ΚΩΣΤΑΣ ΒΛΗΣΙΔΗΣ ρεμπετολογικά ποικίλα / έξι μελετήματα

Γνωστός μελετητής του ρεμπέτικου τραγουδιού με πολλά και ποικίλα πονήματα, ο Κώστας Βλησίδης έχει πρόσφατο βιβλίο, που αποκαλείται «Ρεμπετολογικά ποικίλα / έξι μελετήματα» [Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 10/2021].
Στο «δισκορυχείον» έχουμε γράψει παλαιότερα (20 Μαΐου 2010) για την εργασία του Κ. Βλησίδη «Σπάνια Κείμενα για το Ρεμπέτικο (1929-1959)» [Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2006], ενώ και ο ίδιος τιμώντας το blog (όπως το τιμά κάθε καλοπροαίρετος αναγνώστης-σχολιαστής) παρεμβαίνει από καιρού εις καιρόν, σε θέματα της αρμοδιότητάς του, πάντοτε δημιουργικά, προσφέροντας εξειδικευμένες πληροφορίες (για τις οποίες τον ευχαριστούμε και δημοσίως).

Στο νέο βιβλίο του ο Κώστας Βλησίδης επεξεργάζεται και συμπληρώνει έξι παλαιότερα κείμενά του, δυσεύρετα κάπως, τα οποία είχαν δει το φως της δημοσιότητας κατά πρώτον στο περιοδικό «συλλογές», στο οποίον επίσης έχουμε αναφερθεί στο blog. Τα κείμενα αυτά έχουν τους εξής τίτλους:
1. Τα «βλάμικα» και «ρεμπέτικα» τραγούδια της λογιοσύνης (1883-1932)
2. Όψεις της λεξικογραφικής αναπαράστασης του ρεμπέτη και του ρεμπέτικου
3. Οι αστυνομικές διώξεις του νεοελληνικού αστικολαϊκού τραγουδιού
4. Το χρονικό της πολεμικής των μουσικών σωματείων κατά του ρεμπέτικου τραγουδιού [1946-1965]
5. «Ελληνική Φωνογραφία»: νεότερα για το πρώτο ελληνικό εργοστάσιο δίσκων γραμμοφώνου
6. Αυτοβιογραφία Μάρκου Βαμβακάρη: αναψηλάφηση δύο εξιστορήσεων
Στο πρώτο κεφάλαιο ο Κ. Βλησίδης, μεταξύ πολλών, αναφέρεται και στην σατιρική εβδομαδιαία εφημερίδα της Σμύρνης «Κόπανος», εκεί όπου σε φύλλο της 12ης Αυγ. 1912 εντοπίζεται «στιχούργημα του συντάκτη υπό τα αρχικά Ο.Σ., με τίτλο “Ρεμπέτικο”, όρο που για πρώτη φορά εμφανίζεται σε έντυπο όπου γης, κάτι που ενδιαφέρει απολύτως τη ρεμπετολογία(...)».
Στο δεύτερο κεφάλαιο ο μελετητής-ερευνητής ασχολείται με την λεξικογραφική αναπαράσταση του ρεμπέτη / ρεμπέτικου, εκεί όπου «καταγράφονται δύο ευδιάκριτες τάσεις», αναλόγως των σημείων εκκίνησης και κατάληξης των εκάστοτε ρεμπετολόγων ή ρεμπετολογούντων, που σχετίζονται είτε με το «“τουρκικό” rebet» είτε με την «αρχαιοελληνική ρέμβη». Προφανές το τι εννοείται και υπονοείται στην κάθε περίπτωση.
Το επόμενο κεφάλαιο έχει επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθότι εδώ ανασκαλεύονται οι ποικίλοι αστυνομικοί κώδικες και διατάξεις, βασικά από τις δεκαετίες του ’30, του ’40 και του ’50, πάνω στους οποίους και τις οποίες στηριζόταν όχι η λογοκρισία, αλλά η καταστολή του «αστικολαϊκού τραγουδιού». Οπότε εδώ έχουμε κατασχέσεις δίσκων, απαγορεύσεις σε δημόσιους χώρους αναμεταδόσεως τραγουδιών με «άσεμνο» ή αντι-θρησκευτικό περιεχόμενο, αμανέδων κ.λπ.
Στο τέταρτο κεφάλαιο τον συγγραφέα απασχολεί ένα άλλο πολύ ζωτικό θέμα, επίσης αγνοημένο στις λεπτομέρειές του, που έχει να κάνει με το πώς αντιμετωπιζόταν το ρεμπέτικο, επισήμως, από τα αναγνωρισμένα μουσικά σωματεία (Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος, Σύνδεσμος Δεξιοτεχνών Καθηγητών Μουσικής κ.λπ.), την κρίσιμη 20ετία 1946-1965. Φυσικά και εδώ τα ποικίλα εμπόδια που ορθώνονταν από τις επίσημες θέσεις των σωματείων, αναφορικώς με την προέλαση του ρεμπέτικου τραγουδιού προς τις μάζες, δεν ήταν ούτε μικρά, ούτε άνευ σημασίας.
Πολύ ενδιαφέρον έχει βεβαίως και το προτελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, στο οποίο Κ. Βλησίδης επικεντρώνεται (προσκομίζοντας νέα στοιχεία) στην ιστορία του πρώτου ελληνικού εργοστασίου δίσκων γραμμοφώνου «Ελληνική Φωνογραφία», που ξεκίνησε την παραγωγή του πριν από το εργοστάσιο της Columbia, στον Περισσό, με το βιβλίο να ολοκληρώνεται με το έκτο και τελευταίο κεφάλαιό του, στο οποίον ο συγγραφέας αναψηλαφεί δύο θέματα που προκύπτουν από το βιβλιογραφικό holy grail του ρεμπέτικου, την «Αυτοβιογραφία» (1973) του Μάρκου Βαμβακάρη. Τα δύο υποθέματα, με τα οποία καταπιάνεται ο Κ. Βλησίδης, έχουν τίτλους «Ο Μάρκος στην Παλιά Στρατώνα» και «Ο Λεονάρδος Βαμβακάρης», μέσα από τα οποία αποδεικνύεται για μιαν ακόμη φορά πως η λεγόμενη «προφορική ιστορία», όταν δεν συνδυάζεται με λεπτομέρειες και με αδιάσειστα στοιχεία (ντοκουμέντα) εκείνων που λέγονται, θα αφήνει πάντοτε ρωγμές και κενά – για τα οποία θα έρθει κάποια στιγμή το πλήρωμα του χρόνου, ώστε να καλυφθούν και αυτά.
Να σημειώσουμε στα υπέρ του βιβλίου το ύφος του συγγραφέα, που διατηρεί μια προσεκτική, επιστημονικής προσέγγισης γραφή, χωρίς να περιπίπτει πάντως στον από καθέδρας «ξύλινο» πανεπιστημιακό λόγο (εξάλλου ο Κ. Βλησίδης δεν είναι πανεπιστημιακός) και ακόμη την μαχητική διάθεσή του (σε σχέση με κείμενα συναδέλφων του ρεμπετολόγων και ρεμπετολογούντων), δια της οποίας (μαχητικής διάθεσης) αναδεικνύονται ακόμη καλύτερα τα ζητήματα και οι τρόποι προσέγγισής τους μέσα στα χρόνια και τις δεκαετίες, ώστε κάποια στιγμή να καταλήξουμε στο επίμαχο – που δεν είναι άλλο από την «αλήθεια».
Χρησιμότατο βιβλίο, που θα ενθουσιάσει τους fans του ρεμπέτικου, ελκύοντας γενικότερα τους μουσικόφιλους.
(Όλα τα πλάγια γράμματα είναι του συγγραφέα)
Επαφή: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, τηλ. 210 3800520, eikostouprotou@otenet.gr