Κυριακή 4 Φεβρουαρίου 2024

κυκλοφόρησε ξανά, μετά από 64 χρόνια, η σπάνια ποιητική συλλογή «Λιποτάχτες» του ΓΙΑΝΝΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ από το 1959 – ο ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ είχε ηχογραφήσει 4 ποιήματα του αδελφού του στον συγκλονιστικό δίσκο «Λιποτάκτες», το 1960

Πριν από κάποιους μήνες επανακυκλοφόρησε ένα αληθινά σημαντικό και σπάνιο ποιητικό βιβλίο, οι «Λιποτάχτες» του Γιάννη Θεοδωράκη (1932-1996), αδελφού του Μίκη Θεοδωράκη (1925-2021). Για πρώτη φορά το βιβλίο αυτό είχε τυπωθεί από τις εκδόσεις Δίφρος του Γιάννη Γουδέλη, το 1959, για να επανεκδοθεί από τις εκδόσεις Μετρονόμος, 64 χρόνια αργότερα, το 2023!
Το βιβλίο αυτό είναι σημαντικό και από μόνο του, ως αυτόνομο ποιητικό έργο δηλαδή, μα και γιατί συνδέθηκε μ’ ένα από τα πιο συναρπαστικά, πρώιμα, λαϊκά τραγουδιστικά έργα του Μίκη Θεοδωράκη, τους «Λιποτάκτες» (το γράμμα «χ» του βιβλίου έχει γίνει «κ» στον δίσκο), που θα ηχογραφούνταν τον Οκτώβριο του 1960 και που θα κυκλοφορούσαν σ’ ένα 7ιντσο EP, με τέσσερα τραγούδια, λίγους μήνες αργότερα – στο τέλος του 1960 ή, το πιο πιθανόν, στους πρώτους μήνες του 1961.
Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε αρχίσει να καταπιάνεται με ορισμένα από τα ποιήματα του αδελφού του, που θα αναγνωρίζονταν μετά ως «Λιποτάχτες», ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’50. Στο πρόγραμμα των συναυλιών στο Θέατρο Λυκαβηττού, που θα γίνονταν γνωστές ως «Μουσικός Αύγουστος 1977» (θα αποδίδονταν και οι «Λιποτάκτες» εκεί) διαβάζουμε:
«Το “Χάθηκα”, τελευταίο τραγούδι από τους “Λιποτάκτες” είναι ουσιαστικά το πρώτο τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη. Γράφτηκε πάνω σε στίχους του αδελφού του, όταν εκείνος υπηρετούσε φαντάρος στα Χανιά Κρήτης στα 1951. Αργότερα, στα 1959 στο Παρίσι, τελειοποίησε (ο Μίκης Θεοδωράκης) άλλα τρία τραγούδια από την ομώνυμη ποιητική συλλογή του Γιάννη Θεοδωράκη, και έτσι γεννήθηκε ο κύκλος τραγουδιών “Λιποτάκτες”».
Ο Αστέρης Κούτουλας στο βιβλίο του «Ο Μουσικός Θεοδωράκης» [Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 1998] αναφέρει ως έτος σύνθεσης των τραγουδιών (στα Χανιά) το 1952, τοποθετώντας ερωτηματικό όμως (στο 1952), ενώ για το «Χάθηκα» αναφέρει και την ημερομηνία 16 Σεπτεμβρίου 1957 (Παρίσι) ως «ίσως νέα επεξεργασία;», ενώ τα πιο πρόσφατα χρόνια, από το 2000 και μετά, φαίνεται πως ως περίοδος σύνθεσης των τραγουδιών κυριαρχεί το διάστημα 1952-54, στις πόλεις Χανιά, Αθήνα και Παρίσι.
Το σίγουρο είναι, και ανεξαρτήτως του πότε ακριβώς συνετέθησαν τα κομμάτια, σε μια πρωτόλεια μορφή, πως ο Μίκης Θεοδωράκης καταπιάνεται με αυτά ουσιαστικά, δίνοντάς τους την τελική τους διάσταση, το 1959-60. Μετά την έκδοση τού βιβλίου τού αδελφού του.
Όταν θα έβγαινε λοιπόν το βιβλίο στον Δίφρο, ο ποιητής και μετέπειτα δημοσιογράφος Γιάννης Θεοδωράκης θα ήταν άγνωστος ακόμη. Λέμε «μετέπειτα δημοσιογράφος», επειδή ο Γ. Θεοδωράκης θα γινόταν περισσότερο γνωστός από το καλοκαίρι του 1960 και μετά, λόγω της παρουσίας του, ως συντάκτης, στο περιοδικό «Δρόμοι της Ειρήνης».
Έτσι, και παρότι τα ποιήματα ήταν γραμμένα χρόνια νωρίτερα, στο τέλος της δεκαετίας του ’40 και στις αρχές του ’50, φαίνεται πως «πιάνουν» το zeitgeist του τέλους των 50s, όταν η ανθρωπότητα, που πορεύεται μέσα στο πλέγμα του Ψυχρού Πολέμου, βιώνει την αγωνία μιας καταστροφής από τη χρήση των πυρηνικών όπλων.
Είναι η εποχή όπου το φιλειρηνικό κίνημα αρχίζει να αποκτά πολύ μεγάλη δημοσιότητα, ιδίως μετά την ίδρυση της βρετανικής CND (Campaign for Nuclear Disarmament δηλ. Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό), μιας ειρηνιστικής κίνησης, που είχε ιδρυθεί τον Νοέμβριο τού 1957 και που προπαγάνδιζε, μέσα από ποικίλες δράσεις της, πορείες κ.λπ., τον πυρηνικό αφοπλισμό (και στο Ηνωμένο Βασίλειο, μα και διεθνώς).
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/vivlio/kykloforise-xana-i-spania-poiitiki-syllogi-lipotahtes-1959-toy-gianni-theodoraki

3 σχόλια:

  1. Σχόλια από το fb...

    Stathis Gotsis
    Για την ηχογράφηση με την Εντίθ Πιάφ ο Μίκης μου αφηγήθηκε σχετικά με την τρομπέτα που παίζει στην Γαλλική βερσιόν της "Όμορφης Πόλης". Ζήτησε από τον παραγωγό του δίσκου να του φέρουν στο στούντιο έναν καλό τρομπετίστα. Και όντως, ήρθε ένας τύπος στο στούντιο (αρκετά μελαμψός στην εμφάνιση, λιγόλογος) και ζήτησε να μιλήσει στον μαέστρο. Εμφανίστηκε ο Θεοδωράκης και του δίνει την πάρτα με την μελωδία που θα έπρεπε να παίξει. Ο τρομπετίστας αφήνει την πάρτα σε ένα τραπεζάκι και ζητάει από τον Μίκη να του παίξει στο πιάνο την μελωδία μόνο, χωρίς ακόρντα και συνοδεία. Έπαιξε την μελωδία ο Μίκης και ο τρομπετίστας του λέει, πάμε να ηχογραφήσουμε, μαέστρο. Έπαιξε την μελωδία μόνο μια φορά, χωρίς πρόβα, όπως την άκουσε από τον Μίκη - αριστουργηματικά θα προσέθετα εγώ - χαιρέτησε με ένα νεύμα κι έφυγε. Πόσο ταλαντούχοι μουσικοί υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν!

    Stathis Gotsis
    Στην ηχογράφηση των "Λιποτακτών" με τον Μανώλη Χιώτη στο ηλεκτρικό μπουζούκι και τον Δημήτρη Φάμπα στην κλασσική κιθάρα, κάτι λίγα κρουστά που ακούγονται τα παίζει ο Χρήστος Λεοντής, όπως μου έχει αφηγηθεί ο ίδιος ο Λεοντής!

    Φώντας Τρούσας
    Υπάρχει ο Λιβιεράτος που παίζει κρουστά στον δίσκο. Δεν ξέρω το 1960 αν ο Λεοντής έμπαινε στο στούντιο. Το θεωρώ απίθανο. Μπορεί σε συναυλία πιο μετά να έπαιζε κρουστά ο Λεοντής.

    Stathis Gotsis
    Μόλις είχε γνωριστεί με τον Μίκη και μαζί με τον Μαρκόπουλο υπήρξαν αντιγραφείς για τις πάρτες της Συναυλίας του Μίκη στο Θέατρο Κεντρικό (1961). Αργότερα (1963) μαζί με τον Λοΐζο διηύθυναν την ορχήστρα στο Ακροπολ. Δεν έπαιξε όλα τα κρουστά ο Λεοντής, ίσως να ήταν ο Λιβιεράτος, αλλά κάτι έξτρα που ζήτησε ο Μίκης το έπαιξε ο Λεοντής, μπορεί να ήταν και ...γρανκάσα που δεν θέλει ειδικό στα κρουστά.

    Nikos Athanassiu
    Trini Lopez lemon tree ! Τι μου θύμησες ρε φίλε!

    Γιώργος Πήττας
    Οι Λιποτάχτες είναι συγκλονιστικό έργο και οι προσθήκες που έκανε ο κ Gotsis πολύτιμες. Προσωπικά, δεν κατανοώ την οποιαδήποτε σύγκριση με τη διαδρομή του Bob Dylan καθώς ο δεύτερος, προερχόμενος κατ’ ευθείαν από την folk παράδοση έκανε ένα πρωτοφανές για την εποχή του άλμα στον ηλεκτρικό ήχο με πρόσκαιρο κόστος, ενώ ο Μίκης Θεοδωράκης, ήταν από την πρώτη στιγμή γνήσιο τέκνο της λόγιας μουσικής, μαθητής του Mesian κλπ, και ήδη πριν το 1960 έχει σημαντικό κλασικό έργο. Ο Dylan ξεκίνησε ως λαϊκός τροβαδούρος στα χνάρια του Guthrie για να εξελιχθεί στον μεγάλο παγκόσμιο βάρδο που έγινε.

    Φώντας Τρούσας
    Για τον ήχο λέω. Και εξηγώ μέσα στο κείμενο πως ο Μίκης στους Λιποτάχτες είναι ο πρώτος singer-songwriter στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού. Μετά απ' αυτόν όλοι οι άλλοι, μη-τραγουδιστές singer-songwriters (Χατζής, Σαββόπουλος κ.λπ.). Θεωρώ δε τους Λιποτάχτες πρωτοποριακούς και σε σχέση με τον ήχο του folk και του ηλεκτρικού folk στο εξωτερικό, σε Αμερική και Αγγλία (εκεί κολλάει και ο Dylan και ο Trini Lopez) - μην τα ξαναγράφω πάλι - τα λέω μέσα στο κείμενο, και τα λέει και ο Μίκης (στα αποσπάσματα που παραθέτω, περί ελληνικότητας και επαφής με τα σύγχρονα ρεύματα). Ο Μίκης είχε μιλήσει δεκάδες φορές για τους Λιποτάχτες τα μετέπειτα χρόνια - εμένα μ' ενδιαφέρουν όμως τα ντοκουμέντα της εποχής 1959-1962 και όχι τι μπορεί να έλεγε στον έναν και στον άλλον το 2003 ή το 2013 (από τέτοια υπάρχουν άπειρα). Λεοντής να παίζει σους Λιποτάχτες το 1960, όπως γράφει ο Γκότσης, εγώ το αποκλείω.

    Nickos Ventouras
    Οι ρεμπέτες που γράφαν, έπαιζαν, και τραγουδούσαν μόνοι τους τα κομμάτια τους, δεν ήταν singer-songwriters;

    Stathis Gotsis
    Επαναλαμβάνω και εδώ ότι δεν παίζει συστηματικά ο Λεοντής κρουστα εδώ αλλά κάποια σκόρπια πραγματάκια, μπορεί και γκρανκάσα, πάντως ο Λεοντής ήταν παρών στην ηχογράφηση - ο ίδιος μου το έχει πει σε ανύποπτο χρόνο πριν 20-25 χρόνια. Ο Λεοντής ήταν σπουδαστής και βιβλιοθηκάριος στο Ωδείο Αθηνών και έτσι γνώρισε και τον Μίκη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Φώντας Τρούσας στον Nickos Ventouras
      Δεν προσέχεις τι γράφω - όπως πολύ συχνά συμβαίνει με σένα. Και θέλεις να παριστάνεις τον έξυπνο... Γράφω λοιπόν:
      >>Κατ’ αρχάς το γεγονός πως ένας μη-τραγουδιστής, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, επιλέγει να ερμηνεύσει τα τέσσερα κομμάτια του δίσκου, είναι κάτι που παρατηρείται για πρώτη φορά στην πιο σύγχρονη δισκογραφία μας (από το 1960 και μετά).<<
      Τον Μίκη τον αντιμετωπίζω στους Λιποτάκτες ως σύγχρονο singer-songwriter. Τον παραλληλίζω δηλαδή με τους Αμερικάνους και τους Άγγλους της εποχής του. Βαριέμαι να τα γράφω τα ίδια δυο και τρεις φορές, επειδή κάποιοι διαβάζουν με τα μάτια της φαντασίας τους ή θέλουν απλά να πούνε τα δικά τους.

      Vassilis Serafimakis
      Δεν ήξερα ότι η Πιάφ είχε συνεργαστεί με τον Μίκη Θεοδωράκη. Τι φωτογραφία όιμως κι αυτή --το σπουργιτάκι με τον ψηλέα!

      Διαγραφή
    2. Nina Tsavou
      Στην όμορφη πόλη Τερουέλ,στην Αραγονία,στο μνημείο το αφιερωμένο στου δυο νεαρούς εραστές,ακούγεται η μελωδία του τραγουδιού της ‘Όμορφης πόλης’. Συγκινητικό!!!

      Διαγραφή