SATOKO FUJII φθάσαμε στο τέλος του εκδοτικού improv μαραθωνίου;

Ο CD-μαραθώνιος τής Satoko Fujii, με τα δώδεκα άλμπουμ που θα κυκλοφορούσαν μέσα στο 2018, με αφορμή τα 60α γενέθλιά της, φθάνει στο τέλος του. Κάπου έχω χάσει τον αριθμό, αν και με τα δυο CD που θα παρουσιάσουμε τώρα πρέπει να συμπληρώνεται η ντουζίνα…

YUKO YAMAOKA: plays the music of Satoko Fujii / Diary 2005-2015 [Libra Records, 2018]

Η Yuko Yamaoka είναι κλασική πιανίστρια και παλαιά συνεργάτιδα τής Satoko Fujii. Ήταν μέλος π.χ. της Satoko Fujii Orchestra την εποχή της ηχογράφησης του άλμπουμ “South Wind”, που είχε τυπωθεί από τη βρετανική Leo Lab το 1997. Fujii και Yamaoka συνεργάζονται ξανά δισκογραφικά μετά από 20+ χρόνια στον παρόν διπλό CD, που περιλαμβάνει (κρατηθείτε!) 118 συνθέσεις της Fujii για σόλο πιάνο. Εξήντα δύο απ’ αυτές απλώνονται στο πρώτο CD, ενώ πενήντα έξι καταγράφονται στο δεύτερο! Τι ακριβώς συμβαίνει;

Κατ’ αρχάς, όπως μαρτυρά και ο τίτλος, εδώ έχουμε ένα… ημερολόγιο συνθέσεων, που γράφτηκαν στη δεκαετία 2005-2015. Πρόκειται για πολύ μικρής διάρκειας κομμάτια, αφού ελάχιστα απ’ αυτά (τα 118) ξεπερνούν το ένα λεπτό (δέκα εννέα για την ακρίβεια) και μόλις δύο τα δύο λεπτά (άρα τα υπόλοιπα 97 διαρκούν κάποια λίγα δευτερόλεπτα). Αυτός είναι ένας τρόπος σύνθεσης για την Fujii. Είναι μια πρακτική της, με άλλα λόγια, προκειμένου να «ζεσταθεί» (όπως το λέμε), για να πάει παρακάτω. Όπως σημειώνει και η ίδια στο booklet... κάθε φορά, που καλείται να συνθέσει, κάθεται στο πιάνο για 15 λεπτά, παίζοντας και αυτοσχεδιάζοντας. Γιατί 15; Γιατί, όπως λέει η ίδια, σ’ αυτά τα 15 λεπτά μπορεί να συγκεντρωθεί στον απόλυτο βαθμό, αναπτύσσοντας στο minimum κάποιες πρωτότυπες κάθε φορά ιδέες, οι οποίες θα χάνονταν εν συνέχιζε την εξάσκησή της για περισσότερο χρόνο.
Φαίνεται λογικό κάτι τέτοιο. Υπάρχουν ιδέες, που μπορεί να καταγραφούν εν τη γεννέσει τους πριν μετατραπούν σε συγκεκριμένες και ολοκληρωμένες συνθέσεις. Σωστό. Αλλά πόσες τέτοιες ιδέες και για πόσην ώρα μπορεί ένας μουσικός να παράξει; Δεν κινδυνεύει από την επανάληψη; Από το να μην είναι κάθε φορά όσο πρωτότυπος απαιτείται; Οπωσδήποτε. Οπότε και το χρονικό όριο των 15 λεπτών μοιάζει λογικό, και είναι, αν κρίνουμε από το πώς ορισμένες από τις «ιδέες», που καταγράφονται εδώ, «απλώθηκαν» σε κάτι ευρύτερο (όπως διαβάζω και διαπιστώνω η “052013”, για παράδειγμα, μετεξελίχθηκε στην “Ichigo ichie”, από το CD του 2015 με την Satoko Fujii Orchestra Berlin κ.λπ.).

Το άκουσμα των δύο CD έχει οπωσδήποτε ενδιαφέρον, καθώς προτρέπει από τη φύση του και σε μιαν άλλου τύπου ακρόαση. Κατά πόσον, θέλω να πω, μπορείς να… ταυτιστείς με κομμάτια, τα οποία διαρκούν τριάντα ή σαράντα δευτερόλεπτα. Είναι ένα θέμα αυτό, αλλά δεν είναι το κυρίαρχο εδώ.

Στο “Yuko Yamaoka plays the music of Satoko Fujii” εκείνο που μετράει περισσότερο από κάθε τι άλλο είναι αυτή καθαυτή η διαδικασία καταγραφής ενός συνθετικού πυρήνα (ή μάλλον πολλών… 118). Και όσο αυτή η καταγραφή προχωράει τόσο πιο πολύ ανακαλύπτεις κι εσύ πώς σκέφτεται ένας συνθέτης-αυτοσχεδιαστής (η Fujii εν προκειμένω) όχι μόνον όταν ηχογραφεί στο στούντιο, αλλά και όταν καλείται να ανεβεί στη σκηνή και να αυτοσχεδιάσει.

Ορισμένοι αδαείς (υπάρχουν και τέτοιοι… δεν είναι αμαρτία) νομίζουν πως «ελεύθερος αυτοσχεδιασμός» σημαίνει… ανεβαίνω στο πάλκο και παίζω-κάνω ό,τι γουστάρω, χωρίς να υπακούω πουθενά και σε τίποτα. Όπως δεν υπάρχει στην καθημερινότητα απόλυτη ελευθερία, έτσι δεν υπάρχει και στη μουσική. Το διπλό αυτό CD μας δείχνει με ποιον τρόπο το κεντρικό στοιχείο της μουσικής δημιουργίας (το άτμητο… ας το πούμε έτσι) όχι απλώς υπάρχει, υφίσταται, αλλά και υπόκειται (και αυτό) σε κάποιους νομοτελειακούς κανόνες. Στη βάση τους, δηλαδή, τα πάντα είναι αριθμοί. (Και γι’ αυτό, προφανώς, και τα 118 tracks αυτού του διπλού CD ονοματίζονται μόνο με νούμερα).

AMU: Weave [Libra Records, 2018]

Το Amu είναι ένα ασυνήθιστο κουαρτέτο, καθώς αποτελείται από την Satoko Fujii πιάνο, τον Natsuki Tamura τρομπέτα, κρουστά, τον Takashi Itani κρουστά και την percussive dancer Mizuki Wildenhahn. Χορεύτριες (και χορευτές), που να έχουν συμπράξει με jazz σχήματα έχουν υπάρξει και στο παρελθόν φυσικά (προχείρως θυμάμαι τις περιπτώσεις των Steve Lacy και Peter Kowald, ενώ και στην Ελλάδα ο Φλώρος Φλωρίδης έχει πράξει κάτι ανάλογο – πιθανώς και άλλοι). Όταν λέμε “percussive dnacer” πρέπει να εξηγήσουμε τι σημαίνει. Η Wildenhahn χορεύει πάνω σε ειδικό δάπεδο και ό,τι ακούγεται απ’ αυτήν προέρχεται από τα χτυπήματα ή το σύρσιμο των ποδιών της καθώς και από κάποιες κινήσεις των χεριών της, όταν κινεί τα ρούχα της π.χ. – δεν κρατάει, δηλαδή, κρουστά, ούτε έχει κρουστά «καρφιτσωμένα» πάνω της. Αυτό το λέω, επειδή είδα το DVD, που εμπεριέχεται στο πακέτο, βιντεοσκοπημένο στην Kanagawa της Ιαπωνίας, την 1η Ιουλίου 2018. Από ’κει είναι παρμένη και ηχογράφηση φυσικά, γιατί το “Weave” εμπεριέχει και κανονικό audio-CD, στο οποίο καταγράφεται κι ένα παραπάνω κομμάτι (από το DVD), δίχως τη συμμετοχή της Wildenhahn.

Βεβαίως, βλέποντας κάποιος την παράσταση έχει διαφορετική «εικόνα» γι’ αυτήν (από εκείνη την σκέτη ακουστική, που παρέχει το CD). Αυτό συμβαίνει, γιατί το μάτι παρασύρεται από την χορεύτρια εστιάζοντας πάνω της, αφήνοντας τον ήχο να λειτουργήσει κάπως σαν background – όπως σε δεύτερο πλάνο μπαίνει και η υπόλοιπη κινητικότητα (των τριών μουσικών εννοώ), που είναι και αυτή έντονη και που «χάνεται» (εννοείται) από το CD. Τέλος πάντων, χρήσιμα είναι και τα δύο δισκάκια, αλλά ας εστιάσουμε περισσότερο στον ήχο…

Το άλμπουμ περιλαμβάνει επτά tracks, που αποτελούν συνθέσεις όλων (και της Wildenhahn), με το πρώτο, το “Megosona”, να διαρκεί σχεδόν 18 λεπτά (όντας το μεγαλύτερο σε διάρκεια).
Εντάξει, όσοι έχουν κάποιαν ιδέα των εγγραφών τής Fujii αντιλαμβάνονται πως ο αυτοσχεδιασμός παίζει, και εδώ, πολύ μεγάλο ρόλο. Ο Tamura, που θα βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά με τα απίστευτα φυσήματά του, το «άηχο» παίξιμο με τις βαλβίδες, γενικώς το percussive playing (είτε στην τρομπέτα, είτε με κανονικά κρουστά), τις πολυφωνικές τεχνικές, είναι βασικός παράγοντας τής ηχητικής πρωτοτυπίας, που φθάνει στ’ αυτιά μας. Από κοντά και ο περκασιονίστας Itani, που εξαντλεί και αυτός την εφευρετικότητά του, με την Fujii στο γνωστό… προβοκατόρικο και διαβρωτικό ρόλο της, με συνεχείς εναλλαγές δυναμικών και ηπίων μερών, αλλά και εναλλαγές στυλ, εκκωφαντικά clusters και κυρίως με μιαν εντελώς δική της αντίληψη του χρόνου (έτσι όπως κρυσταλλώνεται αυτή άλλοτε μέσω των σύντομων επαναληπτικών μοτίβων και άλλοτε μέσω της αστραπιαίας εναλλαγής συγχορδιών).
Κομμάτια σαν το “Gorondari” δεν είναι απλώς μπροστά από την εποχή τους, είναι εκτός πάσης εποχής γενικώς.

Επαφή: www.satokofujii.com