ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΕΝΤΖΟΣ o γύρος του θριάμβου

Ο Δημήτρης Λέντζος δεν είναι… τραγουδιστής, ούτε συνθέτης, αλλά στιχουργός. Και το να υπογράφει ένας στιχουργός (και όχι συνθέτης ή τραγουδιστής) ολάκερο διπλό CD δεν είναι κάτι συνηθισμένο. Μάλλον θα έλεγα πως είναι κάτι σπάνιο. Συμβαίνει όμως… και συμβαίνει, στην περίπτωσή μας, στο «Γύρο του θριάμβου» [Μετρονόμος, 2015], για έναν στιχουργό που έχει τη δική του ξεχωριστή παρουσία στο ελληνικό τραγούδι την τελευταία 15ετία-20ετία (στίχους του έχουν αποδώσει οι Δημήτρης Μητροπάνος, Γιώργος Νταλάρας, Μανώλης Μητσιάς, Νίκος Δημητράτος, Παντελής Θαλασσινός και πολλοί άλλοι).

Ο Λέντζος, που είναι γεννημένος το 1960, μπήκε μάλλον αργά στη στιχουργία… και για να το ξεκαθαρίσω από την αρχή, προκειμένου να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις. Χρησιμοποιώ τη λέξη «στιχουργός» με τον τρόπο που έχει καταδείξει, μέσα σ’ όλα αυτά τα χρόνια, η δισκογραφία. Στιχουργήματα, θέλω να πω, είναι τα λόγια που γίνονται τραγούδια, καθότι λέμε «γράφω στίχους για τραγούδια» και όχι «γράφω ποιήματα για τραγούδια». Φυσικά, το να γράφει κάποιος στίχους ή να γράφει ποίηση δεν σημαίνει, εκ των προτέρων, πως κάνει κάτι υποδεέστερο στην πρώτη περίπτωση, ή κάτι πολύ σημαντικό στη δεύτερη. Υπάρχουν στίχοι (για τραγούδια) που είναι εν δυνάμει σπουδαία ποιήματα, και βεβαίως ποιήματα που είτε δεν μπορεί να γίνουν τραγούδια, είτε δεν αξίζει να γίνουν τραγούδια… Αυτά τα διευκρινιστικά και προχωράμε…

Στο στίχο του Λέντζου διακρίνω κατ’ αρχάς μια μεγαλοπρεπή ονοματολογία που με παραπέμπει στον Νίκο Γκάτσο (Κλυταιμνήστρα, Φραγκογιαννού, Οθέλος, Φιλισταίους, Σαλώμη, Ελευσίνα, Μεγάλο Σάββατο…), αλλά οι «ομοιότητες» σταματούν εκεί. Περαιτέρω, θα υποστήριζα πως υπάρχουν εμφανείς αναφορές στη στιχουργία του Μάνου Ελευθερίου, κυρίως όσον αφορά στον τρόπο μέσω του οποίου επικοινωνεί το λαϊκό με τη σκέψη (κάτι όχι εύκολο). Υπάρχει, εννοώ, ένα διανοητικό παιγνίδι στα στιχάκια και τις στροφές του Λέντζου, που καταλήγει κάπου – σ’ ένα συμπέρασμα, σ’ ένα δίδαγμα, όπως λέγαμε παλιά. Ένα δίδαγμα, βεβαίως, που δεν είναι αμέσως και εξ ολοκλήρου προφανές, αλλά κρυμμένο πίσω από προσωπικές διαδρομές, που απαιτούν τη συμμετοχή του ακροατή προκειμένου να αποκρυπτογραφηθούν. Υπό αυτήν την έννοια οι στίχοι του Λέντζου ξεχωρίζουν όσο ελάχιστοι άλλοι στο σύγχρονο έντεχνο τραγούδι… και γιατί αποτελούν συνέχεια μιας σημαντικής παράδοσης.

Λαϊκά τραγούδια λοιπόν, αλλά από την άλλη και κάπως απαιτητικά. Τραγούδια, που ναι μεν, λόγω των μέτρων τους, μπορεί να γίνουν θέσει λαϊκά (γιατί από τη φύση τους είναι), αλλά, από την άλλη μεριά απαιτούν και τις καταλληλότερες των μελοποιήσεων, ώστε να αναδειχθούν τα νοήματα και να μπορεί να αποκρυπτογραφηθούν κατά τη διάρκεια της ακρόασης – δίχως να αναγκάζεσαι να συμβουλεύεσαι, ταυτοχρόνως, το σχετικό ένθετο. Έτσι, σ’ ένα διπλό CD που περιλαμβάνει 23 τραγούδια συνολικώς, είναι λογικό να υπάρχουν όλων των ειδών τα άσματα – και εκείνα που ρέουν αβίαστα και είναι αμέσως κατανοητά, και τα υπόλοιπα που απαιτούν μια πιο επισταμένη ενασχόληση. Υπέρτερα όλων, σε κάθε περίπτωση, είναι εκείνα που αμέσως ξεχωρίζουν, λόγω του πιο ιδανικού δεσίματος, προφανώς, που μπορεί να υπάρξει στην πεντάδα… συνθέτης - στιχουργός - ερμηνευτής - παιξίματα - παραγωγή. Τραγούδια εξαιρετικά το δίχως άλλο, που δείχνουν το εύρος και τη δύναμή τους από την πρώτη κιόλας ακρόαση, αφού καταγράφονται αυτομάτως στο προσωπικό συνειδητό (ελπίζω και στο συλλογικό). Τέτοια είναι, από το πρώτο CD, τα «Η Κλυταιμνήστρα» του Θανάση Γκαϊφύλλια με τη Φωτεινή Βελεσιώτου, «Στη σιωπή λυτρώθηκα» του Μιχάλη Τερζή με τον Βασίλη Λέκκα, «Μικρές επιθυμίες» του Νίκου Πλατύραχου με την Βίκυ Καρατζόγλου και «Στη σκοπιά» με τον Φίλιππο Πλακιά και από το δεύτερο τα «Η άγνωστη η εντολή» του Μιχάλη Νικολούδη με την Μπέττυ Χαρλαύτη (ίσως το ωραιότερο τραγούδι του άλμπουμ), «Άσβεστη φωτιά» του Νεοκλή Νεοφυτίδη με την Ηρώ Σαΐα και «Η άλλη πόλη» του Γιώργου Σχοινά με την Ελένη Τσαγκαράκη.

Αυτά τα τραγούδια ξεχώρισα από το 2CD «Ο γύρος του θριάμβου», χωρίς να θέλω να υποτιμήσω, εννοείται, άλλες ερμηνείες ή μελωδίες, που ούτως ή άλλως αφορούν στους στίχους ενός ξεχωριστού ανθρώπου του ελληνικού τραγουδιού των ημερών μας.

Στη  Σιωπή Λυτρώθηκα

Ποιος Θεός, ποιος σκηνοθέτης/ και ποια μοίρα μ’ οδηγεί/ ραγισμένος ο καθρέπτης/ σαν πανάρχαια πληγή.
Σ’ ένα δράμα παίζω χρόνια/ μέσα στη φορμόλη μου/ ή οι ρόλοι είναι πιόνια/ ή τα πιόνια ρόλοι μου.
Υποκλίνομαι στο τέλος/ και πεθαίνω στη σκηνή/ εγώ ήμουν ο Οθέλος/ σε παράσταση φτηνή.
Στο πολύ και στο καθόλου/ στη σιωπή λυτρώθηκα/ μπήκα στο πετσί του ρόλου/ και αποθεώθηκα.
Μες στα μάτια μου τα φώτα/ τρέμουνε τα χείλη μου/ απ’ το τρακ και τον ιδρώτα/ σ’ άλλο έργο οι φίλοι μου.
Μαύρη πέφτει η αυλαία/ στο γυαλί η άχνα μου/ ράβω σαν τον Προμηθέα/ τις βραδιές τα σπλάχνα μου. 

Επαφή: www.metronomos.gr