ΘΩΜΑΣ Ι. ΒΕΝΑΚΗΣ παραδοσιακός λυτρωμός

Πριν πέντε χρόνια (Μάρτιος 2014) είχα γράψει για το πρώτο άλμπουμ τού Θωμά Ι. Βενάκη, ενός τραγουδιστή και ερευνητή, λάτρη της μουσικής μας παράδοσης, που είχε τίτλο «Ρουμπίνι και ζαφείρι μου / Μικρασιάτικα τραγούδια» [Μετρονόμος, 2014]. Πριν λίγο καιρό έφθασε στα χέρια μου το δεύτερο CD τού Βενάκη, που τιτλοφορείται «Του Κωσταντή» [Μετρονόμος, 2017], μια εργασία που κυκλοφόρησε μάλλον μετά το 2017 (ίσως το ’18), αλλά αυτό δεν έχει και πολλή σημασία. Σημασία έχει η μουσική και ποιητική ύλη που καταγράφεται εδώ, σ’ ένα άλμπουμ που περικλείει, πάνω απ’ όλα, την αγάπη, τη λατρεία θα λέγαμε, του Βενάκη για τη μουσική ιστορία του τόπου μας (δεν λέω του τόπου του, παρότι ο Βενάκης, ως Κρητικός, είναι ζυμωμένος με την κρητική παραδοσιακή μουσική). Του ευρύτερου τόπου μας, λοιπόν μέσα στο πέρασμα της Ιστορίας.

Έτσι, αν τα μικρασιάτικα τραγούδια ήταν εκείνα που τροφοδότησαν το πρώτο άλμπουμ του Θωμά Ι. Βενάκη, τώρα το ενδιαφέρον του είναι προσανατολισμένο προς κάτι διαφορετικό. Το βλέπετε, εξάλλου, από το εξώφυλλο του καινούριου CD του. Καταγράφονται λοιπόν εδώ… «το ομορφότερο Ακριτικό τραγούδι και μία σπανίου κάλλους Παραλογή». Το ακριτικό τραγούδι είναι το «Της Λιογέννητης», ενώ η Παραλογή είναι «Το τραγούδι της Αρετής» ή «Του νεκρού αδερφού». Όπως γράφει ο ίδιος ο Θωμάς Ι. Βενάκης… «πρόκειται για δύο από τα αριστουργήματα της Δημοτικής μας Ποίησης», για να συμπληρώσει ο Κωνσταντίνος Ι. Μάρκος:

«Τα Ακριτικά δημοτικά τραγούδια ανήκουν στην πρώτη απ’ τις δύο μεγάλες κατηγορίες των διηγηματικών τραγουδιών – στη δεύτερη ανήκουν οι λεγόμενες Παραλογές.(…) Χρονολογικά, η αρχή των Ακριτικών τραγουδιών τοποθετείται στον 9ο ή 10ο μ.Χ. αιώνα, περιέχουν, όμως, ποιητική ύλη παλαιότερη του 8ου αιώνα.(…) Οι Παραλογές είναι διηγηματικά τραγούδια, πολύστιχα με δραματικά και λυρικά στοιχεία. Οι υποθέσεις τους προέρχονται από μύθους και παλαιές παραδόσεις με διαλόγους, περιγραφές για δράκους και στοιχειά, ερωτικές ιστορίες ή περιπλάνηση αγαπητών προσώπων στα ξένα».

Το Ακριτικό τραγούδι διαρκεί στο CD σχεδόν 35 λεπτά, ενώ η Παραλογή σχεδόν 44. Δύο tracks λοιπόν, πολύ μεγάλης διάρκειας, που παρέχουν μουσική συνοδεία, αφήγηση και τραγούδι. Πιο αναλυτικά:

Στο «Της Λιογέννητης» ο Θωμάς Βενάκης απαγγέλει τα λόγια, ενώ ανάμεσα στις απαγγελίες παρεμβάλλονται μουσικά θέματα τα οποία αποδίδουν οι Μανώλης Καρπάθιος κανονάκι, Στρατής Ψαραδέλης πολίτικη λύρα, Περικλής Παπαπετρόπουλος πολίτικο λαούτο, Γιώργης Τζανέτος κρουστά και Μανώλης Παραουλάκης νέυ. Τα θέματα, που εναλλάσσονται με τις απαγγελίες (συνοδεύοντάς τες ενίοτε), είναι 16 στον αριθμό και αφορούν σε επώνυμες παλαιές (των Αντώνη Κυριαζή, Νικολάκη, Παππά. Πέτρου Πελοποννησίου) ή παραδοσιακές μελωδίες. Δεν χρειάζεται να πούμε πως το άκουσμα είναι συγκινητικό. Το μουσικό κομμάτι είναι άριστα ερμηνευμένο, ενώ και ο λόγος τού Θωμά Βενάκη είναι σωστά φορτισμένος και περαιτέρω άψογος σαν άρθρωση, ώστε να είναι εφικτή η πλήρης κατανόηση του κειμένου από την εγγραφή και μόνον (χωρίς τη βοήθεια του booklet).

Στο «Του Νεκρού Αδερφού» η προσέγγιση είναι διαφορετική. Βασικά, εδώ έχουμε τραγούδι (σε ήχο βαρύ, διατονικό, επτάφωνο), που ακούγεται σαν ψαλμωδία, με τη συνοδεία πολίτικης λύρας (Γιώργης Γιανναδάκης) και πολίτικου λαούτου (Μιχάλης Κώτης), που προηγείται και ακολουθεί (η συνοδεία) των φωνητικών μερών, προσεγγίζοντας με αυτοσχεδιαστικό τρόπο. Και εδώ η συγκίνηση είναι αμέριστη, μαζί με την πίστη πως (και) αυτή η συγκεκριμένη παράδοση δεν έχει ξεθυμάνει, δεν έχει απολέσει ίχνος της αξίας της στο πέρασμα τόσο πολλών αιώνων.

(Και πώς θα μπορούσε αυτό να συμβεί δηλαδή, όταν έχουμε να κάνουμε με τέτοιου αισθητικού ύψους ποιητικά κείμενα;).

Επαφή: www.metronomos.gr, www.thomasvenakis.gr