o Πιέρ Πάολο Παζολίνι, το «Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα» και η Ελλάδα

Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι (1922-1975) απασχολεί τον ελληνικό Τύπο από τη δεκαετία του ’60 ήδη – πριν ακόμη χρισθεί σκηνοθέτης. Αυτό είναι κάπως εντυπωσιακό και δείχνει, σε πρώτη φάση, τις κεραίες ορισμένων ανθρώπων στις εφημερίδες της εποχής, που είχαν ανοιχτά τα μάτια και τ’ αυτιά τους σε ό,τι συνέβαινε στην αλλοδαπή, επιχειρώντας να πληροφορήσουν το παντελώς ανυποψίαστο ελληνικό κοινό, για θέματα λογοτεχνίας κατ’ αρχάς.
Έτσι σε άρθρο της εφημερίδας «Ελευθερία» από τις 21 Φεβ. 1960 διαβάζουμε για κάποιον πολύ νέο ιταλό συγγραφέα, τον Πιέρ Πάολο Παζολίνι και το βιβλίο του «Έντονη Ζωή». (Επρόκειτο για το “Una Vita Violenta”, που θα τυπωνόταν στα ελληνικά το 1981, στον Οδυσσέα, ως «Μια Βίαιη Ζωή»). Στο κείμενο που ακολουθούσε θα περιγράφονταν ορισμένες από τις βασικές κατευθύνσεις του πρώιμου «παζολινικού» έργου.
Για παράδειγμα, γίνεται λόγος για τον κεντρικό ήρωα, που είναι φτωχός και που ζει σ’ έναν υποβαθμισμένο συνοικισμό, στα περίχωρα της Ρώμης. Ο φτωχός, που είναι νεοφασίστας, παρανομεί, οδηγείται στη φυλακή, για να καταλήξει συν τω χρόνω κομμουνιστής. Εκείνο που σοκάρει, γράφει η «Ελευθερία», είναι η γλώσσα του Παζολίνι, που είναι σκληρή, ρεαλιστική και η οποία δεν έχει σχέση με το «ιταλικό καλό γούστο», καταλήγοντας πως οι μόνοι που τον υπερασπίζουν είναι το αναγνωστικό κοινό του, καθώς το βιβλίο πήγαινε πολύ καλά εμπορικά, και ο συγγραφέας-δημοσιογράφος Αλμπέρτο Μοράβια.
Στις 29 Απρ. 1962, σ’ ένα άλλο άρθρο της ίδιας εφημερίδας διαβάζουμε για την πρώτη ταινία του Παζολίνι, το περίφημο “Accattone”. Η ταινία έχει μόλις τελειώσει και ο Παζολίνι δίνει συνέντευξη, η οποία μεταφράζεται στα ελληνικά! Εκεί ο ιταλός δημιουργός λέει πως εμπνεύστηκε το θέμα του από τους ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας, τους υπο-προλετάριους, οι οποίοι όμως ανατέμνουν την καθημερινότητά τους με μια ζωτικότητα που συναρπάζει. Στην δε επισήμανση πως κριτικοί τον συγκρίνουν με τον Ζαν Ζενέ ή με τον Χένρυ Μίλερ, ο Παζολίνι δείχνει πως είναι κάθετα αντίθετος, λέγοντας πως δεν είναι αστός (όπως εκείνοι), μα κομμουνιστής.
Φυσικά, εκείνη την περίοδο ταινίες του Παζολίνι δεν προβάλλονται στην Ελλάδα, ούτε εκδίδονται βιβλία του, ποιητικά ή λογοτεχνικά.
Σ’ ένα άλλο άρθρο της ίδιας εφημερίδας από τις 26 Ιουν. 1963 ο Παζολίνι παρουσιάζεται ως ο... άθεος σκηνοθέτης, που σκοπεύει να γυρίσει θρησκευτικό φιλμ (το “Il Vangelo Secondo Matteo” ή «Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», το 1964), με τον ίδιο να δηλώνει:
«Είναι γνωστό ότι σαν συγγραφέας γεννήθηκα μέσα στην ιταλική αντίσταση και ότι είμαι μαρξιστής. Η ταινία αυτή θέτει σε κίνδυνο όλη μου τη σταδιοδρομία, αλλά θα την γυρίσω, γιατί αγαπώντας τόσο εγκάρδια τον Χριστό του Αποστόλου Ματθαίου, θέλω να διακινδυνέψω κάτι».
Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60 η κατάσταση γενικώς δεν αλλάζει. Το έργο του Παζολίνι παραμένει σχεδόν άγνωστο στη χώρα, καθώς δεν προβάλλονται οι ταινίες του, ούτε τυπώνονται ποιήματα και λογοτεχνικά έργα του.
Ίσως η πρώτη ταινία του Παζολίνι που παίχτηκε ποτέ στην Ελλάδα να είναι εκείνη από την σπονδυλωτή “Le Streghe” (Οι Μάγισσες), που ήταν σκηνοθετημένη από τους Λουκίνο Βισκόντι, Μάουρο Μπολονίνι, Φράνκο Ρόσσι, Βιτόριο Ντε Σίκα και Πιέρ Πάολο Παζολίνι. «Οι Μάγισσες» προβλήθηκαν στην Ελλάδα, το φθινόπωρο του ’68 και βεβαίως, ανάμεσα, και το επεισόδιο το σκηνοθετημένο από τον Παζολίνι “La Terra Vista dalla Luna” (Η Γη ιδωμένη από το Φεγγάρι), με τους αγαπημένους ηθοποιούς τού ιταλού σκηνοθέτη Σιλβάνα Μάνγκανο, Τοτό, Νινέττο Ντάβολι και Λάουρα Μπέττι.

Φυσικά, ο κόσμος μάθαινε για το «Θεώρημα» και την θυελλώδη προβολή της ταινίας στο Φεστιβάλ Βενετίας τον Σεπτέμβριο του ’68, μάθαινε ακόμη και για τις αντιδράσεις της Καθολικής Εκκλησίας, όπως και για τη δίκη του Παζολίνι λόγω προσβολής της «δημοσίας αιδούς» (όπως θα έγραφαν οι εφημερίδες... «αι κατηγορίαι στηρίζονται εις πολυαρίθμους σκηνάς σεξ και ομοφυλοφιλικούς υπαινιγμούς, οι οποίοι ήσαν αντίθετοι προς τας ηθικάς, κοινωνικάς και οικογενειακάς αξίας»), όπως και για την αθώωσή του πιο μετά, αλλά την ταινία θα την έβλεπαν για πρώτη φορά οι σινεφίλ, στη Μεταπολίτευση, στις αρχές του 1975.
Ακόμη και η «Μήδεια» (1969) με την Μαρία Κάλλας δεν θα προβαλλόταν στην Ελλάδα σε πρώτο χρόνο, μα στην μεταπολίτευση – παρότι η Κάλλας ως Μήδεια (και άρα η ταινία) γίνεται εξώφυλλο στα «Επίκαιρα», τον Δεκέμβριο του ’69.
Βασικά, οι σινεφίλ ανακαλύπτουν τον Πιέρ Πάολο Παζολίνι μέσα από το περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος», στο τεύχος #6 του οποίου (Απρίλιος-Μάιος 1970) υπάρχει αποκλειστική συνέντευξη τού ιταλού σκηνοθέτη στους Μισέλ Δημόπουλο και Πάνο Κοκκινόπουλο. Λέει ο Παζολίνι:
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/cinema/o-pazolini-salo-kai-i-ellada