το 1972, τέτοιες μέρες πριν από 50 χρόνια, κυκλοφορεί «Το Βρώμικο Ψωμί» του ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ – γεγονότα και καταστάσεις, που συνδέονται με το ιστορικό άλμπουμ και με την παρουσίασή του στο κλαμπ Κύτταρο

Πέρυσι, στις 29 Μαρτίου 2021, είχαμε γράψει εδώ στο LiFO.gr ένα κείμενο σχετικό με τον «Μπάλλο» του Διονύση Σαββόπουλου, που είχε κυκλοφορήσει προς το τέλος Μαρτίου του 1971. Τώρα θα πράξουμε το ίδιο για «Το Βρώμικο Ψωμί» και πάλι με αφορμή την συμπλήρωση της πεντηκονταετίας.
Αυτά τα δύο άλμπουμ του Διονύση Σαββόπουλου εξετάζονται μαζί. Πρέπει να εξετάζονται μαζί, γιατί αφορούν στην ίδια ιστορική εποχή, έχουν παρεμφερείς μουσικές και στιχουργικές αναζητήσεις, ενώ εντάσσονται κιόλας στο φάσμα του «ελληνικού ροκ», του καλύτερου ελληνικού ροκ όλων των εποχών, όπως εκείνο εξελισσόταν όχι μόνο στην δισκογραφία, αλλά και στα κλαμπ. Και βασικά στο Rodeo και στο Κύτταρο, αν μιλάμε για την περίπτωση του Διονύση Σαββόπουλου.
Όπως είχαμε τονίσει και στο περσινό κείμενο, το να πιστώνεις τον Διονύση Σαββόπουλο στο ελληνικό ροκ προσπορίζει τιμή στο ελληνικό ροκ πρώτα-πρώτα και όχι κατ’ ανάγκην στον Σαββόπουλο. Από την άλλη όμως, αν δεις τον Σαββόπουλο έξω από το ελληνικό ροκ της εποχής, ακυρώνεις την σημαντική εκείνων των δίσκων του και γενικότερα της περιόδου.
Για ποια περίοδο, όμως, συζητάμε – και σε σχέση πάντα με «Το Βρώμικο Ψωμί»; Βασικά λέμε για την τριετία καλοκαίρι / φθινόπωρο 1971-άνοιξη 1974, όταν έχει ολοκληρωθεί πια ο «Μπάλλος» (με τις παραστάσεις στο Rodeo) και ξεκινάει να ετοιμάζεται το υλικό του «βρώμικου ψωμιού». Μια περίοδος που περατώνεται με την τελευταία παρουσία του Διονύση Σαββόπουλου στο Κύτταρο, την άνοιξη του ’74 (όταν το υλικό από «Το Βρώμικο Ψωμί» ακόμη κυριαρχεί).
Αν και θα μπορούσε, εδώ που τα λέμε, να τραβήξουμε την περίοδο χρονικά μέχρι και τον Νοέμβρη του ’74, όταν κυκλοφορεί το δισκάκι με το «Σαν τον Καραγκιόζη» από την Lyra, που αποτελεί ουσιαστικά το... ένατο και τελευταίο τραγούδι από «Το Βρώμικο Ψωμί».

Η πρώτη «Μαύρη Θάλασσα»
Μετά το καλοκαίρι του ’71 ο Διονύσης Σαββόπουλος αρχίζει να σκέφτεται γύρω από ένα νέο άλμπουμ, μέσα στο οποίο δεν μπορεί παρά να έχει αισθητή παρουσία κι ένα κομμάτι υπό τον τίτλο «Μαύρη Θάλασσα».
Στην αρχή γράφεται η μουσική, χωρίς τα λόγια, πράγμα σπάνιο για τον Σαββόπουλο, καθώς λόγια και μουσική «βγαίνουν» πάντα μαζί, η οποία (μουσική) αποτελείται από τρία τμήματα. Μία εισαγωγή στην οποία κυριαρχεί η ηλεκτρική κιθάρα και το φλάουτο, μία δεύτερη που διαθέτει και φωνή, με το φλάουτο κυρίως, μα και με την ηλεκτρική κιθάρα να κινούνται προς δυναμικές folk-rock περιοχές και μία τρίτη, που έχει να κάνει με τον θρακιώτικο σκοπό «Δω στα λιανοχορταρούδια», που είχε γίνει ευρύτερα γνωστός, πέραν της Θράκης, όταν το ηχογράφησε το συγκρότημα του Καρυοφύλλη Δοϊτσίδη, μαζί με τις κόρες του Λαμπριάνα και Θεοπούλα Δοϊτσίδη, σ’ ένα 45άρι της Music-box το 1969 (το 1971 και σε LP) και που, στις εμφανίσεις της στο Rodeo, θα το τραγουδούσε προφανώς και η Δόμνα Σαμίου.
Η «Μαύρη Θάλασσα» είναι έτοιμη, εννοούμε, από μουσικής πλευράς, το φθινόπωρο του ’71 και κάπως έτσι την ακούμε στο (LP + single) «Ζωντανοί στο Κύτταρο / Η “Ποπ” στην Αθήνα», που κυκλοφορεί από την Zodiac, στις 20 Δεκεμβρίου 1971.
Εκείνη την εποχή κανονικά ο Σαββόπουλος με τα Μπουρμπούλια θα έπρεπε να εμφανίζονται στο Rodeo, στην Οδό Χέυδεν 34, που ξεκινά με Θανάση Γκαϊφύλλια & Συνοδούς, Λήδα-Σπύρο, Βαγγέλη Γερμανό, Δόμνα Σαμίου και ακόμη με δύο Ινδούς(!) σε σιτάρ, που μάλλον ήταν οι Darshan Kumari και Yamal Roshan, που εμφανίζονταν και σε συναυλίες με τους Socrates Drank the Conium και τους Morka, που οργάνωναν οι Στέλιος Ελληνιάδης και Παύλος Δαμιανάκος. (Η Kumari είναι διακεκριμένη δασκάλα του σιτάρ, στην Ολλανδία, και στο σάιτ της αναφέρεται και στο πέρασμά της από την Αθήνα του ’71).
Όμως ο Διονύσης Σαββόπουλος απέχει, τουλάχιστον στην αρχή, από τις εμφανίσεις στο Rodeo, καθώς υπάρχει στη μέση το θέμα του Στρατού, που έντονα τον απασχολεί – είναι αυτό που ακούμε, το 1975, στο LP «10 Χρόνια Κομμάτια»... «401, αγωνία για ηλεκτροσόκ, νεκροζώντανοι στο Κύτταρο, σκηνές ροκ». Με το  «401» να μην είναι άλλο από το Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών και με το «νεκροζώντανοι στο Κύτταρο, σκηνές ροκ» να υποδηλώνει και το άλμπουμ «Ζωντανοί στο Κύτταρο», στο οποίο ακουγόταν και ο ίδιος ο Σαββόπουλος (σε φωνές), την εποχή του 401, μαζί με τα Μπουρμπούλια, δηλαδή τους Στέλλα Γαδέδη φλάουτο, φωνή, Νίκο Δαπέρη ηλεκτρική κιθάρα, Βασίλη Ντάλλα μπάσο και Νίκο Τσιλογιάννη ντραμς.

Από εδώ, όμως, ανακύπτει ένα ερώτημα. Το 1971-1972 ο Διονύσης Σαββόπουλος με τα Μπουρμπούλια του θα εμφανίζονταν στο Rodeo, καθώς το Κύτταρο (Ηπείρου 48 και Αχαρνών) θα άνοιγε, για πρώτη φορά εκείνη τη σεζόν με τους Socrates Drank the Conium, Θανάση Γκαϊφύλλια, Εξαδάκτυλο, Δάμωνα & Φιντία, Δημήτρη Ψαριανό κ.ά. (χωρίς τον Διονύση Σαββόπουλο). Πώς λοιπόν ο Σαββόπουλος βρίσκεται να ηχογραφεί στο Κύτταρο;
Το να υποθέσει κάποιος πως η ηχογράφηση της «Μαύρης Θάλασσας», χωρίς τα λόγια, έγινε στο Rodeo δεν είναι παράλογο, γιατί και το Rodeo και το Κύτταρο, που ήταν κοντά το ένα στο άλλο, τα διαχειρίζονταν το ίδιο πρόσωπο (Παύλος Ζέρβας), οπότε θα μπορούσε, ενδεχομένως, μια εγγραφή από το ένα κλαμπ, να εμφανιζόταν ως εγγραφή του άλλου.
Από την άλλη μεριά, όμως, δεν αποκλείεται Μπουρμπούλια και Διονύσης Σαββόπουλος να βρέθηκαν όντως στο Κύτταρο, εκτάκτως, για την ανάγκη της ηχογράφησης, πιθανώς τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1971, αφού καλλιτέχνες από το σχήμα του Rodeo εμφανίζονταν και στο Κύτταρο την ίδιαν εποχή (όπως ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας).
Το τι ακριβώς συνέβη τελικά δεν έχει και τόση σημασία. Την μεγαλύτερη σημασία έχει αυτή καθ’ αυτή η ηχογράφηση του Γιάννη Σμυρναίου, για το «Ζωντανοί στο Κύτταρο» (LP + single), που έχει τη δική της αξία, έστω και χωρίς τα λόγια της «Μαύρης Θάλασσας», και που δείχνει περίτρανα, πως ο Διονύσης Σαββόπουλος βρισκόταν, τότε, σε φουλ δημιουργική περίοδο, προετοιμάζοντας κάτι, για μιαν ακόμη φορά, ξεχωριστό.
Όμως, από τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του ’71 τα Μπουρμπούλια ήταν πλέον διαλυμένα. Ο János Lambizi φωτογραφίζεται ως μέλος των Socrates Drank the Conium ήδη από τον Οκτώβριο, ο Σπύρος Καζιάνης (φαγκότο-τρομπόνι) είναι πιο κοντά πλέον στην «σοβαρή μουσική», ενώ και ο Νίκος Δαπέρης που παίζει στη «Μαύρη Θάλασσα» στο Κύτταρο (στη θέση του Lambizi) είναι οπωσδήποτε «δανεικός» από τους Πελόμα Μποκιού.
Ουσιαστικά Μπουρμπούλια δεν υπάρχουν, με τους Ντάλλα-Τσιλογιάννη (το rhythm section δηλαδή) να κρατάνε, μόνοι τους, το όνομα του γκρουπ. Και όπως είναι γνωστό, ως Μπουρμπούλια, με την προσθήκη του Παντελή Δεληγιαννίδη κιθάρα και του Παύλου Σιδηρόπουλου τραγούδι (που αποτελούσαν το δίδυμο Δάμων και Φιντίας), θα κυκλοφορούσαν και το 45άρι «Απογοήτευση / Ο Ντάμης ο σκληρός» [Zodiac, 23 Αυγ. 1972], πριν διαλυθούν οριστικά.
 
Η συνέχεια εδώ...
https://www.lifo.gr/culture/music/tetoies-meres-prin-apo-50-hronia-kykloforei-bromiko-psomi-toy-dionysi-sabbopoyloy