πρώτο και κατόπιν γυρίσαμε πίσω και είδαμε τα Ο Άνθρωπος δεν Είναι Πουλί (1965), Τα Μυστήρια του Οργανισμού (1971) και Sweet Movie (1974). Ειδικά με την Γλυκιά Ταινία μας ένωσε, ας το πω έτσι, και η πολύ ωραία μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.

To Sweet Movie είναι μια ταινία που υμνεί το ένστικτο βασικά, ενώ αντιμάχεται τα δύο βασικά πολιτικά συστήματα της εποχής, τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό – κυρίως, όμως, τον κομμουνισμό. (Να πούμε πως ο Makavejev είχε αντιμετωπίσει προβλήματα στην πατρίδα του με Τα Μυστήρια του Οργανισμού, πως είχε ξενιτευτεί και πως είχε κάνει το Sweet Movie στο εξωτερικό με διεθνή κεφάλαια).

Επηρεασμένος κεντρικά από τον Βίλχελμ Ράιχ και ειδικότερα από τον βέλγο σιτουασιονιστή Ραούλ Βανεγκέμ και το βιβλίο του Η Επανάσταση της Καθημερινής Ζωής (1967), ο Makavejev βασικά εικονοποιεί το όραμα του σιτουασιονιστών (και του Βανεγκέμ)... πως ο άνθρωπος, δηλαδή, ποδηγετείται από τα πολιτικά συστήματα και πως θα πρέπει να αφεθεί εντελώς ελεύθερος, συνεπαρμένος μόνο από τα ένστικτά του, τον αισθησιασμό και την εκπλήρωση των επιθυμιών του (βασικά των σεξουαλικών-ηδονικών), στο δρόμο προς την επανάσταση.
Αν και ο φανερός αντισοβιετισμός της ταινίας (που φθάνει στα όρια του αντικομμουνισμού, με τη γελοιοποίηση της Διεθνούς κ.λπ.) μπορεί να θεωρηθεί, σήμερα, ως «μπροστά από την εποχή του» από τους… κουλτουριάρηδες φιλελέδες κ.ά., στην πράξη είναι άδικος, ιδεολογικά πρόχειρος και πρωτόλειος και στη βάση του ενοχλητικός (για μένα τουλάχιστον). Κάτι που μάλλον κατάλαβε και ο Makavejev στην πορεία, έτσι νομίζω, ιδίως με το Coca-Cola Kid (1985), όταν έστρεψε ευθέως τα πυρά του προς τη δυτική καταναλωτική κοινωνία, που σάπιζε (και σαπίζει) μέσα στην κίβδηλη «αφθονία» και το μηδενισμό των πνευματικών προτεραιοτήτων.