δύο Ελληνοαμερικανοί ποιητές, ο ΝΙΚΟΣ ΣΠΑΝΙΑΣ και ο ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΑΘΑΣ, συζητούν τολμηρά, στη Νέα Υόρκη των αρχών του ’60 – στο τραπέζι της συζήτησης μπαίνουν ο Θεός, η ηθική, ο έρωτας, η ελευθερία, η Ελλάδα φυσικά και άλλα διάφορα

Ο Νίκος Σπάνιας (1924-1990) και ο Θεοδόσης Άθας (1936-1973) υπήρξαν δύο αναγνωρισμένοι έλληνες / ελληνοαμερικανοί ποιητές και μεταφραστές. Ο καθένας τους ήταν και άλλα περισσότερα, αλλά ας μείνουμε στα βασικά, αφού, αμφότεροι, τύπωσαν δικά τους βιβλία με ποιήματα και μεταφράσεις.
Ο Σπάνιας δεν ξέρω για τι ακριβώς είναι περισσότερο γνωστός, σήμερα. Πιθανώς για την τριλογία του «Ποιήματα της Τρίτης Λεωφόρου» (1963, 1965 και 1971 οι χρονιές έκδοσης των τριών βιβλίων) ή ίσως για τον έξω από τα όρια τρόπο ζωής του – αυτός ένας ομοφυλόφιλος και ναρκομανής, με απαρέγκλιτη ροπή προς το περιθώριο.
Ο Άθας, όμως, είναι σίγουρα γνωστός, επειδή στίχους του είχε μελοποιήσει ο Γιώργος Ζαμπέτας – λέμε βασικά για το θρυλικό τραγούδι τους «Ο Τζακ» από το 1972 («Μια νύχτα χιόνισε πάρα πολύ / και βγήκαν οι γειτόνοι / για να φτυαρίσουν το πρωί / και βρήκαν μεσ’ στο χιόνι / της γειτονιάς το φρόκαλο / τον Τζακ Ο’ Χάρα κόκαλο»). 

Νίκος Σπάνιας

Κάποια βιογραφικά στοιχεία του Νίκου Σπάνια τα βρίσκουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του «Μεταφράσεις 1941-1971» [Athens Printing Company, Νέα Υόρκη 1972]. Εκεί διαβάζουμε:
«Ο Νίκος Σπάνιας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924 (σ.σ. άλλες πληροφορίες λένε για 1923) από γονείς Ζακυνθίους. Μικρός σπούδασε μουσική και ξένες γλώσσες. Τελείωσε το Γυμνάσιο του Πειραιά κι ύστερα παρακολούθησε μαθήματα για δυο-τρία χρόνια στην Ανωτάτη Εμπορική, χωρίς ποτέ να πάρει το πτυχίο του. Πρωτοπαρουσιάστηκε στα γράμματα με τη μετάφραση του δράματος του T. Williams “Ο Γυάλινος Κόσμος”. Με υποτροφία από την αμερικανική κυβέρνηση φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Ohio, στη Σύγχρονη Αμερικανική Λογοτεχνία. Επίσης αποφοίτησε από το American Academy of Dramatic Arts της Νέας Υόρκης. Ο ίδιος λίγη σημασία δίνει στους επίσημους αυτούς τίτλους σπουδών.(...) Απεναντίας έδωσε μεγάλη σε μια σειρά από ελεύθερα επαγγέλματα(...), με τα οποία τρίφτηκε στη σύγχρονη αμερικανική ζωή και που στάθηκαν η μόνη αφορμή για να γράψει τα πρωτότυπα ποιήματά του της 3ης Λεωφόρου.(...) Τελευταία η υγεία του έχει κλονιστεί σοβαρά(...) από την κατάχρηση ναρκωτικών(...)».
Και μερικά βιογραφικά για τον Θεοδόση Άθα, όπως τα δανειστήκαμε από το odysseusfederation.com:
«Ο Θεοδόσης Άθας γεννήθηκε στο Νεστόριο της Καστοριάς στις 14 του Γενάρη το 1936. Μετά την λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Καστοριά, όπου πέρασε τα παιδικά και τα πρώτα εφηβικά του χρόνια. Στο γυμνάσιο της Καστοριάς ο Θεοδόσης θα μάθει να αγαπά. Να αγαπά τις γυναίκες και να αγαπά την Ελλάδα. Δυο αγάπες τις οποίες βλέπουμε συχνά στο ποιητικό του έργο. Αυτήν την Ελλάδα θα φέρει μαζί του στην Αμερική, όταν τον Φλεβάρη του 1954, μήνες μετά την αποφοίτησή του από το τοπικό γυμνάσιο, μετανάστευσε στις ΗΠΑ, στην πόλη Lynn της Μασαχουσέτης όπου βρισκόταν ο πατέρας του. Παρακολούθησε μαθήματα Φυσικής και Μαθηματικών στο Boston University και κατόπιν ενεγράφη στο North Eastern University στον κλάδο του Πολιτικού Μηχανικού. Τον Νοέμβριο του 1958 εκλήθη στις τάξεις του Αμερικανικού Στρατού, όπου υπηρέτησε για δύο χρόνια στη Γαλλία και την Αμερική. Τον Θεοδόση όμως τον έχει κερδίσει η ποίηση. Ενώ ακόμα σπουδάζει και ταυτόχρονα δουλεύει για να ζήσει, αρχίζει να στέλνει ποιήματα στον αναγνωρισμένο ποιητή της 3ης Λεωφόρου Νικό Σπάνια. Ο Σπάνιας τον συμβουλεύει και προωθεί τα ποιήματά του σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά. Η ποίηση του Άθα δεν αντηχεί μια στείρα, νοσταλγική, ανάμνηση της Ελλάδας. Έχει πιο σύνθετα χαρακτηριστικά, όπως και η προσωπικότητά του. Οξύς παρατηρητής πρόσεξε την κάθε πλευρά της ζωής. Ένας μεγαλοσχήμων δεν θα έγραφε τον “Θωμά Ο’ Χάρα” ή το “Νέγκρο μπλουζ”. Ποιήματα, που προδίδουν και την κοινωνική του συνείδηση».
Για τη σχέση των δύο ποιητών μάς πληροφορεί ο Μιχάλης Μοίρας, σ’ ένα κείμενό του στο περιοδικό «Οδός Πανός» (τεύχος #58, Νοέ.-Δεκ. 1991):
«(…) Οι λογοτεχνικές σχέσεις τού Σπάνια με τον Άθα, εκεί στη βουερή Τρίτη Λεωφόρο, ήταν παράξενες, αβρές κι άλλοτε είχαν μια δεσποτική έπαρση. Πολλές φορές όμως πού ξέσπαγαν σε καυγά (κι αυτό γινόταν από τις αγεφύρωτες διαφορές πού είχαν – αν και υπήρχε αμοιβαία αγάπη μεταξύ τους) o Θεοδόσης Άθας τον αποκαλούσε “σταφιδοκλέφτη καί κλεφτοκοτά της Ζακύνθου”, “τρανό διαφθορέα της νιότης, πατριώτη εγωιστή, φιλόθρησκο θεομπαίχτη, φιλορθόδοξο αδικητή, αυταπάρνητο πλεονέχτη, λαοπλάνο καί ονειδιστή, πλάνο της χήρας –μα προπαντός τού ορφανού– μεγαλόσχημο υποκριτή” και άλλα πολλά. Ο Νίκος Σπάνιας, όμως, ήταν τέτοιος άνθρωπος; Μπορεί. Εγώ ωστόσο, που τoν γνώρισα από κοντά, διαπίστωσα ότι μπορεί μεν να είχε ορισμένα από τα παραπάνω, αλλά ήταν επίσης κι ένας άνθρωπος πάντα πρόθυμος και ξέχειλος συναισθηματικά, ένας ποιητής ζωντανός, εγκάρδιος, διψασμένος διαρκώς να μάθει για πρόσωπα και πράγματα πού αφορούσαν την Ελλάδα.(…) Στο νοσοκομείο ο Σπάνιας πάλεψε καρτερικά με το θάνατο. Μάλλον κατάφερε κι επέζησε. Ο Άθας από πολύ καιρό πριν τον ικέτευε να κόψει τα ναρκωτικά, γιατί θα τον κατέστρεφαν. Μόλις ο Σπάνιας βγήκε απ’ το νοσοκομείο, πήρε μια μεγάλη απόφαση και τα σταμάτησε. Μερικοί από τους φίλους του πίστεψαν ότι ο Άθας ήταν εκείνος που τον επηρέασε και τον παρακίνησε να τα κόψει. Αλλά η αλήθεια δεν ήταν αυτή. Στην πραγματικότητα ο ίδιος ο Σπάνιας αποφάσισε να αλλάξει τρόπο ζωής, Όταν, τέλος, πέθανε ο Θεοδόσης Άθας, ο Νίκος Σπάνιας στις 26 του Μάη 1974, διάβασε στην κηδεία του έναν επικήδειο που ο ίδιος είχε γράψει (σ.σ. δεν ήταν στην κηδεία, γιατί ο Άθας πέθανε το ’73, ήταν στο φιλολογικό μνημόσυνό του). Από τότε ανέλαβε ο ίδιος, με το ψευδώνυμο Ζαννής Ζακυνθινός, το ραδιοφωνικό πρόγραμμα “Ελληνική Φωνή της Νέας Υόρκης”, το οποίο προηγουμένως επιμελείτο ο Άθας.(…)».
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/vivlio/nikos-spanias-theodosis-athas-dyo-ellinoamerikanoi-poiites-syzitoyn-tolmira-sti-nea