ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΑΝΟΣ το δέκα το καλό

Υπήρξε οπωσδήποτε ξεχωριστός τραγουδιστής. Αναγνωρίσιμος από χιλιόμετρα, με το δικό του μέταλλο, τα δικά του πατήματα (ή μη πατήματα) στις νότες, ένα επίλεκτο μέλος μιας ομάδας ερμηνευτών που «ευνοήθηκε» από την εποχή των διαχρονικών ασμάτων. Χωρίς ιδιαίτερη καριέρα στα sixties (μιας και τότε ξεκινούσε), αλλά με τρανή αυτόφωτη παρουσία στα seventies (και πέραν αυτών), ο Μητροπάνος υπήρξε η ύπατη φωνή του λαϊκού νταλκά, της λεγόμενης καψούρας, στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Τα τραγούδια του εκείνης της περιόδου –βασικά συνθέσεις του Τάκη Μουσαφίρη και του Σπύρου Παπαβασιλείου– που ισορροπούσαν ανάμεσα στον ήχο του σκυλάδικου και τη λαϊκή μπαλάντα αποτέλεσαν από τη μια μεριά τον αφρό της τραγουδιστικής του προσφοράς, αλλά και το διαβατήριο, αν θέλετε, προκειμένου να μπει ο Μητροπάνος συν τω χρόνω στα σαλόνια, αρχίζοντας να απασχολεί σταδιακώς τα mass media και την… ασθμαίνουσα κουλτούρα. Μπορεί και τα μεν και τα δε (τραγούδια) να τα είπε ο ίδιος άνθρωπος, αλλά μεταξύ τους (τα τραγούδια), ως κοινωνικά και αισθητικά παράγωγα, δεν είχαν-έχουν ουδεμία σχέση. Όπως ουδεμία σχέση δεν έχει η Ελλάδα του «Κάνε κάτι να χάσω το τραίνο», με την Ελλάδα της «Σαλονίκης», της «Ρόζας» και της «Κατσαρόλας»…
Μια δεκάδα με τα κορυφαία του Μητροπάνου, κατά το «Δισκορυχείον»… 
1. «Σε μια στίβα καλαμιές» (Τάκης Μουσαφίρης)
Το σημαντικότερο τραγούδι που είπε ο Μητροπάνος στην καριέρα του. Ένα… προσωκρατικό, καθαρτήριο άσμα του Τάκη Μουσαφίρη για τον παράλληλο κόσμο, με αξία αναλλοίωτη. Μόνον ο (μοναχικός) ζεϊμπέκικος θα του ταίριαζε.
2. Άλλος για Χίο τράβηξε (Δήμος Μούτσης - Μάνος Ελευθερίου)
Ποτέ δε συνδέω αυτό το αριστούργημα με την προσφυγιά. Δεν ξέρω γιατί. Τα λόγια «αίμα και δάκρυα πίνει» μου φαίνονταν ακατανόητα, όταν 6χρονος-7χρονος τα άκουσα για πρώτη φορά στο ραδιόφωνο. Απίστευτος, και ανεπανάληπτος, ο ηλεκτρικός ήχος τού Μούτση. Και ο Μητροπάνος δηλαδή. Ερμηνεία εξωπραγματική.
3. «Πες μου που πουλάν καρδιές» (Τάκης Μουσαφίρης)
Από τα τραγούδια που ξεκίνησαν το μύθο Μητροπάνος-Μουσαφίρης, αφού το κομμάτι προέρχεται από την «Κυρά Ζωή» (1974). Φοβερά τα γυρίσματα της φωνής. «Θέλω νάσαι αετός/ σ’ αψηλά να πας λημέρια/ το κρασί σου ήλιου φως/ και να κερνάς τ’ αστέρια». Τι έγραψε ο άνθρωπος… Σκέτος Παπαγιαννοπούλου.
4. «Κυρά Ζωή» (Σπύρος Παπαβασιλείου - Τάσος Οικονόμου)
Ο σκληρός, γρέτζος ήχος του μπουζουκιού, τα ενισχυμένα τύμπανα, το up-tempo ζεϊμπέκικο και βεβαίως η ερμηνεία, αναβιβάζουν την «Κυρά-Ζωή» μεταξύ των κορυφαίων που ευτύχησε να πει ο Μητροπάνος. Ωραίοι οι στίχοι του Τάσου Οικονόμου. Ένας φίλος μου τους αποκαλεί λαϊκίστικους. Μπορεί και να ’ναι. Δε με νοιάζει…
5. «Κλαίει απόψε η γειτονιά» (Σπύρος Παπαβασιλείου - Βασίλης Μαρινάτος)
Το πρώτο τραγούδι (1971) που ταυτοποιεί τον ήχο-Μητροπάνου στα seventies. Ένα μαύρο κομμάτι-σταθμός, στην αισθητική βάση του οποίου στηρίχθηκαν όλα τα (ανάλογα) κατοπινά. Νομίζω πως ο Μουσαφίρης το είχε ως πρότυπο, πριν αρχίσει να γράφει για τον μακαρίτη.
6. «Καλοκαίρια και χειμώνες» (Σπύρος Παπαβασιλείου – Τάσος Οικονόμου)
Η ωραιότερη λαϊκή μπαλάντα που έχω ακούσει. Αέρας η μελωδία, αληθινοί οι στίχοι («εγώ στα μάτια σου μετρώ/ τ’ απέραντο και το μικρό/ αγαπημένη»), μαεστρική η ενορχήστρωση (ύμνος για το μπουζούκι), ερμηνεία ολκής από τον Μητροπάνο. Λαϊκά '76...
7. «Δώσε μου φωτιά» (Γιώργος Μανισαλής - Κώστας Ψυχογιός)
Ένα παλαιό τραγούδι (1971) που κρατά κάτι από τον ήχο της δεκαετίας του ’60. Παρότι είναι ένα τραγούδι μετάβασης (για τον ήχο του λαϊκού), εμπεριέχει πλείστα όσα στοιχεία της μητροπάνειας πινακοθήκης.
8. «Κάνε κάτι να χάσω το τραίνο» (Τάκης Μουσαφίρης)
Μυθικό κομμάτι (κι αυτό από τα «Λαϊκά ’76»). Ο Μητροπάνος στην ύπατη στιγμή ερωτικής απελπισίας, ερμηνεύει τους πακτωμένους στίχους του Μουσαφίρη (τσιγάρα που καίνε, τραίνα, χωρισμοί, δάκρυα…) με την υποκριτική δύναμη του ανθρώπου που δεν πήγε στο Δημοτικό, πείθοντας όμως τους πάντες πως πέρασε από το ΜΙΤ και το LSE.
9. «Ο χάρος βγήκε παγανιά» (Δήμος Μούτσης - Μάνος Ελευθερίου)
Άπειρα φράγκα στα τζουκμπόξ είχα ρίξει για την «παγανιά» και για το «η σούστα πήγαινε μπροστά», που ήταν στην άλλη πλευρά (του δισκακίου). Απομονωμένο το κομμάτι από τον «Άγιο Φεβρουάριο» διαβάζεται κι αλλιώς. Μην το ξαναπώ. Απαστράπτων Μούτσης.
10. «Μια παρέα είμαστε» (Γιώργος Χατζηνάσιος - Μιχάλης Μπουρμπούλης)
Ο Χατζηνάσιος ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε το… τραγουδιστικό μέλλον του Μητροπάνου, πράττοντας κάτι που το επιχείρησαν άλλοι συνάδελφοί του μια δεκαετία (και βάλε) αργότερα. Θυμάμαι την αίσθηση που προξένησαν τα «Συναξάρια» όταν κυκλοφόρησαν (1981), όπως θα θυμάμαι για πάντα τη λυπητερή μελωδία του Χατζηνάσιου κι αυτά τα θλιμμένα στιχάκια του Μπουρμπούλη… σύννεφα σκεπάσαν τον ουρανό, φεύγει η λιακάδα/ ένας κρύος κι έρημος σταθμός μοιάζει η Ελλάδα/ αύριο σκορπίζουμε σαν πουλιά στην κοσμοπλημμύρα/ σαν τους πρόσφυγες που δεν έχουνε μέσ’ τον ήλιο μοίρα/ τραίνα θα μας πάρουνε την αυγή και λεωφορεία/ γεια σου Στέλλα, γεια σου Αγγελική και μην κλαις Μαρία…