ΜΑΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ / CIHAN TÜRKOĞLU νέα εμφάνιση στην ECM

Αν δεν με απατά η μνήμη μου, όπως κι ένα τυπικό ψάξιμο που επιχείρησα, αυτό είναι το δεύτερο άλμπουμ της Μαρίας Φαραντούρη στην ECM, μετά από το “Athens Concert” του 2011, τη συνεργασία της, εννοώ, με τον σαξοφωνίστα Charles Lloyd. Και είναι ένα άλμπουμ γενικώς διαφορετικό από εκείνο, αλλά και με κάποιες ομοιότητες. Και δεν εννοώ φυσικά τη φωνή της Φαραντούρη, αλλά το (παραδοσιακό) ρεπερτόριο, που ακουγόταν εκεί και ακούγεται κι εδώ. Βεβαίως το “Beyond the Borders” [ECM / AN Music, 2018], που γίνεται σε συνεργασία με τον τούρκο συνθέτη, χειριστή του saz και του kopuz και ακόμη τραγουδιστή Cihan Türkoğlu, είναι ένα διαφορετικό στη σύλληψή του άλμπουμ, το οποίον, όμως, θα το παραλλήλιζα με κάτι παλαιό και δοκιμασμένο – το ελληνικό LP «Η Μαρία Φαραντούρη Τραγουδάει Λιβανελί» [MINOS, 1982], τη συνεργασία της Φαραντούρη, δηλαδή, με τον τούρκο συνθέτη Zülfü Livaneli. Ας μην το συνεχίσουμε, όμως, με τις ομοιότητες και με τις διαφορές ανάμεσα στο πιο καινούριο άλμπουμ και στα δύο παλαιότερα, και ας επικεντρωθούμε στο “Beyond the Borders”, που είναι και το θέμα μας.

Το άλμπουμ έχει, κατ’ αρχάς, ποικίλο ρεπερτόριο. Τραγούδια διαφορετικά, που τα ενώνει η ενορχήστρωση (Cihan Türkoğlu saz, kopuz, φωνή, Anja Lechner βιολοντσέλο, Meri Vardanyan κανόνας, Χρήστος Μπάρμπας ney, İzzet Kızıl κρουστά) και βεβαίως η φωνή της Φαραντούρη. Τραγούδια παραδοσιακά (τουρκικά, σεφαραδίτικα, μακεδονίτικα, αραβικά) και ακόμη τέσσερα σε μουσικές του Türkoğlu, όπως και ένα αρμένικο του Komitas. Αυτά τα τραγούδια ερμηνεύονται επίσης σε διαφορετικές γλώσσες, όπως είναι φανερό – αν και στα επτά από τα εννέα ακούγονται ελληνικά. Υπάρχουν όμως τραγούδια που ακούγονται σε δύο γλώσσες, όπως το “Drama köprüsü / Το γεφύρι της Δράμας” (τουρκικά-ελληνικά) και το “Wa habibi / Αχ αγάπη” (αραβικά-ελληνικά). Υπάρχει, επίσης, τραγούδι, το “Triantafylia”, το οποίο Türkoğlu και Φαραντούρη το λένε, και οι δυο τους, στα ελληνικά.

Το άλμπουμ είναι γενικώς ωραίο. Ήσυχο και ταπεινό, όπως και τα τραγούδια που αποδίδονται. Δεν έχει μεγαλοστομίες, ούτε επιδεικτικά παιξίματα, ούτε λαβυρινθώδεις (ανατολίτικους) αυτοσχεδιασμούς και αν τελικώς θα σε κερδίσει –εμένα με κέρδισε μετά την τρίτη-τέταρτη ακρόαση– θα σε κερδίσει με την απλότητα και την ουσία του. Παίζουν άσσοι μουσικοί, η Μαρία Φαραντούρη πάντα καλλίφωνη και σε καλή φόρμα, με ένα κομμάτι για ανθολογία, το “Ta panda rei / Τα πάντα ρει” (σε μουσική Türkoğlu, και στίχους της Αγαθής Δημητρούκα διαμορφωμένους από σπαράγματα του Ηράκλειτου) και με όλα τα υπόλοιπα από «αρκετά καλά» και πάνω.

Προσωπικώς δεν βρίσκω κανένα σοβαρό μειονέκτημα στο “Beyond the Borders”, αν και κάποιοι μπορεί να του προσάψουν την κάπως παλιομοδίτικη, γενική, εικόνα του. Παρότι τέτοιου τύπου άλμπουμ, και είναι αλήθεια αυτό, ήταν στα πολύ επάνω τους στη δεκαετία του ’90 κυρίως (με την κυριαρχία του ethnic), ένας τέτοιος ισχυρισμός δεν μπορεί αποτελέσει σοβαρή αιτία για διάλογο. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να ακολουθεί τις μόδες, όταν εκείνες εξελίσσονται, ούτε κάποιος μπορεί να ελεγχθεί επειδή τις ακολούθησε, όταν είχε παύσει να είναι μόδες πια.