όταν έκλεψαν το… πικάπ και το μαγνητόφωνο ή τέλος πάντων το… ολοκαίνουργιο πανάκριβο στερεοφωνικό τού Μάνου Χατζιδάκι

Πριν λίγες μέρες (23/9), με αφορμή την οδυνηρή κατάληξη του Ζακ Κωστόπουλου, ο καλός συνάδελφος Αντώνης Μποσκοΐτης έγραψε ένα κείμενο στο site Το Κουτί της Πανδώρας (koutipandoras.gr), που είχε τίτλο «Ο συγκινητικός αποχαιρετισμός του Αντώνη Μποσκοΐτη στον Ζακ Κωστόπουλο» και το οποίο συνοδευόταν από το ακόλουθο lead: 
«Κάποτε ένας μεσήλικας κύριος την ώρα που επέστρεφε στο σπίτι του άκουσε θόρυβο. Κατάλαβε πως ήταν ληστής μέσα. Αμέσως είδε να έχει κάνει φτερά το ολοκαίνουργιο πανάκριβο στερεοφωνικό του. Βγήκε στο μπαλκόνι και αντίκρισε τον ληστή, έναν νεαρό-παρία της ζωής, να ακροβατεί στην μεσοτοιχία με το διπλανό διαμέρισμα και με το στερεοφωνικό στα χέρια του. Έκανε ησυχία για να μην τον τρομάξει και πέσει και σκοτωθεί».
Για να μη σας κρατώ σε αγωνία, αν και είναι πολύ πιθανό ήδη να το ξέρετε, επειδή το κείμενο μοιράστηκε πολύ στο δίκτυο και αλλού (στην ΕΡΤ π.χ.), έγινε viral δηλαδή (όπως το λένε), αυτός ο μεσήλικας κύριος, που τέλος πάντων συγχώρεσε το… ληστή (του) ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις! Το κείμενο κατέληγε με τον… ληστή, χρόνια αργότερα, να εκφράζει την ευγνωμοσύνη και το θαυμασμό του προς το νεκρό Χατζιδάκι, όταν κατά τη διάρκεια της κηδείας του, θα ξεσπούσε σε λυγμούς, όπως μας πληροφορεί ο συντάκτης, πάνω από τον… φρεσκοσκαμμένο τάφο.
Διαβάζοντας αυτή την ιστορία το πρώτο που, λογικώς, περνάει από το μυαλό ενός σκεπτόμενου αναγνώστη είναι αν είναι αληθινή ή αν πρόκειται για μύθευμα (με κάποια έστω στοιχεία αλήθειας). Περιττό να πω πως στο κείμενο του Μποσκοΐτη παρουσιάζεται ως αδιάσειστο ντοκουμέντο. Είναι όμως; Αν δεν το πιστεύετε… ε τότε μπορείτε να αμφιβάλλετε όσο θέλετε. Για πάμε, όμως, λίγο παρακάτω…

Αυτή την ιστορία την έβγαλε ο Αντώνης Μποσκοΐτης από το κεφάλι του;  

Την απάντηση τη δίνει ο ίδιος, αν και δεν ασχολήθηκε κανείς μ’ αυτήν (με την απάντηση εννοώ). Διαβάζουμε επί λέξει στο κείμενό του, στο Κουτί της Πανδώρας, λίγο πριν το τέλος: 

«Η ιστορία με τον Μάνο Χατζιδάκι είναι αληθινή και έχει γίνει διήγημα από τον σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη». 

Όντως; Όντως. Υπάρχει δημοσιευμένη, ως Μαγεμένος Αυλός, στο βιβλίο του Λάκη Παπαστάθη Το Καλοκαίρι θα Παίξει την Κλυταιμνήστρα [Πόλις, 2011].

Όμως γιατί να είναι αληθινή; Και αν δεν είναι 100% αληθινή, τότε σε ποιο ποσοστό θα μπορούσε να είναι;

Σ’ αυτά τα ερωτήματα δεν μπήκε στον κόπο να απαντήσει ο Μποσκοΐτης – προφανώς γιατί ήταν πεπεισμένος πως τα πράγματα ήταν έτσι όπως τα έγραφε ο ίδιος και πριν από ’κείνον ο Λάκης Παπαστάθης. Προσέξτε στη συνέχεια…

Δεν ξέρω, αλλά διαβάζοντας το συγκεκριμένο κείμενο μπήκανε αμέσως στ’ αυτιά μου ψύλλοι. Πως ο Μποσκοΐτης δηλαδή δεν είχε υπ’ όψη του ή τέλος πάντων πρόχειρο το διήγημα του Παπαστάθη (κάτι όχι συνετό) και πως έγραψε την ιστορία, μέσες άκρες, όπως την είχε ακούσει ή τη θυμόταν. Και το λέω τούτο γιατί δεν θέλω να πιστεύω πως ο αγαπητός συνάδελφος σκοπίμως παραποίησε το διήγημα του Παπαστάθη, για να το φέρει πιο πολύ στα μέτρα του – να το κάνει πιο… γλαφυρό, πιο λιγωτικό, πιο διδαχτικό, αλλά για μένα και παντελώς διάτρητο, ως, υποτίθεται, ντοκουμέντο.

Αλλά πρόκειται για ντοκουμέντο; Η απάντηση είναι… μάλλον όχι ή και σκέτο… όχι. Εν πάση περιπτώσει δεν είναι με τίποτα 100% ντοκουμέντο, γιατί δεν γράφτηκε ως τέτοιο από τον Παπαστάθη.

Σε μια συνέντευξη τού συγγραφέα στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο στο site tovima.gr (12/6/2011), με αφορμή το βιβλίο Το Καλοκαίρι θα Παίξει την Κλυταιμνήστρα ο Παπαστάθης λέει χαρακτηριστικά: «Ένιωθα ότι αγαπούσα τα πραγματικά πρόσωπα όπως τους ήρωες της λογοτεχνίας που διάβαζα και θέλησα να τα μετατρέψω σε ήρωες της δικής μου λογοτεχνίας», ενώ πιο κάτω αναρωτιέται αν όσα γράφει στο βιβλίο είναι διηγήματα ή ιστορικές μαρτυρίες, δίχως να δίνει ξεκάθαρη απάντηση ο ίδιος. Βασικά θεωρεί πως ο συγγραφέας δεν χρειάζεται να… «πολυξέρει ότι αυτό που επιχειρεί μπορεί και να είναι καταδικασμένο σε αποτυχία. Ακόμη και αν αυτό συμβεί, πάλι κάτι κερδίζει».

Είναι φανερό, από τα συμφραζόμενα, πως ο Παπαστάθης δεν μετέφερε ντοκουμέντα, στο χαρτί, γραμμένα με μαθηματική ακρίβεια (γιατί αυτά δεν επιδέχονται «αποτυχίες» – είναι αυτό που είναι, η «αλήθεια»), αλλά ιστορίες που εκκινούν από αληθινά περιστατικά και που κάπου μπορεί να χάνουν το δρόμο τους (στη μυθοπλασία), μετά να τον ξαναβρίσκουν κ.ο.κ.

Άρα λοιπόν και το διήγημα ο Μαγεμένος Αυλός, στο οποίο αναφέρεται και ο Μποσκοΐτης στο δικό του κείμενο, είναι ευεπίφορο σε κριτική (όσον αφορά στα ρεαλιστικά χαρακτηριστικά του). 

Έχει όμως και συνέχεια η ιστορία… 

Αφορά στις παραποιήσεις (εντός ή εκτός εισαγωγικών – εγώ νομίζω, το ξαναλέω… εντός εισαγωγικών) στις οποίες προέβη ο Μποσκοΐτης.

Να πω κατ’ αρχάς πως, στο βιβλίο του Παπαστάθη, το συγκεκριμένο διήγημα μοιάζει αληθοφανές, εν αντιθέσει με τη διήγηση του Μποσκοΐτη, που είναι πηγμένη στις απιθανότητες.

Ο Παπαστάθης γράφει πως τρεις, τρεις, όχι κλέφτες (κλέφτες είναι φυσικά, απλώς ο Παπαστάθης δεν χρησιμοποιεί τη λέξη), ούτε πολύ περισσότερο ληστές, έχουν φορτωθεί το πικάπ και το μαγνητόφωνο του Χατζιδάκι και πως… «ισορροπούσαν δύσκολα, φορτωμένοι τα λάφυρα, στο στενό περβάζι του διπλανού σπιτιού μεταξύ δευτέρου και τρίτου ορόφου».

Μάλιστα. Τι βουτήξανε, λέω εγώ, οι τρεις; Ένα πικάπ κι ένα μαγνητόφωνο; Μάλιστα… Πότε συνέβη αυτή η ιστορία; Αν συνέβη στη δεκαετία του ’60, τότε ο Χατζιδάκις είχε αυτό το μηχάνημα που βλέπετε στην άνω φωτογραφία, ένα Philips EL3541 (αυτό είναι), που ζύγιζε περί τα 10 κιλά – ένα βάρος, που μπορεί να το σηκώσει ένας άντρας, με πολύ μεγάλο κίνδυνο βέβαια αν ισορροπεί σε περβάζια μεταξύ δεύτερου και τρίτου ορόφου (περί τα 7-8 μέτρα, πάνω-κάτω, ύψος). Το να πει κάποιος πως μπορεί να το κουβαλούσαν δύο, πάνω στο περβάζι, είναι μάλλον ακόμη πιο δύσκολο… Επίσης και το πικάπ (της εποχής), δεν θα ζύγιζε κι αυτό 7-8 κιλά; Θα ζύγισε. Ok και μ’ αυτό θα μπορούσε να το κουβαλάει ένας… αλλά πάνω στο περβάζι, σε τέτοιο ύψος; Είναι λίγο περίεργο αυτό το σκηνικό, αλλά εν πάση περιπτώσει…ok.

Αν τώρα το περιστατικό συνέβαινε στη δεκαετία του ’80 π.χ., όπως ίσως είναι και πιο πιθανό, τότε ο Χατζιδάκις είχε αυτό το μαγνητόφωνο που βλέπετε δεξιά στην κάτωθι φωτογραφία, τη δανεισμένη από το site του Σταύρου Θεοδωράκη protagonistes.gr, στην οποία (φωτογραφία) υπάρχει και λεζάντα: «ΜΑΝΟΣ Φωκιανού 1981». Ένα τέτοιο μαγνητόφωνο όμως, ένα Ampex των τελών του ’70 για παράδειγμα, ζύγιζε καμμιά 30αριά κιλά και άρα θα ήταν αδύνατον να μεταφερθεί με τα χέρια (ούτε καν από δύο) σ’ ένα τέτοιο ύψος, αλλά τέλος πάντων… Το ζήτημα όμως, εδώ, δεν είναι ο Παπαστάθης, αλλά εκείνα που έγραψε ο Μποσκοΐτης. 

Για τον Μποσκοΐτη λοιπόν δεν υπάρχουν τρεις (κλέφτες), αλλά ένας ληστής! 

Δεν χρειάζεται να πω ποια είναι η διαφορά του κλέφτη από το ληστή. Ο οποίος… ληστής τι κάνει; Βουτάει το «ολοκαίνουριο πανάκριβο στερεοφωνικό του» (του Χατζιδάκι). Και ολοκαίνουριο, και πανάκριβο, και στερεοφωνικό. Σάλτσες και υπερβολές ή πρόχειρες διατυπώσεις άνευ λογικής. Γατί αν μιλάμε για στερεοφωνικό (και μάλιστα πανάκριβο) μιλάμε για πικάπ, ενισχυτή και τουλάχιστον για δύο ακόμη κομμάτια ηχεία. Πώς είναι δυνατόν αυτά τα πράγματα να τα κουβαλήσει ένας, μόνος του… ληστής;

Περαιτέρω, ενώ ο Παπαστάθης γράφει πως οι… τρεις «ισορροπούσαν δύσκολα, φορτωμένοι τα λάφυρα, στο στενό περβάζι του διπλανού σπιτιού μεταξύ δευτέρου και τρίτου ορόφου», ο Μποσκοΐτης γράφει για τον… παρία της ζωής (κι άλλα δακρύβρεχτα), που… «ακροβατεί στη μεσοτοιχία με το διπλανό διαμέρισμα και με το στερεοφωνικό στα χέρια». Όποιος μπορεί να σκεφτεί καλά αυτή τη σκηνή θα πει πως απλά… δεν υπάρχει. Ο Παπαστάθης είχε μιαν αίσθηση του χώρου, από αρχιτεκτονικής-δομικής πλευράς, ενώ ο Μποσκοΐτης δεν την έχει.

Πιο κάτω, ένα πολύ βασικό.

Για τον Παπαστάθη ο ένας από τους τρεις, που τελικά γκρεμοτσακίστηκε ήταν γνωστός του Χατζιδάκι! Διαβάζουμε: «Δεν καλόβλεπε τα πρόσωπά τους αλλά η μία φιγούρα κάτι του θύμιζε». Ενώ στη συνέχεια, όταν πήγε κοντά του (ο Χατζιδάκις), βεβαιώθηκε πως ήταν γνωστός του και τον αναγνώρισε (ήταν ο… Παντελής).

Μία βασική σκέψη γύρω απ’ αυτό έχει να κάνει με το γεγονός πως ο Παπαστάθης «δένει» το γιατί δεν φώναξε (ενδεχομένως) και την αστυνομία ο Χατζιδάκις, ώστε να συλληφθεί ο κλέφτης. Γιατί; Μα γιατί ήταν γνωστός του! Θέλω να πω πως δεν ξέρουμε πώς θα αντιδρούσε ο Χατζιδάκις αν ο κλέφτης ήταν άγνωστος. Δηλαδή, γιατί να δεχτούμε ότι, σώνει και καλά, δεν θα καλούσε και την αστυνομία (μαζί με το ασθενοφόρο); Για τον Μποσκοΐτη όμως δεν τίθενται τέτοιοι προβληματισμοί. Ο… ληστής είναι άγνωστος, αλλά παρά ταύτα ο Χατζιδάκις θα τον περιθάλψει (ακολουθώντας τον μάλιστα και στο νοσοκομείο!), δίχως να φωνάξει την αστυνομία. Το ξαναλέω, μπορεί και να συνέβαινε, αλλά δεν το ξέρουμε. Το… σενάριο του Μποσκοΐτη είναι ολοφάνερο πως έχει κενά.

Οι «παραποιήσεις», όμως, τελειωμό δεν έχουν.

Όταν ο τραυματισμένος… Παντελής, θα βρεθεί στο νοσοκομείο, μαζί με τον Χατζιδάκι, οι γιατροί και οι νοσοκόμοι θα αναγνωρίσουν φυσικά τον Χατζιδάκι, ρωτώντας τον το προφανές – αν ο τραυματίας ήταν συγγενής του. Ο Παπαστάθης βάζει το Χατζιδάκι να απαντά: «φίλος». Μάλιστα, πολύ καλά. Και πολύ λογικά.

Ο Μποσκοΐτης, όμως, στην ανάλογη ερώτηση βάζει το Χατζιδάκι να λέει: «είναι συγγενής μου»!

Γιατί «συγγενής» ρε άνθρωπε; Να σας πω εγώ γιατί. Γιατί με το να παρουσιάσει τον… ξένο ληστή ως συγγενή του ο Χατζιδάκις, λέγοντας ψέματα δηλαδή, μετατρέπεται σε κάτι σαν μικρός Χριστός ή έστω Άγιος-Διονύσης (που συγχώρεσε το φονιά του αδελφού του, όπως λέει η Εκκλησία), παίρνοντας επ’ ώμου του την… αμαρτία (της κλοπής) και άρα γίνεται περισσότερο… ηρωικός, σχεδόν θεϊκός, στα μάτια των αναγνωστών του (των αναγνωστών του Μποσκοΐτη εννοώ).  

Στην ίδια σκηνή του νοσοκομείου (στο διήγημα του Παπαστάθη) ο Χατζιδάκις, μετά τις πρώτες βοήθειες, ρωτά τον Παντελή αν έχει λεφτά για ταξί; Διαβάζουμε: «Ο Παντελής κούνησε καταφατικά το κεφάλι του» (είχε λεφτά). Για να του πει ο Χατζιδάκις… «να μου τηλεφωνήσεις, ο αριθμός δεν άλλαξε», αφού… «του χάιδεψε βιαστικά τα μαλλιά και βγήκε». Κατά τον Παπαστάθη δηλαδή ο Χατζιδάκις δεν έδωσε λεφτά στον Παντελή.

Ο Μποσκοΐτης, όμως, και εδώ θα γράψει τα δικά του. Πως του είπε του… ληστή ο Χατζιδάκις… «πάρε αυτά για μόλις βγεις από δω μέσα», δίνοντάς του… «ένα σημαντικό χρηματικό ποσό»! Δεν χρειάζεται να πω πως η αγιογραφία του Χατζιδάκι έχει χτυπήσει ταβάνι! Κοινώς, λέμε ό,τι θέλουμε…

Και πώς τελειώνει η ιστορία; Για τον Παπαστάθη ως εξής. 

«Είχε ζητήσει να ταφεί μακριά από την Αθήνα (σ.σ. ο Χατζιδάκις) Όσο γινόταν πιο απλά. Όταν έφυγε απ’ τη ζωή συνόδευσαν τη σορό του μόνο φίλοι και γνωστοί. Παρά την πανελλήνια συγκίνηση, ο κόσμος σεβάστηκε την επιθυμία του. Όλη η παρέα του Μαγεμένου Αυλού έδωσε το “παρών”. Στο τέλος, ένας σαραντάρης με γκρίζους κροτάφους (σ.σ. ο κλέφτης) έμεινε μόνος πάνω απ’ τον τάφο με τα λουλούδια δακρυσμένος. Δυο συνομήλικοι που στέκονταν παραδίπλα τού φώναξαν “Έλα, Παντελή, πάμε…”».

Για τον Μποσκοΐτη, δεν υπάρχει… σαραντάρης με γκρίζους κροτάφους, που αφήνει λουλούδια στον τάφο δακρυσμένος, αλλά ένας… «νέος άντρας», που πλησιάζει τον… «φρεσκοσκαμμένο τάφο» και κλαίει «με λυγμούς». Πώς ακριβώς; Ίσως σαν τον… Πόε πάνω από τον τάφο της Λιγείας (γιατί Πόε μου θύμισε η περιγραφή).

Είμαστε φίλοι με τον Αντώνη Μποσκοΐτη στο facebook, ενώ έχουμε βρεθεί και μερικές φορές δια ζώσης και τα έχουμε πει (παλαιότερα στα γραφεία της LiFO βασικά), έχοντας μιλήσει και στο τηλέφωνο κ.λπ. και, γενικά, μου είναι πολύ συμπαθής ως άτομο. Το λέω, γιατί από το facebook και τα υπόλοιπα κοινωνικά δίκτυα, εγώ, προσωπικά, δεν μπορώ να κρίνω, πλήρως και εντελώς, τους ανθρώπους. Και τον Μποσκοΐτη ειδικά, με τον τρόπο που γράφει, που δεν είναι του γούστου μου κάποιες φορές (αυτό δεν είναι σώνει και καλά κακό – ούτε τα δικά μου γραπτά είναι ανάγκη να είναι του δικού του γούστου), σίγουρα θα τον αδικούσα, αν δεν τον είχα γνωρίσει από κοντά. Μόνο όταν δω κάποιον και συζητήσω μαζί του μπορώ να βγάλω ένα κάποιο συμπέρασμα. Και το συμπέρασμά μου για τον Αντώνη είναι πως πρόκειται για ένα πολύ καλό παιδί.

Από τον Αντώνη λοιπόν θα επιθυμούσα να μην παρεξηγηθεί (το λέω, επειδή είναι παρεξηγιάρης), άμα διαβάσει το κείμενό μου, αλλά να μας δώσει μόνον κάποιες εξηγήσεις. Αν το επιθυμεί βεβαίως και ο ίδιος…

Γιατί όλα αυτά; Ποιος ο λόγος;