ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΚΑ… ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΑ…

Δεν συμπαθώ τα οργανωμένα παζάρια δίσκων. Έτσι, παρότι γνώριζα πως, σήμερα Κυριακή, υπήρχε το σχετικό αλισβερίσι στο Bios, δεν πήγα. Προτίμησα να πάρω το τρένο και να κατεβώ μέχρι τον Πειραιά, προκειμένου να χαζέψω 2-3 ώρες στο εκεί… flea market. Χάος… Αλλά, αν έχεις πυξίδα βγαίνεις… Δίσκοι; Πολλοί. Σαβούρα; Aκόμη περισσότερη. Αυτή είναι όμως και η γοητεία του ψαξίματος. Η προσμονή πως, πάντα, θα βρεις κάτι που δεν το λογαριάζεις… Τι να τις κάνω τις τακτοποιημένες ντάνες με τα avant βινύλια (avant θα βεις), τα jazz (jazz θα βρεις), τα ψυχεδελικά (ψυχεδελικά θα βεις)… Το ζήτημα είναι να ψάχνεις, δίχως να ξέρεις τι σε περιμένει. Αλλιώς, αν περίπου ξέρεις, αν ψάχνεις δηλαδή για κάτι συγκεκριμένο, δεν έχει και τόσο νόημα. Ψωνίζεις από το internet. Γρήγορα και καθαρά. Η λογική του γιουσουρούμ είναι άλλη. Πας για το απίθανο. Κάπως έτσι, στην κατηγορία του απίθανου, ανήκουν τρία πορτογαλικά 45άρια που μάζεψα, από τα χρόνια του ’70, και με καθαρή επάνω τους την επαναστατική σφραγίδα.
Βρισκόμαστε στο 1974. Τη χρονιά που άλλαξε τη σύγχρονη πορτογαλική ιστορία. Ένα σύντομο χρονολόγιο, έτσι όπως το αντιγράφω από το βιβλίο των εκδόσεων Κάλβος «Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων Πορτογαλίας» [Αθήνα, 1981]: 25 Απριλίου: το ΚΕΔ (Κίνημα Ενόπλων Δυνάμεων) ανατρέπει το φασιστικό καθεστώς, που είναι στην εξουσία από το 1926. 26-30 Απριλίου: Παραιτείται ο πρωθυπουργός Caetano. Επιστρέφουν οι εξόριστοι Σοάρες (του Σοσιαλιστικού Κόμματος) και Κουνιάλ (του Κομμουνιστικού). 10 Ιουλίου: το ΚΕΔ επιβάλλει στην πρωθυπουργία τον Vasco Goncalves. 12 Ιουλίου: ιδρύεται η Copcon, η υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας. Διοικείται από τον Οτέλο ντε Καρβάλιο, έναν από τους ιδρυτές του ΚΕΔ και οργανωτή της εξέγερσης της 25ης Απριλίου. 27 Ιουλίου: αναγνωρίζεται η ανεξαρτησία της Γουινέας-Μπισάου. 24 Αυγούστου: το πρόβλημα των νήσων του Πράσινου Ακρωτηρίου θα ληθεί με δημοψήφισμα. 7 Σεπτεμβρίου: συμφωνία για την ανεξαρτησία της Μοζαμβίκης. 26 Νοεμβρίου: με κυβερνητική απόφαση είναι δυνατή η εθνικοποίηση των επιχειρήσεων που κάνουν μαζικές και χωρίς άδεια απολύσεις. 29 Ιανουαρίου (του ’75): γυμνάσια του ΝΑΤΟ κοντά στις πορτογαλικές ακτές, με ενδεχόμενη αποβατική άσκηση σε πορτογαλικό έδαφος. Η απόβαση ματαιώθηκε μετά από μεγάλη λαϊκή κινητοποίηση στη χώρα. 11 Μαρτίου: αποτυχία πραξικοπήματος. Αντεπίθεση της κυβέρνησης κατά των καπιταλιστικών δυνάμεων που παρακίνησαν το πραξικόπημα, με την εθνικοποίηση των Τραπεζών. Ο σοβιετικός στόλος βρίσκεται στο Οπόρτο. Οι Δυτικοί εκδηλώνουν έντονες ανησυχίες. Η σοβιετική κυβέρνηση συμβουλεύει[sic] τους Πορτογάλους να μείνουν στο ΝΑΤΟ, για να μην διαταρaχθεί η πολιτική ισορροπία στην Ευρώπη... Μένω έδω.
Μέσα σ’ αυτό, λοιπόν, το περιβάλλον είναι λογικό να υποθέσει κάποιος πως το «αριστερό» τραγούδι, στην Πορτογαλία των mid-seventies, βρίσκεται στο φόρτε του. Ξεχασμένοι τραγουδοποιοί και συγκροτήματα, που κράταγαν το στόμα τους κλειστό ή, εν πάση περιπτώσει, δεν το άνοιγαν όσο θά’θελαν, βγαίνουν στο προσκήνιο, ηχογραφώντας «μαζικά» τραγούδια. Τρία τα 45άρια, όπως προείπα, που βρήκα στο λιμάνι. Το πρώτο: Luisa Basto “Avante/ Hino da Juventude Democratica” [Zip ZIP 30 064/S]. H Basto, τραγουδίστρια οργανωμένη στο Partido Comunista Português (PCP), ξεκίνησε την καριέρα της από τη Μόσχα. Το “Avante”, σύνθεση ενός μεγάλου πορτογάλου τραγουδοποιού, του Luís Cília, είναι ένα μαρς, με ξεκάθαρο λαϊκό μήνυμα (ύμνος για το PCP). Η πίσω πλευρά είναι τραγούδι «ανωνύμου». Έχει το πομπώδες των κόκκινων εμβατηρίων, αλλά και μελωδικά patterns ιδιαίτερης ευαισθησίας. Το δεύτερο:Samuel “De Pe Pela Revolucao” [Guilda Da Musica SM 7600/E]. 7ιντσο EP, 6 τραγουδιών (τρία και τρία), που παίζει στις 33 1/3 στροφές. Το πλήρες όνομα του Samuel είναι Samuel Leonor Lopes Quedas. Δισκογράφησε, κατά πρώτον, μέσα στη χούντα (1972), αλλά η καριέρα του εκτοξεύτηκε μετά την επανάσταση. Στην πρώτη πλευρά και τα τρία τραγούδια (“A minha terra”, “Tu dizes que me queres muito”, “Cantiga das sandalias rotas”) είναι δικά του. Ενορχηστρωμένα για κιθάρα, φλάουτο, ξυλόφωνο, adufe (πορτογαλικό ταμπουρίνο) και bombo (αργεντίνικο τύμπανο), αφήνουν ένα μελαγχολικό αίσθημα. Έχουν ωραίες, «ευγενείς» μελωδίες, ενταγμένα, θα έλεγα, σ’ ένα acoustic folk πλαίσιο. Η cantiga ξεχωρίζει (μου θύμισε Λήδα-Σπύρος). Στη δεύτερη πλευρά ο ύμνος “Venceremos” του Χιλιανού Sergio Ortega (αφιερωμένος στην εκλογική νίκη του Allende το 1970), το “Povo unido” επίσης του Ortega και των Quilapayun – ένα από τα ωραιότερα, και πιο διάσημα, δείγματα του nueva cancion chilena –, καθώς και το δικό του “De pe pela revolucao”, σε παρεμφερές ηχητικό στυλ. Το τρίτο: Evolucao Africa: “Merengue Santo Antonio/ Mamae Anita” [A Voz De Cabo-Verde VCV 1027]. Οι Evolucao Africa ήταν ένα από τα καλύτερα «καμπο-βερντιανά» γκρουπ στα χρόνια του ’70. Ροκάδες εν μέρει, με folk, ακόμη και με funk στοιχεία στα τραγούδια τους ηχογράφησαν και LP στην καλή τους εποχή. Το “Merengue Santo Antonio” είναι ένα up-tempo πανέμορφο τραγούδι, με ωραίο hammond και αφρο-κιθάρα. To δε flip-side, το οργανικό “Mamae Anita” είναι ακόμη ωραιότερο. Θυμίζει σενεγαλέζικα κομμάτια (Orchestra Baobab ας πούμε), με υπέροχα σόλο στο hammond, την ηλεκτρική κιθάρα και το άλτο.
Αυτό, σίγουρα θα το ξανακούσω…