ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΕΛΛΟΣ δισκογραφική διαδρομή

Ο σαξοφωνίστας (άλτο, σοπράνο, βαρύτονο) Θοδωρής Ρέλλος είναι ένας από τους μουσικούς που καθόρισαν (και καθορίζουν) τον ήχο της ελληνικής τζαζ, τα τελευταία 20-25 χρόνια. Μέσα (κυρίως μέσα), αλλά και έξω από τους Mode Plagal, ο ήχος του Θοδωρή Ρέλλου είναι συνυφασμένος με μερικές από τις πιο δημιουργικές στιγμές της σύγχρονης «ζωντανής» τζαζ σκηνής και βεβαίως της ανάλογης δισκογραφίας.

Προσπαθώ να θυμηθώ πότε άκουσα για πρώτη φορά το σαξόφωνο του Θοδωρή Ρέλλου. Η μνήμη μου θα με οδηγήσει 30 χρόνια πριν, το 1983(!), όταν αγόραζα το άλμπουμ του Θάνου Μικρούτσικου «Αραπιά για Λίγο Πάψε να Χτυπάς με το Σπαθί» [CBS]. Ήταν ένας jazz, blues, rock και jazz-rock δίσκος του Μικρούτσικου –με τίτλο βγαλμένο μέσα από τις ηχητικές «συγκρούσεις» της εποχής– με τον Ρέλλο ν’ ακούγεται σ’ ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του δίσκου (μάλλον το ωραιότερο), που είχε τίτλο «Εμβατήριο για τα ανήσυχα παιδιά», βασισμένο σε ποίηση Bertolt Brecht (μτφ. Μάριος Πλωρίτης) και με ερμηνεύτρια την Μαρία Δημητριάδη. Ένα δυνατό jazz/blues άσμα με το «βαθύ» τενόρο (τότε) του Ρέλλου να το χαρακτηρίζει απ’ άκρη σ’ άκρη. (Το κομμάτι ήταν γραμμένο για την παράσταση «Μπρεχτ και Χίτλερ», που είχε ανεβεί στο ΚΘΒΕ, τον Φεβρουάριο του ’83). 

Την επόμενη φορά που πρόσεξα το τενόρο (και πάλι) του Θοδωρή Ρέλλου ήταν τo 1984, όταν κυκλοφόρησε το παρθενικό LP των Blues Gang υπό τον τίτλο “Dig It!” στην Ano Kato της Θεσσαλονίκης. Τα σόλι του στο “Dangerous blues” του Ηλία Ζάικου και στο πνιγηρό “It’s my own tears” του Johnny Copeland (ένα από τα ωραιότερα blues που έχουν γραφεί/διασκευαστεί ποτέ από έλληνες μουσικούς) ήταν απολύτως χαρακτηριστικά. Μα και το 1985 το σαξόφωνο τού Ρέλλου ήταν εκείνο που πρωταγωνιστούσε σε δύο από τους πιο χαρακτηριστικούς ελληνικούς ροκ δίσκους της δεκαετίας του ’80. Κατ’ αρχάς, στο πρώτο φερώνυμο LP [Ano Kato] του συγκροτήματος Τρύπες. Ο Ρέλλος σολάρει με… πάνκικο θράσος σε τρία από τα κορυφαία τραγούδια του άλμπουμ («Ταξιδιάρα ψυχή», «Νταβατζής», «Για την πατρίδα») και εν συνεχεία στο ακρογωνιαίο «Ρίσκο» [EMI/ Columbia] των Φατμέ, όπου τον ακούμε και πάλι στο «Τηλέφωνο» («Με πήρες πάλι για να βγούμε/ και σου το ’κλεισα απλώς…») με ωραίες φράσεις στην αρχή και μ’ ένα εκρηκτικό jazzy σόλο προς το τέλος. Την ίδια χρονιά (1985) ακούμε επίσης τον αθηναίο μουσικό και στο δεύτερο LP των Χειμερινών Κολυμβητών «Από το Πάρκο στη Μυροβόλο» [Lyra], μια συνεργασία (Ρέλλος-Χειμερινοί…), που θα ξαναμπεί στις ράγες τα τελευταία χρόνια.

Το άλμπουμ, όμως, εκείνο που καθόρισε την περαιτέρω πορεία του Θοδωρή Ρέλλου, αποτελώντας και την αρχική (και πιο ολοκληρωμένη) επαφή του με το χώρο της jazz, του αυτοσχεδιασμού, του πειράματος, του κολάζ και των εκπλήξεων δεν ήταν άλλο από τον «Μικρό Αδερφό» [Lyra, 1988] του Μιχάλη Σιγανίδη, ένας δίσκος-τομή όχι μόνο για τη λεγόμενη «σκηνή της Θεσσαλονίκης», αλλά και για την ελληνική «δημιουργική μουσική» γενικότερα. Τα σαξόφωνα του Θοδωρή Ρέλλου (όπως και τα τύμπανα του Τάκη Κανέλου) πρωταγωνιστούσαν στα “Un soir”, «Φιλόπτωχος», «Ο βιαστής» και «Τζίτζικας – Κ3». 

Φυσική συνέχεια εκείνου του δίσκου ήταν το «Πρωί και το Βράδυ» [Lyra, 1990], η συνεργασία του δηλαδή με τον κοντραμπασίστα και άλλα τινά Μιχάλη Σιγανίδη. Όπως έγραφα και στο τεύχος 179 (2/2008), με αφορμή την επανακυκλοφορία του άλμπουμ σε CD: «Σιγανίδης, Ρέλλος και ακόμη Πολυζωίδης, Μουρτζόπουλος και όλοι οι υπόλοιποι... συγγενείς και φίλοι, με νέο υλικό, με καινούριες ιδέες, με τα ίδια παλαιά-ανάποδα και κυρίως με τη θριλερική ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη υπό μάλης, ετοιμάζουν ένα άλμπουμ, που έπεσε σαν κοτρώνα στο διαλυμένο, τότε, πολιτικο-κοινωνικό σκηνικό. Τέλη ’90, αρχές ’91, γυρίστε το ημερολόγιο να θυμηθείτε. ‘Το πρωί και το βράδυ’, ‘Κύριε’, ‘Το καφενείο’, είναι οι τίτλοι τριών ποιημάτων, τα οποία, τη βοηθεία των μουσικών χαλιών των Ρέλλου/ Σιγανίδη, μεγεθύνουν στο πολλαπλάσιο το ανατριχιαστικό του πράγματος. Κι εδώ το κολάζ, ο αυθορμητισμός, η (λαϊκή) ελληνικότητα, ο… Ντόναλντ, ο Μότσαρτ, ο Κροκοδειλάκιας, όλοι και όλα, καταγράφουν το... πνεύμα και την ηθική μιας ομάδας δημιουργών, που, εξακολουθεί, χρόνια αργότερα, να εκπλήσσει».

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 με τους Acid Free (Βασίλης Ντάλλας, Γρηγόρης Μελάκης κ.ά. – το σχετικό CD θα κυκλοφορούσε από την Ano Kato το 1995) και βεβαίως με τους Mode Plagal, που σχηματίζονται στις αρχές των 90s (Ρέλλος σαξόφωνα, φωνή, Κλέων Αντωνίου κιθάρες, φωνή, Αντώνης Μαράτος μπάσο), ο Θοδωρής Ρέλλος αρχίζει να διαμορφώνει –και μέσω του γκρουπ– ένα ακόμη πιο προσωπικό στυλ, το οποίο θα φανερωθεί τόσο στα live της εποχής, όσο και στο παρθενικό “Mode Plagal” [Ano Kato], που έσκασε με γδούπο ακριβώς στα μέσα της δεκαετίας. 

Τα Βαλκάνια φλέγονται, και παραλλήλως οι μουσικές τους, που άρχιζαν να παίρνουν σιγά-σιγά τα πάνω τους μετά τον «Καιρό των Τσιγγάνων» (1988) του Emir Kusturica, βρίσκουν διέξοδο μέσα από την jazz-rock/funk οπτική του γκρουπ (μνημειώδη τα «Φλώρινα», «Κάλαντα Ι και ΙΙ», «Έφριξεν η γη» κ.λπ.), που ένωναν το ηχητικό «τότε» με την παράδοση και μάλιστα μ’ έναν τρόπο που δεν επιδεχόταν εύκολες αμφισβητήσεις. Ας σημειώσω, περαιτέρω, την παρουσία του Ρέλλου στο CD του Μιχάλη Σιγανίδη «Το Τραίνο - Φάντασμα Φίλος» [Lyra, 1995]. Σαχτούρης εκ νέου («Ο τρελός λαγός» και άλλα τινά).

Τρία χρόνια αργότερα (1998) το “Mode Plagal II” (με την τοιχογραφία του Φώτη Κόντογλου στο εξώφυλλο) έθετε το πράγμα σε ακόμη πιο ρεαλιστικές βάσεις. Σημείωνα στο τεύχος 71 (2/1999) του Jazz & Τζαζ: «Προπονημένο το γκρουπ στις συναυλίες, θα φέρει εις πέρας τουλάχιστον μια 15άδα από τραγούδια και σκοπούς της ευρύτερης περιοχής, όλα φιλτραρισμένα μέσα από μια progressive αισθητική… Από το funk του ‘Funky Βεργίνα’, το ψυχεδελικό ‘Γράμμα’, τον ‘Καλαματιανό’  και το blues της ‘Πικροδάφνης’, μέχρι τον ‘Ήλιο’ αφιερωμένον στον Βασίλη Σούκα, τα ‘Σάλωνα’ με την περισσότερο γήινη αισθητική του τραγουδιού της Στερεάς και το θρακιώτικο ‘’Γω στα ξένα’, ένα είναι σίγουρο. Οι Mode Plagal δίνουν απόλυτο νόημα σε ό,τι θα αποκαλούσαμε ‘ελληνική τζαζ’». Σ’ εκείνο το άλμπουμ το συγκρότημα αποτελούσαν οι: Θοδωρής Ρέλλος σαξόφωνα, Κλέων Αντωνίου κιθάρες, Αντώνης Μαράτος μπάσο, Τάκης Κανέλλος ντραμς και Άγγελος Πολυχρόνου κρουστά. Την επομένη χρονιά (1999) συναντάμε τον Θοδωρή Ρέλλο, ως «συμμετοχή» στις «Μικρές Αγγελίες» [Lyra] του Μιχάλη Σιγανίδη, αλλά και ως μέλος του συγκροτήματος Πυρός Αιθήρ, στο πρώτο φερώνυμο CD τους [Legend] μαζί με τους Βασίλη Σαλτίκη σαξόφωνα, Χρήστο Χήρα μπάσο και Γρηγόρη Μελάκη ντραμς (φίλος από την εποχή των Acid Free). Το «Λεβέντικο του Miles” από το “Mode Plagal II”, διασκευασμένα παραδοσιακά, αλλά και πρωτότυπες συνθέσεις των μελών του γκρουπ, δίνουν ένα άψογο CD, χαρακτηριστικό κι αυτό της εποχής. 

Το “Mode Plagal III” κυκλοφορεί, πάντα από την Lyra, το 2001 και συνεχίζει θα έλεγα στο μοτίβο του “II”, προσθέτοντας κάτι ακόμη. Το βασικό σχήμα (Θοδωρής Ρέλλος σαξόφωνα, φωνή, Κλέων Αντωνίου κιθάρες, φωνή, Μάνος Σαριδάκης πλήκτρα, Αντώνης Μαράτος μπάσο, Τάκης Κανέλος ντραμς, Άγγελος Πολυχρόνου κρουστά) πλαισιώνεται από γνωστές ερμηνεύτριες (Γιώτα Βέη, Σαβίνα Γιαννάτου, Θεοδοσία Τσάτσου, Ελένη Τσαλιγοπούλου), με αποτέλεσμα η μουσική του γκρουπ να αποκτά ένα επιπλέον επικοινωνιακό hook. (Η ερμηνεία της Τσάτσου στα «Παιδιά της γειτονιάς σου» π.χ. παραμένει αξέχαστη δώδεκα χρόνια μετά). 

Το CD εκείνο όμως που πήγε πιο πέρα την ήδη προχωρημένη μουσική των Mode Plagal δεν ήταν άλλο από το «Του Βόσπορου το Πέρα» [Hitch-Hyke, 2003], η συνεργασία τους δηλαδή με το τουρκικό συγκρότημα Βόσπορος, την Βασιλική Παπαγεωργίου και τον Νικηφόρο Μεταξά. «Εδώ δεν έχουμε απλώς ένα άλμπουμ οργανικό, ή κάποιο με κάποια τραγούδια γνωστά ή λιγότερο γνωστά, αλλά ένα άλμπουμ με τραγούδια καινούρια, τα οποία πρέπει ν’ ακούσουν απαξάπαντες. Τα ‘Του Βόσπορου το πέρα’, ‘Δρομολόγιο’ και ‘Μνήμη Σαπφούς’ νοιώθεις, όπως διαβάζεις τους στίχους τους και όπως τ’ ακούς, πως δεν είναι απλώς από μόνα τους, έτσι γυμνά, ατόφια τραγούδια, είναι κάτι πολύ περισσότερο… Ύμνοι, κελεύσματα προς έναν κοινό Θεό, μυστικό ‘άρχοντα της κυανής σφαίρας, της πνευματικής υπόστασης της γης’ (Νικηφόρος Μεταξάς)» (Jazz & Τζαζ #121, 4/2003).

Η επόμενη δισκογραφική εμφάνιση του Θοδωρή Ρέλλου με τους Mode Plagal θ’ αργήσει πέντε χρόνια. Ήταν 2008 όταν κυκλοφόρησε από την MBI το διπλό CD «Κάθοδος των Σαλτιμπάγκων», μια συνεργασία των Χαΐνηδων με τους Mode Plagal. «Με πόσα συγκροτήματα θα μπορούσε να μοιραστούν το ίδιο στούντιο ή την ίδια σκηνή οι Mode Plagal; Το έπραξαν με τον Βόσπορο, το έπραξαν με τους Χαΐνηδες, το καλοκαίρι του ’08 στο Θέατρο Βράχων, παραδίδοντάς μας την ‘Κάθοδο των Σαλτιμπάγκων’. Αν και το διπλό αυτό CD προβάλλεται περισσότερο ως έργο των Χαΐνηδων, εντούτοις η παρουσία των Mode Plagal μοιάζει να ξεπερνά τη φιλική συμμετοχή, δίχως, όμως, να εξελίσσεται και σε… εχθρική προς την ‘κοινή απαίτηση’. Λογικό. Για συναυλία πρόκειται –για ηχογράφηση συναυλίας καλύτερα– και μάλιστα σ’ ένα χώρο συνυφασμένο με την ζωντανή παρουσία του κόσμου και το… επαπειλούμενο γλέντι. Το δε ρεπερτόριο, παρότι είναι στηριγμένο σε τραγούδια των Χαΐνηδων, ‘ξεφεύγει’ όταν οι Mode Plagal αναλαμβάνουν τα πρωτεία στη ‘Λήμνο’, στο ‘Δέντρο είχα στην αυλή μου’ και στο ‘Αερικό’» (Jazz & Τζαζ #193, 4/2009). Την ίδια χρονιά (2009) συναντάμε τον Θοδωρή Ρέλλο ως μέλος του γκρουπ Οι Φίλοι Μίλτου Σαχτούρη. Η καταγραφή στο CD «Ο Μιχάλης Σιγανίδης και Οι Φίλοι Μίλτου Σαχτούρη ζωντανά στη Μουσική Σκηνή Αυλαία» [Lyra] επαναφέρει στη μνήμη μας το «Πρωί και το βράδυ», το «Κύριε», τον «Τρελό λαγό» και όλα τα υπόλοιπα. Ακούγεται, επίσης, ως βασικός σολίστ στο “Camera Obscura” [El Capitan, 2009] του Θωμά Σλιώμη.

Με το γκρουπ να δηλώνει απών στο διάστημα 2003/4-2007 φθάνουμε στο 2010 για να δούμε το επόμενο «προσωπικό» (και τελευταίο έως ώρας) CD των Mode Plagal. Αναφέρομαι στην «Κοιλιά του Κήτους» [Lyra] με τους Θοδωρή Ρέλλο σαξόφωνα, φωνή, Κλέωνα Αντωνίου κιθάρες, φωνή, Florian Mikuta πλήκτρα, φωνή, Αντώνης Μαράτος μπάσο και Τάκη Κανέλλο ντραμς, φωνή να ραπάρουν απολαυστικώς, ανάμεσα σε άλλα, και σ’ ένα απόσπασμα από τη «Φαύστα» του Μποστ (εκεί όπου ο μέγας ευθυμογράφος παραδίδει «ανάποδα» μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας, τα οποία εφαρμόζονται, με… απαράμιλλη πίστη, σήμερα, από τις νέες διακυβερνήσεις).

Από ’κει και μέχρι σήμερα; Ρέλλος με Mode Plagal, Ρέλλος με Heavy Metal (David Lynch κ.ά.), Ρέλλος με Χειμερινούς Κολυμβητές, Ρέλλος με Τάκη Κανέλο, Ρέλλος με Γιάννη Αναστασάκη, Ρέλλος με Δημήτρη Αποστολάκη… και λοιπά, και λοιπά... Η δισκογραφία αναμένει…