ΧΥΤΗΡΙΟ «με τα κομμάτια μας δένει τ’ ατσάλι»

Το ζήτημα με τα επεισόδια έξω από το θέατρο Χυτήριο απασχόλησε πολύ τις προηγούμενες ημέρες. Έγινε θέμα συζήτησης παντού, το συζήτησα κι εγώ τηλεφωνικώς, αλλά και ενώπιος ενωπίω με μερικούς φίλους. Ειπώθηκαν, γράφτηκαν και ακούστηκαν πολλά, από τους πάντες. Τώρα που κάθισε κάπως η σκόνη (όχι πως δεν θα ξανασηκωθεί) ας πω κι εγώ δυο λόγια. Την άποψή μου δηλαδή, που είναι κάπως διαφορετική…

Ας πούμε κατ’ αρχάς πως έχουμε να κάνουμε με το θεατρικό έργο “Corpus Christi” γραμμένο το 1997 από τον αμερικανό γκέι θεατρικό συγγραφέα Terence McNally, ο οποίος είναι σήμερα 74 ετών. Το έργο –απ’ όσα διάβασα δηλαδή– παρουσιάζει τον Χριστό και τους Αποστόλους ως γκέι που ζουν, σήμερα, κάπου στο Texas (στην πόλη Corpus Christi; – μάλλον). Αυτό το έργο (με τις όποιες προεκτάσεις και τα μηνύματά του) ανέβασε στο Χυτήριο ο ελληνοαλβανός ηθοποιός και σκηνοθέτης Λαέρτης Βασιλείου. Είχα δει τους «Εμιγκρέδες» του πριν λίγα χρόνια (το φοβερό έργο του Sławomir Mrożek – για μένα το είχαν απογειώσει κάποτε οι Τάσος Χαλκιάς και Γιώργος Παρτσαλάκης, αλλά αυτό δεν είναι της ώρας) και γενικώς είχα και θέλω να έχω καλή γνώμη για τον Βασιλείου ως καλλιτέχνη, όμως γεννάται ένα ζήτημα.

Κατ’ αρχάς να πω –και αυτή είναι η ουσία– πως διαφωνώ μ’ εκείνους που υποστηρίζουν πως μπορεί να αλλάζει η όψη των «μύθων» (θρησκευτικών ή άλλων πιο… γήινων) καλλιτεχνική αδεία. Το βρίσκω λανθασμένο και γελοίο όταν συμβαίνει. (Το συζητήσαμε σε μία προηγούμενη ανάρτηση σε σχέση και με τον Μάνο Χατζιδάκι). Να προσπαθήσεις να ανατρέψεις ένα «μύθο» μέσα από μία διαφορετική προσέγγιση, που να εδράζεται σε κάποια επιχειρήματα, σε κάποια λογικά συμπεράσματα έχει ένα νόημα (κάτι τέτοιο έκανε ο Karl Kautsky π.χ., που δεν ήταν θεατρικός συγγραφέας, εν σχέσει με τον Χριστό παρουσιάζοντάς τον ως κόκκινο επαναστάτη, βλέποντας πίσω από τις πρωτόλειες και επιφανειακές μεταφράσεις χωρίων της Γραφής). Να επιχειρείς όμως να προκαλέσεις, μεταφράζοντας ένα (θρησκευτικό εν προκειμένω) «μύθο» με τρόπο ιδεοληπτικό, μετατρέποντάς τον σε υποχείριο του εαυτού σου, καλυπτόμενος μικροπρεπώς πίσω από το θέμα «Τέχνη», είναι ανέξοδο και ανάρμοστο και το λιγότερο που θα πρέπει να περιμένεις είναι να σε ραίνουν, όπου γης, με ροδοπέταλα. Φυσικά, δεν εννοώ ότι θα πρέπει να σε πλακώνουν με τα ρόπαλα… ανοίγει όμως ο ασκός του Αιόλου και άντε μετά να τον κλείσεις.

Βρε άνθρωπε (αν μπορούσα να απευθυνθώ στον McNally…) ακουμπούν κάπου όλα αυτά που μετέρχεσαι; Σε απασχόλησε καθόλου η πρώτη ουσία, ή όλα θα τα αναγάγουμε στο επίπεδο της Τέχνης και τού… σουρεαλισμού; Ανακάλυψες, μήπως, κανένα… απόκρυφο Ευαγγέλιο, στο οποίο μιλάνε οι… γκόμενοι του Χριστού; Βγες, τότε, και υποστήριξε ότι ο Χριστός είναι αδελφή. Κανένα πρόβλημα. Κι εγώ μαζί σου. Στο όνομα, όμως, ποιας Τέχνης έχεις το δικαίωμα να λες ό,τι σου κατέβει για ένα ιστορικό πρόσωπο (αφήνω το θρησκευτικό) που είναι αυτό που είναι εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια; Και στο λέω εγώ, που, άμα λάχει, έχω την «χριστοπαναγία» για ψωμοτύρι. Δεν εκκινώ δηλαδή από κάποια προσήλωση στο θείο.

Δηλαδή, για να το πω αλλιώς, αν ήμουν εγώ θεατρικός συγγραφέας –για να έλθω στα καθ’ ημάς– και έπιανα τον Κώστα Ταχτσή (άσε τον Χριστό κατά μέρος) και τον παρουσίαζα σ’ ένα έργο μου ως στρέιτ και επένδυα πάνω εκεί, διαστρεβλώνοντας το μύθο του, την αύρα του, την βιρτουοζιτέ του να περιγράφει την ομοφυλοφιλία μ’ έναν τέτοιο τρόπο που να φέρνει δάκρυα στα μάτια (ακόμη και σ’ έναν στρέιτ) δίκαιο δεν θα ήταν να μου την πέσουν όλοι οι ομοφυλόφιλοι και να με πλακώσουν; Τι θα τους έλεγα τότε εγώ; Sorry ρε παιδιά, Tέχνη έκανα;  

Αυτό το έργο λοιπόν, το “Corpus Christi”, που για έναν Αμερικανό μπορεί να λειτουργούσε ή να λειτουργεί σε κάποιο μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό (δεν ξέρω, ούτε με πολυενδιαφέρει), επιλέγει ο Βασιλείου για να το παρουσιάσει στην Ελλάδα, εν έτει 2012. Κι έρχομαι και ρωτώ τα εξής.

Πρώτον. Ρε Βασιλείου ήλθες από την Αλβανία το 1994. Ζεις και δουλεύεις στην Ελλάδα 18 χρόνια. Προφανώς(;) θα έχεις αντιληφθεί πως σ’ αυτή την κωλοχώρα, καλώς ή κακώς (εγώ να πω «κακώς», για να πάω με το μέρος των… προοδευτικών) υπάρχει μία ισχυρή χριστιανική κουλτούρα, που ξεκινά από την αμόλυντη πίστη τής μάνας μου, που είναι 88 χρονών και που σκύβει κάτω από το εικόνισμα της Παναγίας προσευχόμενη με την καρδιά της ανοιχτή σαν το πέλαγος, μέχρι τους… χριστιανοταλιμπάνους. Κι επειδή ο Χριστός έχει πολλά πρόσωπα, το πρόσωπο του καθενός μας (έτσι λέει η Θεολογία δηλαδή), εσύ τι έπραξες; Ανακάτωσες, φτύνοντας με την επιλογή σου, τα «σκατά» με τους αγγέλους.

Δεύτερον. Ρε Βασιλείου βρίσκεσαι στην Ελλάδα του 2012, στην Αθήνα του 2012. Βλέπεις, υποθέτω, τι γίνεται γύρω σου. Ζούμε σε μία πόλη διαλυμένη, βρώμικη, παρατημένη, σκέτη παρακμή, που προσπαθούμε –όσοι μπορούμε κι έχουμε ακόμη το κουράγιο να το πράττουμε– να την κρατήσουμε ζωντανή κι έρχεσαι εσύ, ως καλλιτέχνης που αφουγκράζεται υποτίθεται το αιτούμενο, ως ένας άνθρωπος που θα αρπάξει εκείνο που υποφώσκει στο βλέμμα κάθε ανθρώπου, το θυμό, την οργή, την απογοήτευση, την αγανάκτηση, την αδικία… και αντί αυτό το πράγμα, αυτό το σύννεφο του φόβου, να το πάρεις και να το μετατρέψεις με την Τέχνη σου σε ασπίδα για τον αδύναμο και σε όπλο για τον κλέφτη και τον απατεώνα, εσύ, τι έρχεσαι και προτείνεις; Πως ο Χριστός είναι αδελφή; E, χέστηκα ρε φίλε. Δεν με αφορά αυτό το πράγμα. Δείξε το έργο σου όπου θέλεις να το δείξεις, θέλω να είσαι ελεύθερος, αλλά σου λέω πως είσαι out. Πως είσαι εκτός τόπου και χρόνου. Οξύνεις τα πνεύματα χωρίς λόγο, ρίχνεις λάδι σε μια φωτιά που προσπαθούμε με νύχια και με δόντια να την περιορίσουμε, χωρίζεις τον κόσμο τεχνηέντως, εκεί όπου θα έπρεπε να τον ενώσεις (δεν υπάρχουν 500 χιλιάδες συνειδητοποιημένοι φασίστες στην Ελλάδα, στο ξαναλέω, αλλά με τέτοιες απερισκεψίες θα τους δημιουργήσουμε), κλωτσάς την μπάλα στα χωράφια, ενώ θα έπρεπε να την έχεις στα πόδια σου και να την προστατεύεις σαν τον Γιώργο Δεληκάρη.

Μας προέκυψαν οι Χρυσαυγίτες εσχάτως, υπάρχουν βεβαίως και όλα τα… παρεκκλησιαστικά θρησκόληπτα φρούτα που ξεκίνησαν το ταξίδι τους από τον Μεσαίωνα και που θα το συνεχίζουν μέχρι να σβήσει ο Ήλιος, και κάπου εκεί αρχίζουμε να φοβόμαστε να περιγράψουμε εκείνο που βλέπουμε μπροστά μας μήπως και συνταυτιστούμε· όσοι τέλος πάντων θέλουμε να σκεπτόμαστε πραγματικά ελεύθερα (όχι σαν κάτι επαναστάτες της φακής), κατά το… η ελευθερία του καθενός μας τελειώνει εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Προσωπικώς, αδιαφορώ για το που και πώς θα με αθροίσουν. Είμαι αναφανδόν εναντίον της λογοκρισίας, είμαι εναντίον της βίας και κυρίως της λεκτικής βίας, που είναι πιο άμεση και που ξεβράζεται ασύστολα κυρίως από τους… προοδευτικούς καναπέδες (που έχουν κι ένα λέγειν οι άτιμοι), αλλά από την άλλη δεν πρόκειται να αθωώσω κανέναν τυχάρπαστο –πείτε τον καλλιτέχνη, πείτε τον ό,τι θέλετε–, που σφυρίζει, αμέριμνος (τάχα) στον κόσμο του, καθώς πηγαίνει να ξυστεί πάνω στην γκλίτσα του τσοπάνη.