ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ (1938-2018)

Έφυγε προχθές από τη ζωή στα 80 χρόνια του (ανακοινώθηκε χθες) ο θεατρικός και τηλεοπτικός σκηνοθέτης, και συγγραφέας βεβαίως, Γιώργος Μιχαηλίδης. Προσωπικώς τον Μιχαηλίδη τον έχω συνδέσει με το Ανοιχτό Θέατρο, το περιοδικό Ανοιχτό Θέατρο, την παράσταση Φουέντε Οβεχούνα (και τη μουσική της από τον Θάνο Μικρούτσικο) και βεβαίως με τις τηλεοπτικές σειρές που σκηνοθέτησε για την κρατική τηλεόραση και τις οποίες βλέπαμε μικροί (Ο Συμβολαιογράφος, Οι Άθλιοι των Αθηνών, Τα Λαυρεωτικά, Η Κάθοδος κ.λπ.).

Η πορεία του Γιώργου Μιχαηλίδη στο θέατρο είναι συνυφασμένη με την ίδρυση του λαϊκού Θεάτρου Νέας Ιωνίας το 1965 (την ίδια εποχή είχαν δημιουργηθεί και άλλα λαϊκά θέατρα, στην Καλλιθέα, στου Ζωγράφου, ίσως και αλλού) και εν συνεχεία του Ανοιχτού Θεάτρου, τον Μάρτιο του 1972.

Στο Θέατρο Νέας Ιωνίας ο Μιχαηλίδης ανεβάζει αρχαίο και σύγχρονο ρεπερτόριο, με ξεχωριστή επιτυχία. Αρκεί να πούμε πως τις σεζόν 1965-66 και 1966-67 παίχτηκαν, ανάμεσα σε άλλα, τα έργα Ένας Γάμος του Τσέχωφ, Η Τελετή του Παύλου Μάτεσι, Η Αυλή των Θαυμάτων του Ιάκωβου Καμπανέλλη (με μουσική του Διονύση Σαββόπουλου) και ο Ορέστης του Ευριπίδη. Επειδή έχω στην κατοχή μου αυτό το τελευταίο πρόγραμμα μπορούμε να πληροφορηθούμε και τα μέλη, τότε, του θιάσου, του Θεάτρου Νέας Ιωνίας, εκεί όπου, ανάμεσα στα διάφορα ονόματα, αναγνωρίζουμε κι εκείνα των Κώστα Τσιάνου, Περικλή Κοροβέση, Λάζου Τερζά, Τάσσου Υφάντη, Μαρίκας Τζιραλίδου κ.ά.

Το Θέατρο Νέας Ιωνίας, που πρόλαβε να διοργανώσει και μια ουσιαστική συζήτηση (είναι δημοσιευμένη και την έχω υπ’ όψη μου, γι’ αυτό το λέω), την 27η Φεβρουαρίου 1967, με τις συμμετοχές των Μάριου Πλωρίτη, Στέφανου Ληναίου, Μάνου Κατράκη, Κωστή Σκαλιόρα κ.ά., με θέμα το λαϊκό θέατρο και τη θεατρική αποκέντρωση, θα αναγκασθεί, τελικώς σε κλείσιμο λίγες ημέρες μετά το πραξικόπημα τής 21ης Απριλίου.

Τον Νοέμβριο του 1971 ο Γιώργος Μιχαηλίδης ξεκινά το περιοδικό Ανοιχτό Θέατρο, που ούτε κι αυτό θα μακροημερεύσει, αλλά θ’ αφήσει εποχή. Στο δεύτερο τεύχος του, μάλιστα (12/1971), θα ανακοινώσει και την πρόθεσή του να περάσει από τη… θεωρία στην πράξη ιδρύοντας κι ένα καινούριο θέατρο, που… «εκτός από τις παραστάσεις, όλες τις άλλες ώρες το θέατρο να γεμίζει με εκδηλώσεις – εκθέσεις, διαλέξεις, συναυλίες, συζητήσεις, προβολές ταινιών και σλάιντς, αναγνώσεις κειμένων κ.λπ.». «Είναι μια προσπάθεια» συνέχιζε ο Γιώργος Μιχαηλίδης… «που άρχισε από το Θέατρο Νέας Ιωνίας, (1966-67), συνεχίστηκε με την 'Όπερα του Ζητιάνου' (1970, σε συνεργασία με το Ελεύθερο Θέατρο), την 'Αυτοψία' και το 'Εκείνο το Βράδυ Παίζαμε το Έργο του Σαίξπηρ Ρωμαίος και Ιουλιέτα' (στη Β σκηνή του ΣΕΘ)».

Και όντως την 29η Μαρτίου 1972 το Ανοιχτό Θέατρο ξεκινά τις παραστάσεις του, στην Κυψέλη, πιθανώς με το έργο Τα Οράματα του Μπύχνερ, που στηριζόταν στο έργο Woyzeck του Georg Büchner. Στην πορεία θα ανεβούν, βεβαίως, και άλλα έργα, όπως Οι Μπουλουκτσήδες του Στρατή Καρρά, Κυριακάτικος Περίπατος του Georges Michel, Η Μάχη της Αθήνας (Δεκέμβρης 1944) του Γιώργου Μιχαηλίδη, Η Δίκη των Εξ επίσης του Μιχαηλίδη (όλα τούτα στη δεκαετία του ’70), για να συνεχίσει η ιστορία μέχρι και τα πιο πρόσφατα χρόνια…

Θυμάμαι επίσης μια ταινία του Γιώργου Μιχαηλίδη, μία από τις ελάχιστες επαφές του με τον κινηματογράφο, που είχε γυριστεί το 1973 και είχε τίτλο Ο Επισκέπτης. Την ταινία αυτή την είχα δει παλαιά στην κρατική τηλεόραση και μου άρεσε (αν και θα ήθελα να τη δω και τώρα, πάλι). Ήταν κάπως περίεργη στην ανάπτυξή της, αργή κ.λπ., μ’ ένα μεσοαστικό ζευγάρι σε ήδη υπάρχουσα κρίση, την οποίαν επιτάχυνε ένα τρίτο πρόσωπο που ερχόταν απ’ έξω. Στην ταινία πρωταγωνιστούσαν οι Μηνάς Χρηστίδης-Μαρία Μαρμαρινού (ζευγάρι) και ο Χρήστος Καλαβρούζος (επισκέπτης).

Όπως διαβάζουμε στο site του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης:

«Η παρουσία ενός ξένου, που φιλοξενείται για μικρό χρονικό διάστημα στην πολυτελή βίλα ενός μεσοαστικού ζεύγους, γίνεται αιτία ν’ ανατραπεί η ισορροπία τής ούτως ή άλλως εύθραυστης σχέσης τους. Ένα καθαρά “πιντερικό” σενάριο, που όμως σκόνταψε στη θεατρική απόδοσή του. Ύστερα από την άσχημη υποδοχή της ταινίας στο Φεστιβάλ δεν προβλήθηκε ποτέ στις αίθουσες».

Ο Επισκέπτης μπορεί να άρεσε, σήμερα, στους fans του Λάνθιμου ή ίσως… και στον ίδιο.

Κλείνοντας αυτή τη μικρή αναφορά στον σημαντικό άνθρωπο του θεάτρου και συγγραφέα Γιώργο Μιχαηλίδη θέλω να αναφερθώ, εν τάχει, στο περιοδικό του Ανοιχτό Θέατρο, που αποτελεί (ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα) ένα εξαιρετικό έντυπο, ένα σχεδόν αυθεντικό κομμάτι αληθινής underground πληροφόρησης (για τη χώρα), για το μικρό εκείνο διάστημα στο οποίο τυπωνόταν (Νοέμβριος 1971-Φθινόπωρο 1972).

Σ’ αυτά τα πέντε τεύχη, που κυκλοφόρησαν τελικώς, μπορούσε κάποιος να διαβάσει πέραν των εξαιρετικών κειμένων των σχετικών με την ελληνική θεατρική και πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα (της εποχής), με μια γλώσσα, που έσφαζε όχι μόνο με το βαμβάκι, αλλά και με το μαχαίρι (και αναφέρομαι, φυσικά, στην αντιχουντική ρητορική τού εντύπου), σοβαρά άρθρα για το ψυχεδελικό όραμα του Living Theatre (Julian Beck κ.λπ.), περί R.D. Laing και Herbert Marcuse, για το θέατρο στο Μεξικό και τον Alejandro Jodorowsky, για την «Εξύβριση του Κοινού» του Peter Handke, που είχε λογοκριθεί την πρώτη φορά που επιχειρήθηκε να ανεβεί στην Αθήνα, για το αντάρτικο θέατρο στην Αμερική και το περίφημο San Francisco Mime Troupe, για το νέγρικο θέατρο του δρόμου και άλλα πολλά.

Κάποια πάσχιζαν να πληροφορήσουν αληθινά και ουσιαστικά τον κόσμο σε μία δύσκολη εποχή, στην οποίαν, επιπλέον, η πληροφορία (από το εξωτερικό) δεν ήταν εύκολο να αλιευθεί.

Στέκομαι με απέραντο σεβασμό μπροστά σε τέτοια έντυπα, και στους ανθρώπους, εννοείται, οι οποίοι τα στήριζαν με τα κείμενά τους, αλλά και γενικότερα.