για τον ΠΡΩΤΑΡΗ

Πριν λίγες μέρες, στο σπίτι ενός φίλου, είδα ανοιγμένο στο γραφείο του το βιβλίο τού Charles Webb «Ο Πρωτάρης», πάνω στο οποίο βασίστηκε η γνωστή ταινία “The Graduate” (1967) του Mike Nichols με την Anne Bancroft και τον Dustin Hoffman (και τα τραγούδια των Simon & Garfunkel – “Mrs. Robinson” κ.λπ.). Ας πω από την αρχή πως τη συγκεκριμένη (ελληνική) έκδοση δεν την αναγνώρισα. Γυρνώντας, όμως, στο εξώφυλλο είδα πως επρόκειτο για έκδοση του Κέδρου (σε μετάφραση Πάνου Σταθογιάννη) από το 2008. Ο φίλος, μάλιστα, είχε κόψει, τοποθετώντας ανάμεσα στα φύλλα, και μία κριτική του βιβλίου από την εφημερίδα Τα Νέα της 9/8/2008, εκεί όπου η Εριφύλη Μαρωνίτη έγραφε την εξής μπαρούφα: «ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΡΥΛΙΚΟ ΠΡΩΤΑΡΗ, ΤΟ ΟΜΟΤΙΤΛΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΤΣΑΡΛΣ ΓΟΥΕΜΠ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΒΑΣΙΣΤΗΚΕ Η ΤΑΙΝΙΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ…». (Τα κεφαλαία γράμματα δεν τα χρησιμοποίησα εγώ, τα έκανα copy-paste από εδώ http://is.gd/JAyfiz). Θυμάμαι πως είπα του φίλου, από μνήμης, ότι ο «Πρωτάρης» (το βιβλίο εννοώ) είχε πρωτοκυκλοφορήσει στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’70 σε βίπερ, και πως, εν πάση περιπτώσει, πηγαίνοντας στο σπίτι θα το έβρισκα στη βιβλιοθήκη και πως θα του τηλεφωνούσα, δίνοντάς του ακριβέστερες πληροφορίες.
Αρχικώς, η Μαρωνίτη δεν διευκρίνιζε τι εννοούσε όταν έγραφε «σαράντα χρόνια από τον θρυλικό πρωτάρη». Γιατί αν υπονοούσε 40 χρόνια από την έκδοση του βιβλίου, τότε είχε λάθος, αφού τα χρόνια από το 1963, που πρωτοεκδόθηκε στην Αμερική η νουβέλα του Webb, μέχρι το 2008 ήταν 45. Αν υπονοούσε την ταινία (που μάλλον έτσι ήταν) τότε πάλι δεν ήταν ακριβής, αφού τα χρόνια ήταν 41, μια και η ταινία είναι παραγωγής 1967. Ok, στρογγύλεψε προς την 40ετία για να προξενήσει μεγαλύτερη εντύπωση…
Το χοντρό λάθος πάντως (ανεπίτρεπτο, θα έλεγα, για συντάκτρια στήλης βιβλίου), αφορά σ’ εκείνο το «κυκλοφορεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα». Δεν ξέρω που το βρήκε αυτό η κυρία Μαρωνίτη, αλλά είναι πολύ πιθανό να το αντέγραψε από το δελτίο Τύπου του Κέδρου (δες κι εδώ http://is.gd/puuAQC), όπου, θέλεις από ασχετοσύνη θέλεις από… υπερβάλλοντα ζήλο, κάποιος υπάλληλος του εκδοτικού οίκου έγραψε εκείνο το «για πρώτη φορά» και… όποιον πάρει ο χάρος.
Για μένα, για να γίνω ξεκάθαρος, το πρόβλημα δεν αφορά στα δελτία Τύπου αυτά κάθε αυτά που, συνήθως, είναι για άμεση ανακύκλωση, αλλά στον τρόπο που αναπαράγονται από αφελείς – για να χρησιμοποιήσω μία λέξη λιγότερη οδυνηρή από την άσχετος – συντάκτες και συντάκτριες των sites και των εφημερίδων. Φυσικά η δήθεν πρωτιά του «Πρωτάρη» δεν έμεινε μόνο στα Νέα· πέρασε κι αλλού (αφού, όπως αποδεικνύεται, αρκετοί συντάκτες αγνοούσαν την πρώτη-πρώτη έκδοση). Ας πούμε στην Ελευθεροτυπία (http://is.gd/QuhNNO), ο Χρήστος Σιάφκος γράφει πως «το βιβλίο μόλις κυκλοφόρησε στην Ελλάδα» (ενώ είχε κυκλοφορήσει 38 χρόνια πριν), ο Ηλίας Μαγκλίνης στην Καθημερινή (http://is.gd/kdCqPB) αποφαίνεται πως «το πρωτότυπο μυθιστόρημα, στο οποίο βασίστηκε η ταινία, κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Κέδρος» κ.ο.κ. (Οι εμφάσεις δικές μου). Η πρώτη έκδοση του «Πρωτάρη» [Πάπυρος] με τις 14 δραχμές
Και για να προχωρήσουμε στην ουσία. «Ο Πρωτάρης» του Τσαρλς Γουέμπ πρωτοβγήκε στη γλώσσα μας το 1970, ή έστω στις αρχές του 1971 (copyright 1970) από τις εκδόσεις ΒίΠΕΡ/ Papyros Press Ltd (μετάφραση Τασσώ Καββαδία). Μάλιστα είναι το νούμερο 4 στη σειρά ΒίΠΕΡ του Παπύρου (από τα πρώτα δηλαδή) και στην αρχική του έκδοση κόστιζε 14 δραχμές (thanks Κώστα), με την τιμή να αναγράφεται ευκρινώς πάνω δεξιά στο εξώφυλλο. Το λέω τούτο, γιατί, υπάρχει και η έκδοση των 20 δραχμών, που είναι η δεύτερη και που, πιθανώς, να βγήκε 5-6 χρόνια αργότερα (αν κρίνω από την αύξηση των 6 δραχμών στην τιμή). Ας πω ακόμη πως οι δύο εκδόσεις BίΠΕΡ του Παπύρου, πέραν τις τιμής, έχουν και κάποιες ακόμη διαφορές. Η των 14 δρχ. (η πρώτη δηλαδή) έχει κατά τι μεγαλύτερο ύψος, ενώ είναι και πιο χοντρή, έχει πιο χοντρό φύλλο δηλαδή (εννοείται πως το κασέ, άρα και ο αριθμός των σελίδων είναι ο ίδιος). Επίσης, οι δύο εκδόσεις διαφέρουν στις τελευταίες διαφημιστικές σελίδες. (Άλλα βιβλία διαφημίζονται στην πρώτη έκδοση, όπως η «Ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου» του Raymond Cartier, και άλλα στη δεύτερη, π.χ. η «Υπόθεση Μάστερς» του Burt Hirschfeld). Τώρα, το βίπερ δεν μπορώ να το συγκρίνω με το βιβλίο του Κέδρου, όσον αφορά στη μετάφραση (καθότι την τρίτη έκδοση, στον Κέδρο, δεν την έχω διαβάσει), αλλά μπορώ να συγκρίνω τα δύο εξώφυλλα κοιτάζοντάς τα. Περιττό να πω πως βρίσκω το εξώφυλλο του Παπύρου απείρως πιο ελκυστικό, λόγω του συνδυασμού των χρωμάτων. Η δεύτερη έκδοση του «Πρωτάρη» [Πάπυρος] με τις 20 δραχμές
Και κάτι ακόμη. Η ταινία «Ο Πρωτάρης» προβλήθηκε στην Ελλάδα την περίοδο 1968-69 (βγήκε στις αίθουσες για την ακρίβεια την 25/11/ 1968). Στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Σύγχρονος Κινηματογράφος (Σ.Κ.), που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του ’69 (το εξώφυλλό του το βλέπετε στη δεξιά στήλη του blog, προς τα κάτω) υπάρχει βαθμολογία για την ταινία από τους κριτικούς της εποχής. Ιδού οι απόψεις: Θόδωρος Αγγελόπουλος του Σ.Κ. (x – βλέπεται με επιφύλαξη), Ειρήνη Καλκάνη της Απογευματινής (xxx – να το δείτε οπωσδήποτε), Γιώργος Κόρρας του Σ.Κ. (xx – ενδιαφέρον), Τώνης Λυκουρέσης του Σ.Κ. (άνευ x – δηλαδή κακό), Γιάννης Μπακογιαννόπουλος του Σ.Κ. (xx – ενδιαφέρον), Μαρία Παπαδοπούλου του Έθνους (xxx – να το δείτε οπωσδήποτε), Βασίλης Ραφαηλίδης του Σ.Κ. (x – βλέπεται με επιφύλαξη), Κώστας Σταματίου από Τα Νέα (xxx – να το δείτε οπωσδήποτε), Τώνης Τσιρμπίνος από τη Νέα Πολιτεία (xxx – να το δείτε οπωσδήποτε) και… Φώντας Τρούσας από το Δισκορυχείον (3x/2, δηλαδή ενάμισι x, καθώς η κριτική έχει… προοδεύσει από τα τέλη του ’60 και βαθμολογεί και με «μισά» – βλέπεται με όρεξη, όταν είσαι στα 20).