ΣΠΥΡΟΣ ΑΡΑΒΑΝΗΣ μελοποιημένος λόγος – κριτική παρουσίαση του βιβλίου

Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μετρονόμος το βιβλίο του Σπύρου Αραβανή Μελοποιημένος Λόγος / Είκοσι μελετήματα. Το βιβλίο περιέχει 20 άρθρα για το ελληνικό τραγούδι που δημοσιεύτηκαν, σε μια πρώτη μορφή, σε περιοδικά (Δίφωνο, Μετρονόμος, Οδός Πανός κ.λπ.) και sites (MusicPaper, MusicHeaven κ.λπ.) και που, τώρα, αφού ξανακοιτάχτηκαν υποθέτω, τυπώθηκαν όλα μαζί δημιουργώντας ένα βιβλίο.

Ο Αραβανής έχει απλό και στρωτό λόγο, ενώ και ως ερευνητής της δισκογραφίας παίρνει επίσης καλό βαθμό, καθώς αρκετά από τα κείμενά του, που υπάρχουν εδώ, είναι πρωτότυπα. Ψάχνει δηλαδή προς κατευθύνσεις που ψάχνουν λίγοι ή και κανένας. Και ψάχνει με όρεξη και σχεδόν ενδελεχώς. Να, ας πούμε στo κείμενo «Οι μελοποιήσεις της Οδύσσειας», που μένει ανολοκλήρωτο μόνο σε σχέση με τις Οδύσσειες του εξωτερικού, που είναι πολλές και απαιτούν ξεχωριστή καταγραφή.

Επίσης πρωτότυπη είναι η καταγραφή του στον μελοποιημένο Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, κι αυτό γιατί ως διηγηματογράφος, βασικά, ο Παπαδιαμάντης δεν είναι απ’ αυτούς που μελοποιούνται ούτε εύκολα, ούτε τακτικά. Και στον Παπαδιαμάντη δεν έχουν μελοποιηθεί μόνο ποιήματά του, αλλά και ο πεζός λόγος του. Και μια τέτοια καταγραφή είναι οπωσδήποτε χρήσιμη.

Ενδιαφέρον είναι και το κείμενο για τον πολυ-μελοποιημένο Γιάννη Ρίτσο. Αν κι εδώ εντοπίζονται μερικά λάθη και λαθάκια. Γράφει κάπου ο Αραβανής (μαζί και ο Ηρακλής Οικονόμου, που συνυπογράφουν το συγκεκριμένο άρθρο) αναφερόμενος στα «18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας»: «Παράλληλα ηχογραφήθηκε και στην Ελλάδα, κρυφά, κατά της διάρκειας της χούντας, με τον Γιώργο Νταλάρα και την Άννα Βίσση».

Πρέπει να ξαναπούμε πως τα «Λιανοτράγουδα» ηχογραφήθηκαν νόμιμα και με την άδεια του καθεστώτος τις παραμονές του Πολυτεχνείου (Νοέμβρης ’73). Τίποτα δεν συνέβη «κρυφά», αφού δεν υπήρχε περίπτωση να άνοιγαν οι πόρτες τού στούντιο της Columbia χωρίς νόμιμη άδεια. Επίσης ο συνθέτης, που έχει μελοποιήσει (και) Γιάννη Ρίτσο, λέγεται Θανάσης Νικόπουλος και όχι Νικολόπουλος, ενώ το όνομα της Angélique Ionatos αν θέλουμε να το γράψουμε σωστά στα ελληνικά θα πρέπει να το γράψουμε Αγγελική Ιωαννάτου και όχι Αγγελική Ιονάτου. Λεπτομέρειες…

Και η ενασχόληση με τον Γκόρπα έχει επίσης μια κάποια πρωτοτυπία, εν σχέσει με το πώς είχε επηρεαστεί η ποίησή του από το λαϊκό τραγούδι, ενώ δεν με βρίσκει σύμφωνο η οποιαδήποτε συσχέτιση της ποίησής του με την beat poetry, όπως και ο χαρακτηρισμός που έχει αποδοθεί προς τον ίδιον, από ορισμένους, ως μπητ ποιητής (χαρακτηρισμό, τον οποίον αποδέχεται και ο Αραβανής). Αμφότερα τα θεωρώ πολύ τραβηγμένα και άνευ ουσίας.

Υπάρχουν, επίσης, κείμενα στο βιβλίο που είναι κάπως πιο προβλέψιμα, όπως εκείνα που αφορούν στον Μάνο Ελευθερίου ή στον Ιάκωβο Καμπανέλλη, ενώ σε άλλα υπάρχουν ελλείψεις που είναι κάπως πιο χτυπητές. Για παράδειγμα, το άρθρο «ο Μάνος Χατζιδάκις ως στιχουργός» έπρεπε να έχει αναφορές και σε άλλες στιχουργικές απόπειρες του Χατζιδάκι, όπως το τραγούδι από τη συνεργασία του με τον Αλέξη Δαμιανό στο θεατρικό Το Καλοκαίρι θα Θερίσουμε από το 1945 («Τα παιδιά κάτου στον κάμπο»), αλλά και το έργο «Ο Οδοιπόρος, το Μεθυσμένο Κορίτσι & ο Αλκιβιάδης», που κυκλοφόρησε λίγο μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και που περιέχει μερικούς (έστω και κρυμμένους) πολιτικούς στίχους του Χατζιδάκι («Ο φόβος»).

Ενδιαφέρον έχει, ακόμη, το κείμενο «Ο Μποστ και το ελληνικό τραγούδι», ενώ στα άρθρα «Η στιχουργική της Χάρις Αλεξίου» (πρέπει να γράφουμε της Χάριτος στη γενική, αν γράφουμε Χάρις στην ονομαστική ή Χαρούλας καλύτερα ή Χ. Αλεξίου έστω) και «Η στιχουργική της Ελένης Βιτάλη» διαβάζω μερικές υπερβολές π.χ. «τον πρώτο δίσκο με δικές της δημιουργίες που κυκλοφόρησε το 1989 και αμέσως την κατέταξε στις σημαντικότερες ελληνίδες τραγουδοποιούς» (για την Βιτάλη), «αυτή λοιπόν η μυθική τραγουδίστρια, που πάνω στη σκηνή ακτινοβολεί, που φαντάζει άτρωτη και πανίσχυρη» (για την Αλεξίου). Όταν γράφουμε σε περιοδικά ή σάιτ ή ακόμη καλύτερα στα μπλογκ μας δικαιολογούνται και κάποιες υπερβολές (μέσα στην ψυχολογία της στιγμής), όταν όμως τα κείμενά μας γίνονται βιβλία εκεί πρέπει να είμαστε πιο σφιχτοί σε χαρακτηρισμούς και ν’ αποφεύγουμε τα μεγάλα λόγια. Νομίζω, δηλαδή, πως εδώ ο Αραβανής έπρεπε να επέμβει και να διορθώσει τον εαυτό του. Anyway.

Παρότι προς το τέλος του βιβλίου υπάρχει κι ένα κείμενο για τον Παύλο Σιδηρόπουλο, που το θεωρώ αφελές (αν θυμάμαι καλά είχε δημοσιευτεί στην Οδό Πανός, πριν μερικά χρόνια – δεν έχω χρόνο τώρα να ψάξω να βρω το τεύχος και να το τσεκάρω) εγώ θα πω πως ο Μελοποιημένος Λόγος του Σπύρου Αραβανή είναι μια σειρά δοκιμίων, που προσφέρει στην έρευνα γύρω από το Ελληνικό Τραγούδι.