Κυριακή 17 Μαΐου 2020

ΚΩΣΤΑΣ ΣΦΗΚΑΣ το «Μοντέλο» είναι ίσως η πιο παράξενη ταινία του ελληνικού κινηματογράφου

Η περίπτωση του σκηνοθέτη και κατά περίπτωση ηθοποιού Κώστα Σφήκα (1927-2009) υπήρξε μοναδική και ξεχωριστή στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου.
Αν και ο Σφήκας ξεκίνησε ως ντοκιμαντερίστας με τις μικρού μήκους ταινίες του «Εγκαίνια» (1962), η οποία καταγράφεται ως σκηνοθετημένο ντοκιμαντέρ, «Αναμονή» (1963) και «Θηραϊκός Όρθρος» (1968), με συν-σκηνοθέτη τον Σταύρο Τορνέ, στα χρόνια της δικτατορίας φαίνεται πως αναπτύσσει μία τελείως διαφορετική κινηματογραφική προσέγγιση-προβληματική, εντελώς έξω απ’ οτιδήποτε είχε φανεί έως τότε στο εγχώριο σινεμά.
Το 1971 ο Σφήκας επιχορηγείται από το Ίδρυμα Φορντ προκειμένου «να αφοσιωθή στην προετοιμασία κινηματογραφικού έργου», όπως έγραψαν τότε οι εφημερίδες (δες Μακεδονία της 18ης Απριλίου 1971). Ποιο να ήταν αυτό το έργο; Ίσως να μας διαφωτίζει ο Γιάννης Σολδάτος στην Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου [Αιγόκερως, 1982]. Διαβάζουμε:
«Ο Σφήκας, αφού με τις τρεις μικρού μήκους ταινίες στην προηγούμενη δεκαετία έδωσε την εντύπωση πως πρόκειται για έναν κινηματογραφιστή με εξέλιξη πάνω στη ρεαλιστική εξέταση των κοινωνικών προβλημάτων, σταματάει για ένα αρκετό χρονικό διάστημα τη δημιουργία ταινίας, προκειμένου να επαναπροσδιορίσει τη θέση του. Στο διάστημα αυτό προβληματίζεται πάνω σε μια ιδέα συγγενική της ιδέας του Αϊζενστάιν για κινηματογράφηση των οικονομικών σχέσεων όπως περιγράφονται στο Κεφάλαιο του Μαρξ.
Θεωρώντας σαν αντιπροσωπευτική του μοντέλου του νεοελληνικού καπιταλισμού την οικοδομική δραστηριότητα, προσανατολίζεται στην παράλληλη δόμηση της ταινίας με το χτίσιμο μιας πολυκατοικίας. Η τεράστια όμως δυσκολία που παρουσιάζει αυτό το εγχείρημα, αφ’ ενός από έλλειψη οικονομικών μέσων και αφ’ ετέρου από την έλλειψη προφανών και ολοκληρωμένων αντιστοιχιών μεταξύ του οικοδομικού και του καπιταλιστικού μοντέλου, οδήγησαν τον Σφήκα στην εγκατάλειψη της ιδέας για την χρησιμοποίηση της οικοδομής. Το επόμενο βήμα του γύρω από το ίδιο θέμα τον οδήγησε στο Μοντέλο». 
O Kώστας Σφήκας στην προετοιμασία της ταινίας του "Μοντέλο"
Το «Μοντέλο» είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Κώστα Σφήκα, σε παραγωγή των Γιώργου Παπαλιού, Άννας Σφήκα και του περιοδικού Σύγχρονος Κινηματογράφος, η οποία προβλήθηκε για πρώτη φορά στο 15ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης (23-29 Σεπτεμβρίου 1974), το πρώτο φεστιβάλ της Μεταπολίτευσης, λαμβάνοντας το βραβείο «Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας» (μαζί με το «Κιέριον» του Δήμου Θέου).

Η συνέχεια εδώ...

3 σχόλια:

  1. Σχόλια από το facebook...

    Vassilis Serafimakis
    θυμάσαι αν επέκρινε τον Σφήκα γιά την χορηγεία τού Φόρντ ο Λεωνίδας Χρηστάκης;

    Φώντας Δισκορυχείον Τρούσας
    Ο Χρηστάκης είχε επικρίνει τους πάντες - όχι μόνον τον Σφήκα. Τώρα το τι θυμάμαι εγώ δεν έχει και πολλή σημασία. Σημασία θα έχει εκείνο που θα γράψω κάποτε (περί Φορντ, Αριστεράς κ.λπ.). ��

    Vassilis Serafimakis
    ωχ έταξες σε παιδί κουλούρι.

    Φώντας Δισκορυχείον Τρούσας
    Θέλω πολλά χρόνια να ασχοληθώ μ' αυτό το θέμα, αλλά δεν το αποφασίζω, επειδή δεν είμαι σίγουρος ότι έχει και τόσο νόημα πια. Και χρειάζεται κόπος, πολύς κόπος, που θα είναι και απλήρωτος και που θα πάει και χαμένος. Αλλά εντάξει, ίσως κάποτε το κάνω...

    Akis Kapranos
    δε θα μπορέσει ποτε να γερασει αυτη η ταινια γιατι ειναι timeless και αισθητικά και σημειολογικά, δε ξερω πολλες που μπορούν να κερδίσουν αυτον τον τίτλο

    Asser Moissis
    Ευχαριστούμε για την υπόδειξη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μπράβο Φώντα! Εξαιρετικό κείμενο και έρευνα για έναν μοναχικό δημιουργό. Τι μου θύμισες...Είχα δει την ταινία γύρω στο 1980 στα κυριακάτικα πρωινά που έκανε ο Δήμος Αθηναίων. Εκεί θυμάμαι να έχω δει περί το 80% του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου.

    Κ. Βλησίδης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Και αυτά τα σχόλια από το fb...

    Nikos Zervos στον Φώντας Δισκορυχείον Τρούσας
    EIXE DIKIO O LEONIDAS XRISTAKIS----GIA DITHEN ARISTEROUS POU PIRAN MEGALA POSA APO FORD FOUNDATION

    Φώντας Δισκορυχείον Τρούσας
    Αυτά τα γράφανε οι εφημερίδες κανονικά, δεν γίνονταν εν κρυπτώ, τίποτα δεν αποκάλυψε ο Χρηστάκης. Δεν ήταν "δήθεν αριστερός" ο Σφήκας, το μαρτυρά και η υπόλοιπη ζωή του νομίζω, ούτε πήρανε Φορντ μόνον αριστεροί. Το Φορντ έδινε λεφτά και σε αντικαθεστωτικούς στη Χιλή τότε και αλλού. Είχε μιαν αντίληψη ότι έπρεπε να βοηθά τις ελεύθερες φωνές σε καταπιεστικά καθεστώτα της Δύσης.

    Nikos Zervos
    STIN ELLADA EDOSE MONO SE ARISTEROUS----PX TEO AGELOPOULO===V.RAFAILIDI====KLP

    Φώντας Δισκορυχείον Τρούσας
    Όχι, δεν είναι έτσι Πήραν και κεντρώοι και δεξιοί. Αλλά ξαναλέω ποιο ήταν το σκεπτικό που έδινε χρήματα και σε αριστερούς. Επειδή οι αριστεροί είχαν λιγότερες δυνατότητες τότε να ολοκληρώσουν και να προωθήσουν το έργο τους.

    Nikos Zervos
    ME TON XRISTAKI KAI TON KOTRONI EIXAME VREI ISOLOGISMOUS TOU SYGXRONOU KINIMATOGRAFOU--------OLES OI EPIDOTISEIS EKEI-----------

    Φώντας Δισκορυχείον Τρούσας
    Είναι γνωστά πράγματα αυτά από τις εφημερίδες, το ξαναλέω. Είναι γνωστό τι ποσό πήρε ο Σύγχρονος Κινηματογράφος. Υπήρξε σπέκουλα από τον Χρηστάκη για να συκοφαντήσει την Αριστερά. Θα διαφωνήσουμε σε αυτό.
    Εγώ κάποια στιγμή θα γράψω αναλυτικά γι' αυτό το θέμα, αλλά όπως είπα και σε άλλο σχολιαστή εδώ... χρειάζεται κόπος, πολύς κόπος, που θα είναι και απλήρωτος και που θα πάει και χαμένος. Αλλά εντάξει, ίσως κάποτε το κάνω...

    Nikos Zervos
    AS DIAFONISOUME--EGO XERO OTI IFORD EXAGORAZE DITHEN ARISTEROUS AGONISTES-----DITHEN IDEOLOGOUS

    Φώντας Δισκορυχείον Τρούσας
    Το "εξαγόραζε" είναι τελείως λάθος. Αυτό θα το έλεγες αν ο Σφήκας έκανε ταινία, που θα εξυμνούσε τους Αμερικάνους ή τον καπιταλισμό. Αλλά το "Μοντέλο", που είναι οπτικοποίηση του Κεφαλαίου, του Μαρξ, είναι αντι-καπιταλιστική ταινία.

    Nikos Zervos
    EPISIS O SFIKAS SYMETEIXE STIN EPITROPI LOGOKRISIAS TIS XOUNTAS--------AFTA
    ARISTEROI KALITEXNES TIS EPOXIS-----VROMIKOI----FILODOXOI===KAI POULIMENOI=====OI PERISOTEROI

    Φώντας Δισκορυχείον Τρούσας
    Αυτό δεν το ξέρω. Νομίζω πως ήταν πριν την χούντα. Αλλά αυτό θα ήταν ευτύχημα, το να υπήρχαν αριστεροί λογοκριτές, επειδή απ' αυτούς θα πέρασαν και οι δικές σου ταινίες. Για σκέψου να ήταν στην επιτροπή μόνο χουντικοί - δεν θα έκανες ποτέ το Μαύρο + Άσπρο.

    Nikos Zervos
    TO MAVRO ASPRO KOPIKE STIN ARXI APO TIN EPITROPI LOGOKRISIAS

    Φώντας Δισκορυχείον Τρούσα
    Ναι το ξέρω, πέρασε όμως μετά. Για σκέψου να πέρασε λόγω του αγώνα του Σφήκα ή κάποιου άλλου αριστερού.


    Nikos Zervos
    NOMIZO POS NAI --------

    ΑπάντησηΔιαγραφή